Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen/eğitmen tarafından sunulan Türkçe dilbilgisi eğitim içeriğidir.
- Video, cümlenin ögelerini detaylı bir şekilde incelemektedir. İlk bölümde temel ögeler (yüklem, özne, nesne) ve yardımcı ögeler (yer tamlayıcısı, zarf tamlayıcısı) açıklanırken, ikinci bölümde cümle ögelerinin nasıl bulunacağı adım adım anlatılmaktadır. Eğitmen, yükleme soruları sormak, öge sıralamasını takip etmek ve sözcük gruplarını bütün olarak almak gibi üç formül sunmaktadır.
- Video ayrıca ara sözlerin ne olduğu ve nasıl tespit edileceği, vurgunun nerede olduğu konularını da ele almaktadır. İçerik, 2014 ve 2016 yıllarından çıkmış sınav sorularının çözümüyle sonlanmaktadır.
- 00:13Cümlenin Ögeleri
- Cümlenin ögeleri temel ögeler ve yardımcı ögeler olmak üzere iki ana başlıkta incelenir.
- Temel ögeler yüklem ve öznedir, yardımcı ögeler ise nesne, yer tamlayıcısı ve zarf tamlayıcısıdır.
- 00:43Yüklem
- Yüklem Türkçe'de ya çekimli bir fiildir ya da ek fiil almış bir isimdir.
- Yüklem cümlenin en temel ögesidir ve tüm ögeler yüklem sorulur.
- Yüklem tek sözcük olabilir (fiil veya isim) veya birden fazla sözcükten oluşan sözcük grubu (isim tamlaması veya deyim) olabilir.
- 01:50Özne
- Özne yüklem sorulan "kim" ve "ne" sorularının cevabıdır.
- Özne üç türlü olabilir: Gerçek özne (cümlede var ve işi yapan), gizli özne (cümlede olmayan ama işi yapan) ve sözde özne (cümlede olup işi kendisi yapmayan).
- 03:29Nesne
- Nesne yüklem, özne sonrası gelen en önemli ögedir ve yüklem sorulan "neyi", "kimi" ve "ne" sorularının cevabıdır.
- Nesne belirtili (ı ekini alan) ve belirtisiz (sadece "ne" sorusuna cevap veren) olabilir.
- Nesne sadece fiil cümlelerinde bulunur, isim cümlelerinde nesne yoktur.
- 06:08Yer Tamlayıcısı ve Zarf Tamlayıcı
- Yer tamlayıcısı yüklem sorulan dokuz sorunun (kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyden, neyden) cevabıdır ve -de, -den eklerini alır.
- Zarf tamlayıcı yüklem sorulan "ne zaman", "nasıl", "ne kadar", "niçin" sorularının cevabıdır.
- Cümlenin hiçbir ögesi olmayan fakat ögelerden birini açıklayan gruplara ara sözcük denir.
- 09:07Cümle Ögeleri ve Ara Sözler
- Ara sözler genellikle iki virgül veya iki kısa çizgi arasında bulunur.
- Öznenin açıklayıcısı, belirtili nesne ve yer tamlayıcısı gibi cümle ögeleri örnekler verilerek açıklanmıştır.
- "Pazartesi gelenler" cümlesinde "pazartesi gelenler" öznenin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır.
- 10:35Vurgu Kuralları
- Yüklenmiş fiil cümlelerinde vurgu yükleme en yakın ögedir.
- Yüklem isim ise vurgu yüklemin kendisindedir.
- Soru cümlelerinde vurgu soru ifadesinde olur, ancak "mi" ile başlayan cümlelerde vurgu "mi"den önceki sözcükte olur.
- 12:00Cümle Ögelerini Bulma Yöntemleri
- Cümle ögelerini bulurken önce yüklemi bulmak gerekir.
- Öge sıralamasında "yöntem" tekniği kullanılarak yüklem, özne, nesne ve tümleç sırasıyla bulunmalıdır.
- Cümledeki sözcük grupları (ikilemeler, tamlamalar, deyimler) bütün olarak alınmalıdır.
- 15:15Örnek Sorular ve Çözümleri
- 2016 yılında çıkmış bir sınav sorusunda "özne-nesne-zarf tamlayıcısı-yüklem" dizilişi doğru cevaptır.
- 2014 yılında çıkmış soruda "uzakta bilinmez adamdan gele benzeyen martılar uçuşuyordu" cümlesinin öge dizilişi özne-yüklem şeklinde olup, fiilimsi grubu olduğu için bölünmemiştir.
- Örnek sorular çözülerek öge bulma yöntemleri uygulanmıştır.