Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersinde eylem (fiil) konusunu anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak konuları açıklamaktadır.
- Video, eylem (fiil) kavramının tanımı ve özellikleri üzerine odaklanmaktadır. Öğretmen, eylemin iş, oluş ve hareket bildiren varlıkların yaptığı hareketleri anlatan sözcükler olduğunu, bir kelimenin eylem olup olmadığını mek, mak, mastar ekleriyle anlayabileceğimizi anlatmaktadır. Ayrıca, eylemlerin beş-altı video sürecek bir konu olduğunu belirterek, anlamlarına göre eylemler, yapılma durumuna göre eylemler, kişi yüklendiği, eylemdeki kavram, haber ve dilek kipleri, zamanlarına göre eylemler, ek fiiller ve yapısına göre eylemler gibi konuları ele alacağını açıklamaktadır.
- Videoda özellikle eylemde şahıs (kişi) kavramı detaylı şekilde ele alınmakta, Türkçe'deki altı kişi eki (ben, sen, o, biz, siz, onlar) ve bunların zaman çekimlerinde nasıl değiştiği örneklerle açıklanmaktadır. Öğretmen, ÖSYM sınavlarında sıkça çıkan bu konuyu sınavlarda çıkabilecek soru tipleriyle birlikte anlatmaktadır.
- 00:10Eylem (Fiil) Sözcüğü
- Eylem (fiil) sözcüğü, iş, oluş ve hareket bildiren varlıkların yaptıkları hareketleri, işleri ve bulundukları durumları anlatan sözcüklerdir.
- Bir kelimenin eylem olup olmadığını, kelimeye getirilen "-mek", "-mak" mastar ekleriyle anlayabiliriz; eğer bu ekleri getirebiliyorsa fiildir, getiremiyorsa isimdir.
- Eylemlerin temel görevi kip ve kişi eki alarak yüklem olmaktır.
- 04:32Cümle Türleri
- Yüklemin iş, oluş ve hareket bildirdiği cümlelere fiil cümlesi denir.
- Yüklemin iş, oluş ve hareket bildirmediği cümlelere isim (ad) cümlesi denir.
- Cümle çeşitlerinde yüklemin türüne göre fiil cümlesi ve isim cümlesi ayrımı yapılır.
- 05:29Örneklerle Açıklama
- "Bununla uzun zamandır görüşmüyoruz" cümlesinde "görüşmüyoruz" yüklemi fiil olduğu için fiil cümlesidir.
- "Yerdeki halı ona büyükbabasından armağanmış" cümlesinde "armağan" yüklemi isim olduğu için isim cümlesidir.
- "Radyodaki program çok kaliteliymiş" cümlesinde "kaliteliymiş" yüklemi sıfat tamlaması olsa da isim cümlesidir.
- "Gizem geçen hafta evlenmiş" cümlesinde "evlenmiş" yüklemi fiil olduğu için fiil cümlesidir.
- Sesteş köklü kelimelerde (yazılışları aynı ancak anlamları farklı kelimeler) kelimenin isim ya da fiil olma durumu cümlenin anlamından belirlenir.
- 09:59Yüklem Türleri ve Cümle Türleri
- Yüklem, isim veya fiil olabilir ve cümlenin anlamından tespit edilir.
- Sadece yüklemi okumak risklidir, çünkü aynı kelimenin farklı cümlelerde farklı anlamlar taşır.
- "Var" kelimesi, "bahçede elma ağacı vardı" cümlesinde isim olarak kullanılırken, "şehirde üç günde vardı" cümlesinde fiil olarak kullanılır.
- 11:46Eylem Kavramı ve Önemi
- Eylem, bir varlığın veya kavramın yaptığı hareketi, işi veya bulunduğu durumu anlatan sözcüktür.
- Eylem, "gelmek, gitmek, sevmek, okumak, yazmak, bakmak, sevindirmek" gibi yapım ekleri alabilir.
- Eylem konusu, TYT ve KPSS sınavlarında önemli bir konudur ve son beş yılda her sınavda sorularla karşımıza çıkmaktadır.
- 15:59Eylemlerin Anlamlarına Göre Sınıflandırılması
- Eylemler anlamlarına göre iş eylemi, durum eylemi ve oluş eylemi olarak sınıflandırılır.
- İş eylemi, bir varlığın yaptığı işi ve etkilenen bir varlık içerir, nesne alabilir.
- Durum eylemi, varlığın içinde bulunduğu durumu karşılıyor ve nesneye ihtiyaç duymaz.
- 17:07İş Eylemi ve Durum Eylemi Örnekleri
- İş eylemi örnekleri: atmak, ezmek, kesmek gibi eylemler nesne alır (kalemi atmak, üzümü ezmek, eti kesmek).
- Durum eylemi örnekleri: bakmak, oturmak, yatmak gibi eylemler nesneye ihtiyaç duymaz.
- Durum eylemlerinde "neyi, kimi, ne" sorularına yanıt alınamaz, çünkü nesne alamazlar.
- 20:43Oluş Eylemleri
- Oluş eylemlerinde öznenin istemi dışında gerçekleşen bir değişim söz konusudur ve bu değişim öznenin kendisinde gerçekleşir.
- Oluş eylemlerinde özne insan olabilir, ancak insan dışı veya cansız bir varlık da olabilir.
- Ekmeğin bayatlaması, insanın yaşlanması, bir şeyin çürümesi, çocuğun büyümesi, tırnak ve saçların uzaması, peynirin ekşmesi gibi örnekler istem dışında gerçekleşen değişimlerdir.
- 24:46Eylemde Kişi (Şahıs)
- Eylemde kişi, yüklemde belirtilen işi yapan varlık hakkında bilgi verir ve özne ile ilgilidir.
- Kişi genellikle kişi ekleri ile belirlenir ve kişi ekleri genellikle kip eklerinden sonra gelir.
- Türkçede altı kişi vardır: ben (birinci tekil), sen (ikinci tekil), o (üçüncü tekil), biz (birinci çoğul), siz (ikinci çoğul), onlar (üçüncü çoğul).
- 28:05Kişi Ekleri ve Çekimler
- Şimdiki zaman çekiminde "geliyor" fiilinde üçüncü tekil kişinin eki yoktur.
- Geçmiş zaman çekiminde "geldi" fiilinde de üçüncü tekil kişinin eki yoktur.
- Emir kipi çekiminde üçüncü tekil kişi eki alır: "gelsin, okusun, yazsın, sevsin" gibi.