Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin tahtada notlar alarak Türkçe dilbilgisi dersi verdiği eğitim içeriğidir. Öğretmen, ÖSYM sınavlarında sıkça sorulan sıfat türlerini konu almaktadır.
- Videoda sıfatların tanımı, özellikleri ve türleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Sıfatların "ön ad" olarak da bilindiği, ismi niteleyen ve belirten sözcükler olduğu vurgulanmaktadır. İçerik, sıfatların çekim eki alamadığı, alırsa adlaştığı, niteleme sıfatları, belirtme sıfatları, küçültme sıfatları ve pekiştirme sıfatları gibi konuları kapsamaktadır.
- Öğretmen, her bir sıfat türünün cümle içindeki kullanımını örneklerle açıklamakta ve ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini göstermektedir. Video, bir sonraki derste belirtme sıfatlarına geçileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:10Sıfat Kavramının Önemi
- ÖSYM sınavlarında özellikle tekli sorularda sıfat türleri ve tamlamaları konularında sorular sorulmaktadır.
- Sıfatlar, isimlerin özelliklerini anlatmak için günlük hayatta sıkça kullanılan sözcüklerdir.
- Dilciler sıfatı, ismi durum, renk, biçim, nitelik bakımından niteleyen ve sayı, işaret, belirsizlik, soru bakımından belirten sözcükler olarak tanımlamaktadır.
- 04:08Sıfatın Özellikleri
- Sıfatlar ismin önünde yer alır ve ismi etkiler, eylemi etkilemez.
- Bir cümlede sıfat varsa o cümlede mutlaka isim vardır ve sıfat tamlaması vardır.
- Sıfatlar isme gelen çekim eki almaz, alırsa isim (ad) olur.
- 09:18Sıfatların İşlevi
- Sıfatlar ismi niteleyerek onun anlamı sınırlar.
- Sıfatlar ismi niteleyen sözcüklerdir ve kendinden sonra gelen ismi "nasıl" sorusuna yanıt verir.
- Sıfatların yapısı basit, türevişli veya birleşik olabilir, ancak çekim eki almazlar.
- 11:55Sıfatların Özellikleri ve Adlaşmış Sıfat
- Sıfat, çekim eki alarak isim görevi yapabilir ve bu durumda "adlaşmış sıfat" olarak adlandırılır.
- Adlaşmış sıfat artık sıfat değil, isim görevi yapar ve cümlede ad olarak kullanılır.
- Örneğin, "yaşlıya yer verdik" cümlesinde "yaşlı" kelimesi çekim eki alarak isim görevi yapmış ve artık sıfat değil, ad olmuştur.
- 15:41Sıfatların Çeşitleri
- Türkçe'de sıfatlar ismi niteleyebilir (niteleme sıfatı) veya sayı bakımından belirtir (belirtme sıfatı).
- Belirtme sıfatları asıl sayı, kesir sayı, üleştirme sayı, sıra sayı gibi ismi sayı bakımından belirten sıfatlardır.
- Sıfatlar ayrıca belgisiz sıfat (ismin belli belirsizliğini belirten), işaret sıfatı (ismini işaret yoluyla belirten) ve soru sıfatı (ismini soru yoluyla belirten) olarak da ayrılır.
- 16:51Niteleme Sıfatları
- Niteleme sıfatları, ismi durum, renk, biçim, nitelik bakımından sınırlayan ve niteleyen sözcüklerdir.
- Günlük hayatta "siyah kalem", "güzel yazan kalem", "eski kalem" gibi örneklerde isimler niteleme sıfatlarla belirtilir.
- Sıfatlar ismi nitelediğinde sıfat görevi yaparken, eylemi nitelediğinde zarf görevi yapabilirler.
- 18:47Niteleme Sıfatı Kavramı
- Niteleme amacıyla kullanılan sözcükler sorularında, sıfatlar ismi nitelerken zarflar eylemi niteler.
- "Nasıl" sorusu doğrudan isme yöneldiğinde, öncesindeki sözcükler niteleme sıfatı olarak kullanılmış olur.
- Niteleme sıfatı tek kelime olabilir, birden fazla kelimeden oluşan bir öbek olabilir veya tamlama şeklinde olabilir.
- 21:08Niteleme Sıfatı Örnekleri
- "Kasadaki nasıl elmaları ayırdım" cümlesinde "çürük", "kırmızı", "olgunlaşmamış" gibi sıfatlar niteleme sıfatı olarak kullanılmıştır.
- "Görevli araçlara bandrol vermiyor" cümlesinde "kaza yapmış", "hasarlı", "ceza yemiş" gibi sıfatlar araç ismini niteler.
- "Bugünlerde nasıl insanları mumla arıyoruz" cümlesinde "anlayışlı", "şerefli", "inançlı" gibi sıfatlar insan ismini niteler.
- 23:55Niteleme Sıfatı ve Öbekler
- "Nasıl menekşeler" cümlesinde "mor", "mis kokulu" gibi sıfatlar menekşeleri niteler.
- "Evin geniş odasını, küçük odasını, mutfağa yakın odasını" cümlesinde "geniş", "küçük", "mutfağa yakın" gibi sıfatlar odayı niteler.
- Niteleme sıfatı tek kelime olabilir veya anlam ilgisiyle bağlanan birden fazla kelimeyi içeren bir öbek olabilir.
- 26:42Sıfat Öbekleri
- "Güneşin batışını izlerken mest olan sevgililer" cümlesinde "güneşin batışını izlerken mest olan" ifadesi bir sıfat öbeğidir.
- Öbek, anlam ilgisiyle bir bağ kuran ve parçalanmayan birden fazla kelimeyi içerir.
- Öbekler sıfat öbeği, zarf öbeği, isim öbeği, eylemsi öbeği, edat öbeği ve bağlaç öbeği olabilir.
- 27:56Sıfat Tamlamaları
- "Günden güne büyüyen aşkım var sana" cümlesinde "günden güne büyüyen aşkım" bir sıfat tamlaması oluşturur ve komple yüklemi oluşturur.
- "Güneşin batışını izlerken mest olan sevgililerdi" cümlesinde "güneşin batışını izlerken mest olan" bir sıfat tamlamasıdır.
- Sıfat tamlaması cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleç veya yüklem olarak kullanılabilir.
- 29:57İkilemeler ve Görevleri
- İkilemeler cümlede farklı görevlerde kullanılabilir: "sarı sarı saçları vardı" (sıfat), "sarı sarı bakıyordu" (zarf).
- "Sarı sarı" ikilemesi pekiştirme görevinde kendinden sonra gelen "saç" ismini niteleyerek niteleme sıfatı olur.
- İkilemelerde "nasıl" sorusuna yanıt veren bir sıfat oluşturur ve bir sıfat ile bir isim birleşerek sıfat tamlaması oluşturur.
- 31:36Niteleme Sıfatları ve Küçültme Sıfatları
- Niteleme sıfatları, küçültme sıfatları, pekiştirme sıfatları ve küçültme sözcükleri niteleme sıfatlarının alt başlıkları olarak ele alınabilir.
- Küçültme bildiren kelimeler (ck, ck, ck, ck, cc ekleri) alarak varlığın derecesini küçültebilir, ancak küçültme sıfatı olmak için ismi nitelemesi gerekir.
- "Genişçe", "incecik", "yeşilimsi", "morumsu", "ekşimtrak" gibi küçültme bildiren kelimeler ismi nitelediğinde küçültme sıfatı olur, isim olarak kullanıldığında küçültme adı olur.
- 34:59Pekiştirme Sıfatları
- Pekiştirme kelimeleri cümledeki kullanımına göre sıfat, isim veya zarf olabilir: "stüdyo tertemiz" (isim), "berk tertemiz stüdyo hazırlamış" (sıfat), "berk stüdyoyu tertemiz yapmış" (zarf).
- Pekiştirmeler MHPRSlerle (sapsarı, tertemiz, yemyeşil) yapılabilir veya ikilemelerle (temiz temiz, uzun uzun) sağlanabilir.
- İkilemelerin yinelenen sözcükleri arasında "mum iyi", "hem de çok" gibi kelimeler getirilebilir.
- 37:56Adlaşmış Sıfat Kavramı
- "Genç kızlar yaşlı kadına yer verdi" cümlesinde "genç kızlar" sıfat niteliğinde kullanılmıştır.
- "Kızlar" adı düşürülerek "gençler" şeklinde kullanıldığında, sıfat adlaşmış sıfat olarak kullanılmış olur.
- "Yaşlı kadına yer verdi" cümlesinde "yaşlıya yer verdi" şeklinde kullanıldığında, sıfat hal eki alarak adlaşmış sıfat haline gelir.
- 39:42Adlaşmış Sıfat Örnekleri
- "Güzel insanlar" cümlesinde "insan" adı düşürülerek "güzeller içinden" şeklinde kullanıldığında, sıfat adlaşmış sıfat haline gelir.
- "Ağlayan çocuklara" cümlesinde "çocuk" adı düşürülerek "ağlayanlara" şeklinde kullanıldığında, sıfat adlaşmış sıfat olarak kullanılmış olur.
- Adlaşmış sıfat, ismin düşmesiyle sıfat olarak kullanılan kelimenin artık ad olmasıdır.
- 41:02Dersin Sonucu
- Bu video sadece niteleme sıfatları ve pekiştirme sıfatı küçültmeların inceleneceği bir ders olarak tasarlanmıştır.
- Bir sonraki derste belirtme sıfatlarına geçilecektir.
- Öğrencilere dinlenmeleri, balkona çıkıp hava alıp soluk almaları tavsiye edilmektedir.