Buradasın
Türkçe Dilbilgisi Dersi: Anlam Bilgisi
- Türkçe Dilbilgisi
- Deyimler
- Sözcük Anlamı
- Mecaz Anlam
- Eş Anlamlı Sözcükler
- Anlam Bilgisi
- Zıt Anlamlı Sözcükler
Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve Recep adlı öğrencisi arasında geçen Türkçe dilbilgisi dersini içermektedir. Öğretmen, Recep'e hitap ederek anlam bilgisi konusunu anlatmaktadır.
- Videoda anlam bilgisi konusu detaylı olarak ele alınmaktadır. İlk olarak sözcükte anlam özellikleri (gerçek anlam, temel anlam, yan anlam) açıklanmakta, ardından sözcükler arası anlam ilişkileri (eş anlamlı, yakın anlamlı, zıt anlamlı) ve söz öbekleri (yansıma anlamı, ikilemeler, dolaylama, deyimler) incelenmektedir. Son olarak terim anlamlı sözcükler ve mecaz anlam kavramları örneklerle anlatılmaktadır.
- Video, Türkçe'nin zenginliğinin bir kelimenin farklı anlamlara gelebilecek şekilde kullanılabilmesinden kaynaklandığını vurgulamakta ve konuyla ilgili örnek sorularla devam etmektedir. Bir sonraki videoda sözcükte anlam konusuna devam edileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:11Anlam Bilgisi Konusuna Giriş
- Yeni konu anlam bilgisi olarak başlıyor ve dilbilgisinden uzaklaşılacak.
- Türkçe'nin zenginliği iki sebepten kaynaklanır: fazla kelime sayısına sahip olmak ve bir kelimeyi farklı anlamlara gelebilecek şekilde kullanabilmek.
- Prof. Dr. Nihat Sami Banarlı'ya göre tek bir sözcüğün yüzyirmi farklı anlama gelebilecek şekilde kullanılabildiği belirtiliyor.
- 01:54Sözcükte Anlam Özellikleri
- Sözcükte anlam, bir cümle içerisinde tek bir sözcüğün veya söz öbeğinin anlamıyla ilgilenir.
- Sözcükte anlam özellikleri üç ana başlıkta incelenir: sözcüğün anlam özellikleri, sözcükler arası anlam ilişkileri ve söz öbekleri.
- Sözcükler arası anlam ilişkileri eş anlamlı, yakın anlamlı, zıt anlamlı, eş sesli, genel ya da özel, somut ya da soyut, nicelya'da nitel ad aktarması ve deyim aktarması olarak incelenir.
- 03:01Gerçek Anlam
- Gerçek anlam, bir sözcüğün tek başına iken taşıdığı anlamdır.
- Gerçek anlam, bir sözcük duyulduğunda akla gelen ilk anlamdır veya sözlükte ilk karşıma çıkacak anlamıdır.
- "Demire bağladığı ip iyice gerilmişti" cümlesinde "gerilmişti" sözcüğü gerçek anlamında kullanılmıştır.
- 04:33Sözcüklerin Gerçek Anlamı
- "İncinmek" sözcüğü sert bir kuvvete maruz kalındığında organ veya uzuvlara zarar gelmesi anlamında kullanılmıştır.
- "Sıcak" sözcüğü "Recep sıcak bir çorba içince kendine gelmişti" cümlesinde ısısı fazla olan anlamında kullanılmıştır.
- "Boş" sözcüğü "Recep eşyalarını boş bir kutuya yerleştirdi" cümlesinde içinde hiçbir şey olmayan anlamında kullanılmıştır.
- 06:29Temel Anlam ve Yan Anlam
- Temel anlam, sözcüğün ana başlangıç anlamı ve ilk başta tek bir kavramı karşılama özelliğidir.
- Yan anlam, sözcüğün temel anlamla bağı kopmayacak şekilde şekil veya işlevsel benzerlik ilgisiyle yeni bir anlam kazanmasıdır.
- Mecazla karıştırılmaması için temel anlam ve yan anlam arasındaki farklar detaylı olarak açıklanmıştır.
- 08:00Yan Anlam Örnekleri
- "Ayakkabının burnu aşınmış" cümlesinde "burun" sözcüğü benzerlik ilgisiyle yeni bir anlam kazanmıştır.
- "Yolun başında bizi bekliyor" cümlesinde "baş" sözcüğü, insanın en üstte olan başlangıç noktası olduğu için benzerlik dolayısıyla yan anlamdır.
- "Şık bir etek giymiş" ve "Dağın etekleri yemyeşildi" örneklerinde "etek" sözcüğü şekilsel benzerlik devam ettiği için yan anlamdır.
- 09:51Yan Anlam
- Yan anlam, bir sözcüğün temel anlamından farklı, ancak gerçekle bağlantısı kopmamış bir anlam kazanmasıdır.
- "Kör bıçakla kesmeye çalışıyordum" cümlesinde "kör" sözcüğü yan anlamdadır çünkü bıçak doğa (insan dışındaki her şey) olarak değerlendirilmiştir.
- "Boş bir kutu lazım" cümlesinde "boş" sözcüğü de yan anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (içinde hiçbir şey olmayan) değil, müsaitlik durumu tam olarak dolmamış anlamında kullanılmıştır.
- 11:00Fiillerin Yan Anlamı
- "Yukarı çıktı" cümlesinde "çıkmak" fiili temel anlamıyla (adım atmak suretiyle içeriden dışarıya hareket etmek) kullanılmıştır.
- "Kapının kolu yerinden çıktı" cümlesinde "çıkmak" fiili yan anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (içeriden dışarıya hareket etmek) değil, yerinden çıkmış anlamında kullanılmıştır.
- "Koskoca taş yerinden oynadı" cümlesinde "oynamak" fiili de yan anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (oyalanmak, vakit geçirmek) değil, yerinden çıkmış anlamında kullanılmıştır.
- 12:23Mecaz Anlamı
- Mecaz, bir sözcüğün gerçek anlamından tümüyle uzaklaşıp yepyeni bir anlam kazanmasıdır ve gerçekle bağlantısı kopar.
- Mecaz anlamı oluşturmak için iki kriter vardır: bir soyut durum somut bir sözcükle ifade edilir ve sözcük gerçekle tümüyle bağını kopar.
- "Beni kırdın" cümlesinde "kırmak" sözcüğü mecaz anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (kırma eylemi) değil, yepyeni bir anlam kazanmıştır.
- 13:23Mecaz Anlamlı Örnekler
- "Adam iyice gerilmişti" cümlesinde "gerilmek" sözcüğü mecaz anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (iki tarafından çekilerek gergin hale getirilmesi) değil, duygusal bir durum olarak kullanılmıştır.
- "Arkadaşının tavırlarından çok incinmişti" cümlesinde "incinmek" sözcüğü mecaz anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (darbe neticesinde uzvun acıması) değil, duygusal bir durum olarak kullanılmıştır.
- "Sıcak tavırlarıyla herkesi kendine hayran bıraktı" cümlesinde "sıcak" sözcüğü mecaz anlamdadır çünkü gerçek anlamıyla (ısı) değil, samimi, içten, sevecen olma durumunu ifade etmek için kullanılmıştır.
- 15:16Mecaz Anlamlı Sözcüklerin Gerçek Anlamları
- "Kızgın" kelimesinin gerçek anlamı ısınmış, fazlasıyla ısınmış, el değmeyecek kadar ısı biriktirmiş anlamına gelir, ancak insanların sinirlenmesi durumunu ifade etmek için mecaz anlamda kullanılır.
- "Bunaldım" sözcüğünün gerçek anlamı soluk almakta güçlük çekmek, ancak "uzun şiiri okuyuncaya kadar bunaldım" cümlesinde çok sıkılmak anlamında mecaz anlamda kullanılmıştır.
- Bir araştırma sonucunda binlerce insanın %82'si "bunalmak" sözcüğünü duyunca aklına çok sıkılmak geldiğini söylemiş, ancak gerçek anlamı soluk almakta güçlük çekmektir.
- 17:18Terim Anlamı
- Terim, bilim, sanat, spor veya meslek gibi alanlara özelleşmiş sözcüklerdir.
- Terim sözcüklerinin taşıdığı anlam, kazandığı anlam terim anlamdır.
- Meslek erbabı gibi alanlarda kullanılan özel kelimelerin taşıdığı anlamlar terim anlamdır.
- 17:56Terim Anlamlı Sözcükler
- Matematik biliminde açı, karekök, üçgen gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Tıp biliminde steteskop, röntgen, reçete gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Müzikte nota, sol anahtarı, tenor gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- 19:08Diğer Alanlarda Terim Anlamlı Sözcükler
- Edebiyatta şiir, dize, deneme gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Futbolda ofsayt, gol, şut gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Basketbolda basket, faul, steps gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- 19:39Tesisat Alanlarında Terim Anlamlı Sözcükler
- Su tesisatında İngiliz anahtarı, kargaburun, T-boru, çatal gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Elektrik tesisatında yan keski, kofra, hat gibi sözcükler terim anlamlıdır.
- Bilim adları terim anlamlı değildir, bilimin içerisinde yer alan sözcükler terim anlamlıdır.
- 21:16Mecaz Anlamlı Sözcükler
- "Özünde iyi bir insandı ama cimrilik damarı tuttu mu?" cümlesinde "cimrilik damarı" mecaz anlamdadır.
- Mecaz anlamlı sözcükler gerçek anlamından uzaklaşmış, yepyeni bir anlam kazanmıştır.
- Mecaz anlamlı sözcükler soyut durumları somut sözcükle anlatır.
- 22:58Sözcüklerin Doğru Kullanımı
- "Bir kez düştün mü? Ne arayan ne soran" cümlesinde "arayan" sözcüğü önem verip istemek anlamında kullanılmamıştır.
- "Sıcak ekmeğe yağ çalıp yedi" cümlesinde "yağ çalıp" sözcüğü üzerine sürmek anlamında kullanılmıştır.
- "Adaletin sustuğu yerde haksızlık başlar" ve "Eteği belinde bütün evi o çeviriyor" cümlelerinde sözcükler doğru kullanılmıştır.