Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Birebir Ders Videoları" serisinde Türkçe öğretmeni Yağmur Hoca tarafından sunulan bir eğitim içeriğidir. Öğretmen, ÖSYM sınavlarında sıkça karşılaşılan cümle türleri konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Videoda cümle türleri dört ana başlık altında incelenmektedir: anlamlarına göre cümleler (olumlu-olumsuz), yüklemin türüne göre cümleler (isim-fiil), yüklemin yerine göre cümleler (kurallı-devrik-eksiltili) ve yapısına göre cümleler (basit, birleşik, sıralı, bağlı). Her bir cümle türü örneklerle açıklanmakta ve aralarındaki farklar vurgulanmaktadır.
- Öğretmen, cümle türlerini belirlemek için yüklemi bulma, altını çizme ve cümle içindeki ögeleri analiz etme yöntemlerini göstermekte, özellikle birleşik cümlelerin alt türleri (girişik, şartlı, kirli, iç içe) ve bağlı cümlelerin özellikleri üzerinde durmaktadır. Video, konunun özetlenmesiyle sona ermektedir.
- 00:10Cümle Türleri Konusuna Giriş
- Türkçe dersinde cümle türleri konusu incelenecek: anlamlarına göre cümleler, yüklemin türüne göre cümleler, yüklemin yerine göre cümleler ve yapısına göre cümleler.
- ÖSYM'nin en sevdiği konulardan biri olan cümle türleri her yıl en az bir soruyla sınavlarda karşımıza çıkıyor.
- Sorular direkt başlık halinde sorulabilir veya paragraf şeklinde cümleler verilerek hangi cümle ile ilgili neler söylenebilir sorulabilir.
- 01:10Anlamlarına Göre Cümleler
- Anlamlarına göre cümleler dört başlıkta incelenir: biçimce ve anlamca olumlu, biçimce ve anlamca olumsuz, biçimce olumlu ama anlamca olumsuz, biçimce olumsuz ama anlamca olumlu.
- Biçimce olumlu ve anlamca olumlu cümlelerde "mam" olumsuzluk eki veya "değil", "yok" gibi olumsuzluk bildiren sözcükler bulunmaz ve iş gerçekleşmiş olur.
- Biçimce olumsuz ve anlamca olumsuz cümlelerde "mam" olumsuzluk eki veya olumsuzluk bildiren sözcükler bulunur ve iş gerçekleşmemiş olur.
- 07:11Biçimce Olumlu ama Anlamca Olumsuz Cümleler
- Biçimce olumlu ama anlamca olumsuz cümlelerde yazıda olumsuzluk bildiren eki veya sözcüğü bulunmaz, ancak zihnimizde olumsuz yanıt verir.
- "Bu havada dışarı çıkılır mı hiç?" gibi soru cümlelerinde biçimce olumlu ama anlamca olumsuz durum söz konusudur.
- "Siz benim neler çektiğimi nereden bileceksiniz?" gibi sözde soru cümlelerinde de biçimce olumlu ama anlamca olumsuz durum söz konusudur.
- 10:01Biçimce Olumsuz ama Anlamca Olumlu Cümleler
- Biçimce olumsuz ama anlamca olumlu cümlelerde yazıda olumsuzluk bildiren eki veya sözcüğü bulunur, ancak zihnimizde olumsuz yanıt vermez.
- İki olumsuzluk eki varsa genellikle anlamca olumlu bir şey anlatmak için kullanılır.
- "Bu muhteşem yemekler yenmez mi?" gibi cümlelerde biçimce olumsuz ama anlamca olumlu durum söz konusudur.
- 12:22Yüklemin Türüne Göre Cümleler
- Yüklemin türüne göre cümlelerde isim cümlesi (ad cümlesi) ve fiil cümlesi (eylem cümlesi) incelenir.
- Isim cümlesinde yüklem isim ya da isim soylu sözcük olmalıdır.
- Isim soylu sözcükler zamirler, edatlar ve fiilimsiler gibi sözcüklerdir.
- 13:56İsim Cümleleri
- İsim cümlelerinde yüklem, isim veya isim soylu sözcük ek eylem alarak yüklem olur (çalışkanmış, yazardı, sendin, demektir).
- İsim cümlelerinde nesne bulunmaz, özne bulunur ve fiil çatısı aranmaz.
- İsim cümlelerinin anlamına göre olumlu veya olumsuz olabilir (olumsuzluk bildiren ek veya sözcük varsa olumsuz, yoksa olumlu).
- 21:24Fiil Cümleleri
- Fiil cümlelerinde yüklem, iş, oluş ve hareket bildiren fiil olmalı ve çekimli olmalıdır.
- Fiil cümlelerinde özne ve nesne bulunur ve fiil çatısı aranır.
- Fiil cümlelerinin anlamına göre de olumlu veya olumsuz olabilir.
- 25:45Yüklemin Yerine Göre Cümleler
- Yüklemin yerine göre cümleler iki başlık halinde incelenir: kurallı düz cümle ve devrik cümle.
- Kurallı düz cümlede yüklem sonda yer alır (tahmin etmiştim, temize çektim, ormandı).
- Devrik cümlede yüklem sonda olmayan cümledir, başta veya ortada olabilir (istemiyormuş, ortasındayız, yardım edemem).
- 31:03Yüklemin Yerine Göre Cümleler
- Yüklemin yerine göre cümlelerde yüklem sonda olan cümleler kurallı cümle, yüklem sonda olmayan cümleler ise devrik cümle olarak adlandırılır.
- Yüklemi olmayan cümleler eksiltili cümle olarak adlandırılır ve bu tür cümleler belirli bir yargı içermez.
- Eksiltili cümlelerin sonuna üç nokta konulur ve bu tür cümleler başımızı ağrıtmayan cümlelerdir.
- 33:25Yapısına Göre Cümleler
- Cümle türlerinde yapısına göre cümleler dört başlık altında incelenir: basit cümle, birleşik cümle, sıralı cümle ve bağlı cümle.
- En çok üzerinde durulan birleşik cümledir çünkü genellikle sorular bu tür cümle üzerinden gelir.
- Basit cümlede tek yüklem bulunur ve içinde fiilimsi yoktur.
- 36:16Birleşik Cümle
- Birleşik cümlede tek yüklem olur ancak içinde fiilimsi veya başka bir fiil (iş bildiren) bulunur.
- Fiilimsi olan cümleler girişik birleşik cümle olarak adlandırılır.
- Birleşik cümlede temel cümle ve yan cümlecik (ikinci yargı) bulunur, yan cümlecik temel cümlenin öznesi veya nesnesi görevinde olabilir.
- 44:05Birleşik Cümle Türleri
- Şart bildiren eklerle (ssa koşul bildiren) oluşturulan cümleler şartlı birleşik cümle olarak adlandırılır.
- "Ki" bağlacıyla oluşturulan cümleler kirli birleşik cümle olarak kabul edilir.
- Kirli birleşik cümlelerde iki yüklem bulunur ve "ki" bağlacı ile birleştirilir.
- 47:13İç İçe Birleşik Cümleler
- İç içe birleşik cümle, bir cümle içinde başka bir cümleyi aktarmak anlamına gelir.
- İç içe birleşik cümlelerde, alıntı cümleler (başkasının cümlesini aktarma) ve yargı bildiren alıntı cümleler bulunur.
- Yapısına göre cümlelerde şartlı birleşik, kirli birleşik ve iç içe birleşik cümleler vardır.
- 48:46Sıralı Cümleler
- Sıralı cümlede birden çok yüklem bulunur ve bu yüklemler virgül veya noktalı virgülle birbirinden ayrılır.
- Sıralı cümlelerde bağımlı ve bağımsız cümle ayrımı yapılır; anahtar kavram ortak öge olup olmadığıdır.
- Bağımlı cümlede iki yüklem arasında ortak öge kullanılırken, bağımsız cümlede ortak öge yoktur.
- 59:09Bağlı Cümleler
- Bağlı cümlede de birden çok yüklem bulunur, ancak yüklemler bağlaçlarla birbirine bağlanır.
- Bağlaçlar (ama, fakat, ne, ya gibi) iki cümleyi birbirine bağlar.
- Bağlı cümlelerde de sıralı cümlelerde olduğu gibi, bağımlı ve bağımsız cümle ayrımı yapılabilir.
- 1:02:58Cümle Türleri Özeti
- Cümleler anlamlarına göre olumlu veya olumsuz olarak sınıflandırılır.
- Cümleler yüklemin türüne göre isim cümlesi veya fiil cümlesi olarak incelenir.
- Cümlelerde yüklemin yerine göre kurallı, devrik veya eksiltili cümleler bulunur.
- 1:03:24Yapıya Göre Cümle Türleri
- Basit cümlede tek bir yüklem olmalı, tek yargı bildirmeli ve içinde fiilimsi olmamalıdır.
- Birleşik cümlede tek yüklem ve içinde fiilimsi olmalıdır, iç içe birleşik veya kirli birleşik olabilir.
- Sıralı cümlede birden çok yüklem olmalı ve bunlar virgül veya noktalı virgülle bağlanmalıdır.
- 1:04:18Bağımlı ve Bağımsız Cümleler
- İki cümleyi incelerken ortak ögesi varsa bağımlı cümle, ortak ögesi yoksa bağımsız cümledir.
- Bağlı cümlede birden çok yüklem olmalı ve yüklemler birbirine bağlaçla bağlanmalıdır.