Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin "Tonguç" adlı bir öğrenciyle etkileşimli bir şekilde Türkçe dilbilgisi konularını anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, Türkçe dilbilgisi konularının kapsamlı bir tekrarını sunmaktadır. İçerik sırasıyla fiilimsi (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil), yükleme, cümle öğeleri (özne, nesne, tamlayıcılar), fiil çatıları, cümle türleri ve anlatım bozuklukları konularını ele almaktadır. Her konu, sınavlarda çıkabilecek soru tipleri ve çözüm yöntemleriyle desteklenmektedir.
- Öğretmen, konuları örneklerle açıklamakta ve öğrencilerin sınavlarda başarılı olmaları için pratik ipuçları vermektedir. Video, Türkçe dilbilgisi konularının tekrarını tamamladıktan sonra anlam bilgisi, sözel mantık soruları, yazım, noktalama ve metin türleri konularına geçileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- Türkçe Dilbilgisi Son Tekrarı
- Türkçe dersi önemli bir ders olup, sınavda 20 soru ve 4 katsayı ile değerlendirilir.
- Son tekrar sırasında fiilimsi cümleleri, fiil çatısı, cümle türleri ve anlatım bozukluğu konuları detaylı olarak ele alınacaktır.
- İkinci tekrar ise anlam bilgisi, yazım noktaları ve metin türleri konularını kapsayacak.
- 01:23Fiilimsi Kavramı
- Cümle içinde yükleme (fiil) bulmak önemlidir çünkü yükleme olmadan cümle anlamsız olur.
- Fiilimsi, olumsuz yapılabilen (mame ile olumsuz yapılabilen) sözcüklerdir.
- Fiilimsiler üç gruba ayrılır: isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil.
- 02:57İsim-Fiil
- İsim-fiil cümle içerisinde tamlama oluşturabilir (örneğin: "çocuğun yürüyüş şekli babasını andırıyor").
- Bazı sözcükler zamanla kalıplaşarak kalıcı isim haline gelebilir (örneğin: kazma, kürek).
- Sınavlarda fiilimsi ve çekimli fiil farkı soruları sorulabilir.
- 05:44Sıfat-Fiil
- Sıfat-fiil ile sıfat tamlaması oluşturulabilir (örneğin: zor sorular, güzel sorular).
- Sıfat-fiil alan "anası mezar dikecekmiş" eklerini alır.
- Sıfat-fiil ile sıfat tamlaması oluşturulduğunda, tamlama içindeki fiilimsi sıfat fiil oluşturur.
- 07:45Fiilimsi ve Sıfat Farkı
- Sıfat-fiil ekleriyle fiil ekleri birbirine benzeyebilir, bu yüzden karıştırılmamalıdır.
- Sıfat-fiil ile sıfat tamlaması oluşturulduğunda, tamlama içindeki fiilimsi sıfat fiil oluşturur.
- Fiilimsi, olumsuzluk eki alabilmesi özelliğini korurken, kalıplaşmış isim haline gelir.
- 09:13Zarf Fiiller
- Zarf fiiller, cümleye zaman veya durum anlamı katar.
- Zarf fiiller, "gül oynayan", "geldiğinde" gibi örneklerle, ne zaman veya nasıl sorusuna cevap verir.
- Zarf fiiller bazen isme gelir, örneğin "hastayken" bir isim gibi görünse de aslında zarf fiildir.
- 11:24Yükleme ve Cümle Öğeleri
- Cümlelerde en önemli öğe yüklemedir, yükleme yoksa cümle oluşmaz.
- Yükleme belirlerken tamlamalar, deyimler ve söz grupları bölünmemelidir.
- Yükleme, "kim" ve "ne" sorularıyla bulunur, örneğin "Ali'nin kulak kesildi" cümlesinde "kulak kesildi" bir deyim olduğu için bir bütün olarak yükleme yapılır.
- 13:14Özne Belirleme
- Özne, yüklemeyle birlikte "kim" veya "ne" sorusuna cevap verir.
- "Annemin çantası arabanın bagajındaydı" cümlesinde "arabanın bagajında" tamlama olduğu için bölünmez ve "annemin çantası" öznedir.
- Özne belirlerken önce yükleme bulunmalı, sonra "kim" ve "ne" soruları sorulmalıdır; cevap varsa o öznedir.
- 15:44Özel Yükleme Oluşumları
- Bir cümlenin yüklemi isimse, genellikle özne ve yüklemden oluşur.
- Isim cümlelerinde, öznenin sıfat tamlamaları da yükleme olarak kabul edilir.
- "Tonguç çok akıllı, zeki ve iyi bir öğrencidir" cümlesinde "çok akıllı, zeki ve iyi bir" tamlamalar yükleme olarak değerlendirilir.
- 17:51Cümle Öğeleri ve Belirtisi
- Belirtisi, "kimin" sorusuna cevap verildiğinde oluşur (örneğin: meyveli pastayı, kitabı, kalemi, sınıfı, öğrenciyi).
- Belirtili ise sadece "ne" sorusuna cevap verildiğinde oluşur.
- Edilgen çatılı fiillerde asla belirtisi olmaz, daima geçişsizdir.
- 19:48Yer Tamlayıcısı
- Yer tamlayıcısı, "nerede", "nereden", "nereye" gibi sorulara cevap veren ifadelerdir.
- Örneğin "sinemaya gittiğinde" ifadesinde yer tamlayıcısı kullanılmıştır.
- "Sınıfta bekliyor" cümlesinde "sınıfta" yer tamlayıcısıdır.
- 21:43Zarf Tamlayıcısı
- Zarf tamlayıcısı, "nasıl", "ne zaman", "ne kadar", "niçin", "nereye", "niye" gibi sorulara cevap veren ifadelerdir.
- "Dikkatle dinledi" cümlesinde "dikkatle" zarf tamlayıcısıdır.
- "Siparişlerimiz şimdi geldi" cümlesinde "şimdi" zarf tamlayıcısıdır.
- 22:51Cümle Ayırma Yöntemi
- Cümle ayırırken önce yükleme, sonra özne, sonra nesne ve tamlayıcılar bulunmalıdır.
- Fiil cümlelerinde yükleme en yakın öğe vurgulanmıştır.
- Cümlelerde öğeler birbirinden bağımsızdır ve her biri ayrı bir işlev görür.
- 26:31Fiilimsi ve Yükleme Kavramları
- Fiilimsi, cümleyi tamamlayamayan, ezik bir kelime türüdür ve yüklem değildir.
- Fiilimsi cümlelerde, yükleme bulunup "kim neyi" soruları sorularak yan cümle oluşturulur.
- Fiilimsi cümlelerinde fiilimsi, arkadaki tüm sözcükleri "elektrik süpürgesi" gibi yutarak tek bir vagon oluşturur.
- 29:11Fiil Çatısı Kavramı
- Fiil çatısı yalnızca yüklemi fiil olan cümlelerde aranır, isim cümlelerinde aranmaz.
- Fiil çatısında iki tane kısım vardır: nesne-yüklem ilişkisine göre ve özellikle ilişkisine göre.
- Nesne-yüklem ilişkisinde anahtar sözcük "onu", özellikle ilişkisinde ise "kendisi" sözcüğü kullanılır.
- 30:11Fiil Çatı Özellikleri
- Geçişli fiil, nesne alabilir ve yanına "onu" sözcüğü getirilebilir (örneğin: evi temizledi, onu temizle).
- Geçişsiz fiilde yüklem nesne alamaz ve yanına "onu" sözcüğü getirilemez (örneğin: uyandı, onu uyandı).
- Etken fiilde gerçek özne var ve kendisi yapar anlamı vardır (örneğin: Ali okula gitti, kendisi gitti).
- 31:02Edilgen Çatılı Fiil
- Edilgen çatılı fiilde sözde özne var ve iş başkası tarafından yapılıyor.
- Fiillerde "-ln" ekini alıyor (örneğin: temizlendi).
- Öğrenciler soruyu çözdü (etken) ve sorular çözüldü (edilgen) örnekleri verilmiştir.
- 32:20Sınavlarda Çatı Özellikleri
- Fiil çatı özellikleri sınavlarda çıkmaktadır ve her sene sorular sorulmaktadır.
- Sınav sorularında genellikle "onu" sözcüğü üzerinden geçişli ve geçişsiz fiiller ayrıştırılır.
- Cümlelerde fiilin nesnesine göre çatı özelliği doğru verilip verilmediği kontrol edilir.
- 33:54İş Yapan Belli Olma
- Etken fiilde işi yapan belli çünkü gerçek özne var ve özne işi kendisi yapmış.
- Edilgen çatılı fiilde işi yapan belli değil çünkü iş başkası tarafından yapılmış ve sözde özde var.
- Gizli nesne olabilir: fiil geçişli olsa da cümlede açıkça nesne bulunmayabilir.
- 35:20Edilgen Çatılı Olmayan Fiiller
- Her fiil edilgen çatılı değildir, "-ln" ekini alan her fiil de edilgen değildir.
- "Toplandı" örneğinde, kalabalık toplandı (etken) ve kalemler toplandı (edilgen) farklıdır.
- "Alındı" örneğinde, Ayşe söylenenlere alındı (etken) ve bisküviler alındı (edilgen) farklıdır.
- 37:32Cümle Türleri
- Cümle türleri yüklemin türüne, yerine, anlamına ve yapısına göre adlandırılır.
- Cümle türlerini belirlemek için yüklemi bulmak yeterlidir.
- Yüklemin türüne göre cümleler fiil cümlesi veya isim cümlesi olur.
- 38:30Fiil ve Isim Cümleleri
- Fiil cümlesinde yüklem fiil olur ve olumsuzluk eki alabilir (pencereyi kapattı/kapamadı).
- Isim cümlesinde yüklem isim olur ve olumsuzluk eki alamaz (hava güzeldi/güzel değildi).
- Fiilimsi yüklem olan cümleler de isim cümlesi olarak adlandırılır.
- 39:27Cümle Yapısı
- Yüklemin yerine göre cümleler kuralı veya devrik olabilir.
- Kuralı cümlede yüklem cümlenin sonunda yer alır (rengarenk çiçekler vardı).
- Devrik cümlede yüklem cümlenin sonunda yer almaz (sulandı çiçekleri).
- 41:43Olumlu ve Olumsuz Cümleler
- Cümleler anlamına göre olumlu veya olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır.
- Olumlu cümleler eylemin yapıldığını veya yapılacağını belirtir (arkadaşlar ile pikniğe gitti).
- Olumsuz cümleler eylemin yapılmadığını belirtir (arkadaşlarla pikniğe gitmedi).
- 42:10Cümlelerin Biçimi ve Anlamı
- Bazı cümleler biçimde olumsuz ama anlamca olumlu olabilir (ders çalışmıyorum).
- Cümlelerde "meme" olumsuzluk eki, "değil" edatı veya "yok" sözcüğü varsa cümleyi biçimde olumsuz yapar.
- Cümlelerin anlamına göre olumlu veya olumsuz olduğu karar verilir, biçimden bağımsızdır.
- 43:24Cümle Yapısına Göre Sınıflandırma
- Tek yüklemli basit cümlede yalnızca bir yüklem var ve fiilimsi yoktur.
- Fiilimsi bulunan cümlede tek yüklem var ancak içinde fiilimsi bulunur.
- Birden fazla yüklemli cümlede en az iki yüklem vardır ve bunlar virgül veya noktalı virgülle bağlanır.
- 46:17Bağlı Cümleler ve Ortaklık
- Bağlı cümlede en az iki yüklem birbirine bağlaçla bağlanır (ve, veya, ama, fakat, lakin, zira, çünkü).
- İçinde bağlaç olan her cümle bağlaçlı cümle değildir, iki yüklem olması gerekir.
- Birden çok yüklemli cümlelerde ortaklık olabilir: özne ortaklığı, yer tamlayıcısı ortaklığı veya özdesi-özne ortaklığı.
- 49:05Sınav Sorularında Cümle Yapısı
- Sınavda numaralanmış cümlelerin hangisinin yapısını farklı olduğu sorulduğunda, tek yüklemli, fiilimsi bulunan veya birden fazla yüklemli cümleler arasında farkı tespit etmek gerekir.
- Anlatım bozukluğu sorularında genellikle bağlaçlı cümleler, fiilimsi bulunan cümleler veya "ve" gibi bağlaçlarla bağlantılı cümlelerde hata görülebilir.
- Anlatım bozuklukları arasında özne-yüklem uyumsuzluğu (ben ve o gitti yerine ben ve o gittik), "herkes" ve "kimse" kullanımı, ve "-lar" ekiyle ilgili hatalar bulunur.
- 53:10Anlatım Bozuklukları
- "Son durağa geldiğimizde otobüste bir ben bir de o yaşlı amca kalmıştı" cümlesinde "bir ben bir de" ifadesi eksiklik yaratıyor, doğru kullanım "bir ben kalmıştım, bir de o yaşlı amca kalmıştı" olmalı.
- "Yarışmacılara güvenebilirsin ama yarışmacılara destekliyorum" cümlesinde "yarışmacılara destekliyorum" yerine "yarışmacıları destekliyorum" kullanılmalı.
- "Doktorlar hastalıkları tedavi eder, hizmet verir" cümlesinde "hizmet verir" ifadesi eksik, "hizmet verirler" olmalı.
- 55:16Anlatım Bozukluğu Türleri
- "Her gün evde kahvaltı yapar, kahvaltı yapmayı ihmal etmez" cümlesinde "onu" yer tamlayıcısı eksikliği var, "onu" kelimesi eklenecek.
- "Salataya zeytinyağı ve limon sıktı" cümlesinde "sıktı" yüklem eksikliği yaratıyor, "katladı" kullanılmalı.
- "Özel ve kamu kurumlarına dokuz gün tatil verildi" cümlesinde "özel" sıfat, "kamu" isim olduğu için bağlaç eksikliği var.
- 57:09Anlatım Bozukluğu Soruları
- Anlatım bozukluğu sorularında "ve" bağlacı ile "onu" kelimesi geldiğinde yer tamlayıcısı eksikliği olduğu anlaşılır.
- "Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlatım bozukluğu yoktur" sorularında genellikle üç seçenekli anlatım bozukluğu vardır.
- "Aşağıdaki cümlelerden hangisi diğerlerinden farklı bir nedenden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır" sorularında nedenleri bulup farklı olanı seçmek gerekir.
- 58:38Son Tekrar Kitapları
- Son tekrar kitaplarında sözel mantık soruları, tablo oluşturma, kronolojik sıra yapma, tarih belirleme gibi yeni nesil infografik sınav soruları bulunmaktadır.
- Dil bilgisi konularında cümlede anlamda, parçalı anlamda deyimler, atasözleri gibi sorular yer almaktadır.
- Son tekrar setleri detaylı ve hızlı olmak üzere iki seçenek sunulmaktadır, detaylı sette 1648 nitelikli soru ve 81 konu çalışması, hızlı sette ise 1020 nitelikli soru ve 57 konu çalışması bulunmaktadır.