Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dil bilgisi konularından cümle türlerini anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, LGS sınavında çıkabilecek soru tiplerini de ele alarak konuyu açıklamaktadır.
- Video, cümle türlerini dört ana başlık altında incelemektedir: yüklemin yerine göre cümleler (kurallı-düz, devrik, eksiltili), yüklemin türüne göre cümleler (isim-fiil), anlamına göre cümleler (olumlu-olumsuz) ve yapısına göre cümleler. Her bir kategori detaylı olarak örneklerle açıklanmakta ve teorik bilgilerin ardından örnek sorular çözülerek konu pekiştirilmektedir.
- Videoda ayrıca fiilimsilerin isim cümlesi olarak değerlendirilmesi, sesteş kelimelerin (yaz, at gibi) cümle türlerini belirlemedeki önemi ve görünüşte olumlu ancak anlamca olumsuz olan cümleler gibi özel durumlar da ele alınmaktadır. Video, bir sonraki bölümde cümle türlerinin daha geniş kapsamlı bir şekilde ele alınacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:08Cümle Türleri Tanıtımı
- Bu videoda cümle türleri işlenecek ve LGS'de bir soru çıkacağı belirtiliyor.
- Cümle türleri dört ana başlık altında incelenecek: yüklemin yerine göre, yüklemin türüne göre, anlamına göre ve yapısına göre.
- En geniş kapsamlı olan dördüncü başlık büyük ihtimalle bir sonraki aşamaya saklanacak.
- 01:05Yüklemin Yerine Göre Cümleler
- Yüklemin yerine göre cümleler iki gruba ayrılır: kurallı (düz) cümle ve devrik cümle.
- Kurallı cümlede yüklem cümlenin sonunda bulunur, örneğin "Bu sabah kümesten yumurtaları ben topladım".
- Devrik cümlede yüklem cümlenin başında veya ortasında bulunur, örneğin "Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden".
- 02:58Eksiltili Cümleler
- Bazı cümlelerde yüklem yoktur ve bu durum üç nokta ile belirtilir.
- Yüklemi olmayan cümlelere eksiltili cümle adı verilir.
- Eksiltili cümlelerde yüklem olmadığından kurallı ve devrik olma şansı yoktur.
- 04:03Örneklerle Uygulama
- "Dinlenmek için bir taşın üstüne oturdu" cümlesi yüklemin sonda olduğu için kurallı cümledir.
- "Bu yılda sınıf başkanı seçildi Ömer" cümlesi yüklemin ortada olduğu için devrik cümledir.
- Birden fazla cümle verildiğinde her cümle ayrı ayrı ele alınmalıdır, örneğin "Sakla samanı gelir zamanı" cümlesinde her iki kısım da devrik cümledir.
- 06:21Cümle Türleri
- Cümleler yüklemin yerine göre kurallı ve devrik olarak, yüklemin türüne göre ise isim ve fiil olarak iki gruba ayrılır.
- Fiil cümlesi, yükleminin fiil çekimli fiil olması durumunda oluşur; örneğin "öğleden sonra kar fırtınası başladı" cümlesinde "başladı" fiil cümlesidir.
- Isim cümlesi, yükleminin isim soylu sözcükler (sıfat, zamir, isim, edat, bağlaç) olması durumunda oluşur; örneğin "doktordu", "bilgili", "ekşiydi" gibi ifadeler isim yüklemidir.
- 08:32Özel Durumlar
- Fiilimsiler (fiilden isimleşen sözcükler) isim cümlesi grubuna sokulur; örneğin "kazanmak" fiilimsi olduğu için "ablamın hedefi İstanbul Üniversitesi'ni kazanmak" cümlesi isim cümlesidir.
- Sesteş kelimeler (yazışları aynı, anlamları farklı) dikkat edilmelidir; örneğin "geçmek" kelimesi "önümüzden ağır adımlarla Basri amca geçti" cümlesinde fiil, "trenden indiğimde vakit çok geçti" cümlesinde ise isim olarak kullanılır.
- Sadece cümlenin yüklemi okuyarak cümle türüne karar verilmemeli, sesteş kelimelere dikkat edilmelidir.
- 11:42Cümle Türleri Örnekleri
- Kurallı fiil cümlesi örneği: "Güneşli güzel günlerin hayalini kuruyorum" cümlesinde "kuruyorum" fiil cümlesidir.
- Devrik fiil cümlesi örneği: "Adım atmaya mecalsiz bir ihtiyar oluyor böyle anlarda zaman" cümlesinde "oluyor" fiil cümlesidir.
- Isim cümlesi örneği: "Soframıza bereket katan şey sıcak bir tebessümdür" cümlesinde "sıcak bir tebessümdür" isim cümlesidir.
- 14:05Olumlu ve Olumsuz Cümleler
- Cümleler yüklemin türüne göre isim ve fiil olarak, anlamına göre ise olumlu ve olumsuz olarak üç gruba ayrılır.
- Olumlu cümle, yükleminin bildirdiği durumun gerçekleştiğini, gerçekleşeceğini ya da var olduğunu anlatan cümlelerdir.
- 14:32Olumlu ve Olumsuz Cümleler
- Olumlu cümleler, eylemin gerçekleştiğini ifade eder (örneğin: Mustafa Bey fabrikamızdan bu yıl emekli oldu).
- Olumsuz cümleler, eylemin gerçekleşmediğini anlatır (örneğin: Bu sabah sekizvirgülonbeş trenine yetişemedim).
- Bir cümle anlamına göre olumsuz olabilmesi için yükleminde "yok", "değil", "ma-me" eki veya "sız" eki bulunmalıdır.
- 17:38Yapıcı Olumlu ve Anlamca Olumsuz Cümleler
- Bazı cümleler yapıcı olumlu olduğu halde anlamca olumsuz olabilir (örneğin: Bu kadar soğuk suda çözülür mü hiç? - Aslında yüzülmez demek isteniyor).
- Bu tür cümlelerde "ne" bağlacı aranmalıdır çünkü sözde soru cümlesi olarak ifade edilir.
- Örneğin: Ömer gittiğinden beri ne aradı ne de sordu (aslında aramadı, sormadı demek isteniyor).
- 19:55Yapıcı Olumsuz ve Anlamca Olumlu Cümleler
- Bazı cümleler yapıcı olumsuz olduğu halde anlamca olumlu olabilir (örneğin: Bana aldığın saati beğenmedim değil - Aslında beğendim demek isteniyor).
- Bu tür cümlelerde iki tane olumsuzluk aranmalıdır (örneğin: Eskiden bu çeşmeler bakımsız değildi - Aslında bakımlıydı demek isteniyor).
- Örneğin: Anneannemin yaptığı kurabiyelerden yemez miyim? (aslında yerim demek isteniyor).
- 21:40Cümle Türleri Hakkında Sonuç
- Bu videoda cümle türlerinin dört bölüme ayrıldığı ve üçüncü başlığı ele alındığı belirtilmiştir.
- Bir sonraki videoda daha geniş kapsamlı olan konu ele alınacak ve cümle türleri tamamlanacaktır.
- İzleyicilerden PDF'leri kullanarak ve okulla beraber çalışarak cümle türlerindeki sıkıntıya son vermeleri istenmiştir.