Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi konularını anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, fiilimsiler (eylemciler) konusunu ele almaktadır. İlk bölümde fiilimsilerin üç ana türü (isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil) ve bunların yapım ekleri detaylı şekilde açıklanmaktadır. İkinci bölümde ise sıfat-fiil ekleri ve zaman kipleri (geniş zaman, geçmiş zaman, gelecek zaman ve mis-mişli geçmiş zaman) incelenmekte, fiilimsilerin sıfat ve eylem görevinde kullanımı örneklerle karşılaştırılmaktadır.
- Video, fiilimsilerin bir varlığa ad olup olmadığına karar verme yöntemleri ve sıfat-fiil eklerinin iyelik ekleriyle birlikte kullanımı gibi konuları da kapsamaktadır. "Sönmüş ateş" ve "ateş sönmüş" gibi örneklerle fiilimsilerin cümle içindeki farklı kullanım şekilleri gösterilmektedir.
- Eylemciler (Fiilimsiler) Tanıtımı
- Eylemciler, fiile benzeyen ancak fiillere getirilen yapım eki ile değişik görevlerde kullanılabilen sözcüklerdir.
- Fiilimsiler, yapım ekleri alarak isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılır.
- Fiilimsiler üç ana başlıkta toplanır: isim-fiil (at eylem), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç/bağ-eylem).
- 01:51Isim-Fiil (At Eylem)
- Isim-fiil, fiilin "mek", "mak", "iş", "is", "uş", "üş" eklerini aldığında isim görevinde kullanılır.
- Bu ekler fiilin fiil özelliğini yitirerek isim görevinde kullanılmaya sağlar.
- Örnekler: "görüşmek", "söndürme", "akış" gibi sözcükler isim-fiil görevinde kullanılır.
- 04:32Isim-Fiil'in Diğer Kullanımları
- Isim-fiil olarak kullanılan sözcükler bazen cümle içerisinde sıfat görevinde de kullanılabilir.
- Örnekler: "süzme bal", "asma köprü" gibi ifadelerde isim-fiil sıfat görevinde kullanılır.
- Bazı eylemler isim-fiil eklerini alarak bir varlığa ad olabilir ve artık fiilimsi özelliğini yitirir.
- 06:51Fiilimsi Olma Özelliklerini Anlama
- Bir sözcüğün fiilimsi olup olmadığını anlamak için olumsuzluk eki getirilir.
- Olumsuzluk eki getirildiğinde cümle anlamında değişiklik meydana gelirse, sözcük fiilimsi değildir.
- Örnekler: "ekmek" ve "uçurtma" isim-fiil eklerini almış olsa da fiilimsi değildir, çünkü olumsuzluk eki getirildiğinde cümle anlamı değişir.
- 10:52Sıfat-Fiil (Ortaç)
- Sıfat-fiil, fiilin "an", "di", "cek", "miş" eklerini aldığında sıfat görevinde kullanılır.
- Bu ekler fiilin fiil özelliğini yitirerek sıfat görevinde kullanılmaya sağlar.
- Örnekler: "yıkılan ağaçlar", "öpülesi eller" gibi ifadelerde sıfat-fiil kullanılır.
- 12:42Sıfat-Fiil Eklerinin İyelik Eki Alması
- Sıfat-fiil eklerinden "an" ve "ecek" eki cümle içerisinde iyelik eki alarak da kullanılabilir.
- Örnek: "tanıdık" sözcüğü "tanıdığım", "tanıdığın", "tanıdığı", "tanıdığımız", "tanıdığınız", "tanıdıkları" şeklinde iyelik eki alarak kullanılır.
- Aynı şekilde "ecek" eki de "söyleyeceğim", "söyleyeceğin", "söyleyeceği", "söyleyeceğimiz", "söyleyeceğiniz", "söyleyecekleri" şeklinde iyelik eki alarak kullanılır.
- 17:08Sıfat-Fiil Ekleri ve Kullanımları
- Sıfat-fiil ekleri (me, dik, ecek, miş) haber kiplerinden geniş zamanın olumsuzu, ar geniş zaman, dil geçmiş zaman, ece gelecek zaman ve miş-mişli geçmiş zaman kipleriyle de çekimlenebilir.
- Haber veya dilek kipleri normal koşullarda eyleme gelir, iş, oluş, hareket belirtir ve zaman kavramı taşır.
- Sıfat-fiil ekleri ise herhangi bir ismi niteler ve bir isimle birlikte kullanılır.
- 18:20Örneklerle Sıfat-Fiil Eklerinin Kullanımı
- "Annem sönmüş ateşi canlandırdı" örneğinde "sönmüş" sıfat görevinde kullanılmış ve sıfat-fiil eki almıştır.
- "Ateş biraz önce sönmüş" örneğinde "sönmüş" sözcüğü eylem görevinde kullanılmış ve mişli geçmiş zaman kipi şeklinde çekimlenmiş bir eylemdir.
- "Yapacak iş" örneğinde "yapacak" sıfat görevinde kullanılmış ve sıfat-fiil eki almıştır, ancak "Bu işleri arkadaşımız yapacak" örneğinde "yapacak" gelecek zaman kipi şeklinde çekimlenmiş bir eylemdir.