Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi konularını anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek konuları açıklamaktadır.
- Videoda öncelikle zarf tümleci tanımı yapılarak, yüklemi durum, tarz, zaman, miktar, yer, yön, sebep, birliktelik ve yineleme ilgisiyle tamamlayan sözcükler olduğu açıklanmaktadır. Ardından zarf tümleçlerinin nasıl tespit edileceği, soru-cevap yöntemiyle anlatılmakta ve çeşitli cümle örnekleri üzerinden gösterilmektedir. Son bölümde ise soru cümlelerinin yapısı ve öge tespiti konusu ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca "ileri" sözcüğünün farklı kullanım şekilleri, "mı" soru edatının cümledeki işlevi ve soru anlamını nasıl oluşturduğu gibi detaylar da paylaşılmaktadır. Video, bir sonraki derste cümle dışı unsurlar, ara sözler, edatlar, bağlaçlar ve ünlemler konularının işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:18Zarf Tümleci Tanımı
- Zarf tümleci, durum, tarz, zaman, miktar, yer-yön ve sebep bakımından yüklemi tamamlayan sözcüklerdir.
- Türkçede zarflar, örgü olarak zarf tümleci yapar ve cümlenin zarf tümleci yapma durumundan bahsedilmiştir.
- Zarf tümleci, yüklemi durum, tarz, zaman, miktar, yer-yön bakımından tamamlar ve sebep, birliktelik, yineleme gibi ilgilerle belirtir.
- 02:46Zarf Tümleci Bulma Yöntemi
- Zarf tümleciyi bulmak için yüklemeye soru sorulmalıdır, her zarfa zarf tümleci denmeyecektir.
- Zarf tümlecinin soruları: nasıl, ne zaman, ne kadar, nerede, niçin, neden, ne ile, kiminle, neye göre, kime göre, ne zamandan beri, nereye kadar, kime göre gibi sorulardır.
- Bazı kaynaklarda ve akademisyenlerde "edat tümleci" olarak adlandırılan ifadeler de vardır, ancak bu konuda farklı kaynaklarda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır.
- 07:00Zarf Tümleci Öğelerinin Sayılması
- Bir cümlede birden fazla zarf tümleci olabilir, ancak soruları farklı olmak kaydıyla ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
- Zarf tümleçleri, soruları farklı olduğu sürece farklı ögeler olarak sayılırlar, birleştirilmezler.
- Örneğin, bir cümlede iki zarf tümleci ve bir yüklem varsa, toplam dört öğe olarak sayılmalıdır.
- 08:19Zarf Tümleci Kavramı
- Zarf tümleci, yükleme durumunu tamlayan sözcük veya sözcük grubudur.
- Zarf tümleci ikilemeden veya parçalanamayacak durumda bir söz grubundan oluşabilir.
- Zarf tümleci, yükleme sorularına (nasıl, ne zaman, nerede, neden) yanıt verir.
- 09:30Zarf Tümleci Örnekleri
- "Geçen hafta büyük bir keyifle okudum" cümlesinde "geçen hafta" zaman zarfı olarak, "büyük bir keyifle" ise durum zarfı olarak kullanılmıştır.
- "Günü selamlamak isteyenler erken saatlerde bu tepeye çıkar" cümlesinde "erken saatlerde" zaman zarfı, "bu tepeye" ise yer dolaylı tümleci olarak kullanılmıştır.
- "Yeni arabası tozu dumana katarak gidiyordu" cümlesinde "tozu dumana katarak" bir zarf fiil öbeğidir ve zarf tümleci olarak kullanılmıştır.
- 11:05Zarf Tümlecinin Özellikleri
- Zarflar normalde isim çekim eklerini almaz ancak öge içinde isim çekim eklerini alabilirler.
- Zarf tümleci olarak kullanılan zarflar, sözcük türü olarak durum zarfı veya zaman zarfı olabilir.
- Cümle dışı unsurlar (gizli özneler, bağlaçlar, ünlem kelimeleri, seslenme bildiren kelimeler, ara sözler) öge sayısına dahil edilmez.
- 15:35Zarf Tümleci Örnekleri
- "Gözlerini şeker hastalığından kaybetmiş" cümlesinde "şeker hastalığından" neden anlamında kullanıldığı için zarf tümleci olarak değerlendirilir.
- "Kendilerine doğru gelmekte olan polisi görünce hayli korktular" cümlesinde "kendilerine doğru gelmekte olan polisi görünce" bir zarf fiil öbeğidir ve zarf tümleci olarak kullanılmıştır.
- Bu cümlede "hayli" de bir zarf tümleci olarak kullanılmıştır, bu nedenle cümlede iki zarf tümleci ve bir yüklem bulunur.
- 17:46Soru Yapımında Hatalar ve Doğru Yöntem
- Öğrenciler genellikle soruyu eylemsiz sorulara yüklemek yerine eylemsi sorulara yüklemeye çalışıyorlar.
- Sorular her zaman yükleme sorularına yüklenmelidir, eylemsi sorulara yüklenmemelidir.
- Örneğin "öğretmen sınıfa girdi, bütün sınıf susuyor" cümlesinde "susan" yüklemi, "öğretmen" öznesidir ve soru "öğretmen ne zaman susuyor?" şeklinde sorulmalıdır.
- 19:47Zarf Tümleci ve Edat Öbeği
- Eylem edatla birleşerek edat öbeği oluşturur ve bu öbek zarf tümleci olabilir.
- "Öğretmen sınıfa girdi mi" ifadesi zarf tümleci olarak "ne zaman" sorusuna yanıt verir.
- "Aracı muayene ettirmek için evden çıktı" cümlesinde "aracı muayene ettirmek için" zarf süreci olarak "niçin" sorusuna yanıt verir.
- 20:45Zarf Tümleci ve Dolaylı Tümleç Farkı
- "Nereden çıktı" ifadesi dolaylı tümleçtir, "nasıl ulaştınız" ifadesi ise zarf sürecidir.
- Soru zarfları da zarf sürecidir ve yüklemden bilgi almaya çalışır.
- "İleri" sözcüğü cümlede yön anlamında kullanılıyorsa ve hal eki almıyorsa yer-yön zarfıdır, hal eki alıyorsa isimdir ve dolaylı tümleçtir.
- 22:05İleri Sözcüğünün Kullanımı
- "Aracı ileri gitmiyordu" cümlesinde "ileri" sözcüğü yer-yön zarfı olarak kullanılmış ve zarf tümleci olarak görev yapmaktadır.
- "Aracı ileriye gitmiyordu" cümlesinde "ileriye" sözcüğü hal eki almıştır, bu nedenle isim olarak kullanılmış ve dolaylı tümleç olarak görev yapmaktadır.
- "Sizin saatinizi ileri" cümlesinde "ileri" sözcüğü yüklem olarak kullanılmış, sözcük türü olarak isimdir ancak cümlenin ögesi olarak yüklem görevi yapmaktadır.
- 24:20Cümle Soru Çözümünde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Soru çözümünde "hangisine verilecek yanıt bir öznedir" veya "hangisine verilecek yanıt zarf tümlecidir" gibi sorular sorulabilir.
- Bu tür sorularda önce soru cümlesinin test edilmesi gerekir.
- Örneğin "Dün akşam beni kim aradı" cümlesinde öğrenmek istediği arama eylemini yapan kişi doğru olmalıdır.
- 25:35Cümle Ögelerini Bulma Yöntemleri
- Eylemi yapan kişiyi bulmak için özneyi tespit etmek gerekir.
- Soru cevap yöntemi kullanılarak cümle ögeleri bulunabilir; örneğin "Annem aradı" cümlesinde "annem" öznedir.
- Soru cevap yönteminde, soru kelimesinin yerine verilen cevap hangi ögeyi temsil ederse, soru kelimesi de o ögeyi temsil eder.
- 27:14Farklı Soru Türleri ve Ögeleri
- "Ne zaman aradı?" sorusu zarf tümlecine yöneliktir ve cevap olarak "dün akşam" gibi bir zarf tümleci verilir.
- "Kimi aradı?" sorusu belirtili nesneyi buldurmaya yöneliktir ve cevap olarak "beni" gibi bir belirtili nesne verilir.
- "Aradı mı?" sorusu doğrudan yüklemi buldurmaya yöneliktir ve cevap olarak "aradı" gibi bir yüklem verilir.
- 29:34Sıfatlı Nispet ve Soru Kelimeleri
- "Geçen ay atanan kimdi?" sorusunda "atanan" sıfatlı nispet olarak kullanılmıştır ve cevap olarak "Ahmetti" gibi bir özne verilir.
- Soru kelimeleri cümlede yer alırken, soru edatı (mı/mi) kullanıldığında, soru anlamı soru edatı ile sağlanır.
- "Dün akşam beni kimin aradığını biliyor musun?" cümlesinde soru anlamı "mı" edatı ile sağlanmıştır, "kimin" soru zamiri sadece "aradığı" eylemini belirtir.
- 34:46Cümle Dışı Unsurlar
- Bir sonraki videoda cümle dışı unsurlar, ara sözler, edatlar, bağlaçlar ve ünlemler ele alınacaktır.
- Cümlede vurgu ve cümle dışı unsurlar konuları kısa sürede işlenecektir.
- Sonraki videoda etkinlik ve soru çözümü yapılacak.