Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, TRT'de yayınlanan "Gündem Ötesi" adlı programda Prof. Dr. Turgut Tok ile yapılan bir röportajdır. Prof. Dr. Turgut Tok, Pamukkale Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığı ve Türk Ocakları Deniz Sube Başkanlığı görevlerini yapan, 40 civarında kitabı ve 200 civarında makalesi bulunan bir akademisyendir.
- Program, "Türk'ün İzinde" konusuyla başlayıp, Türklerin genetik şifreleri, yaşadığı coğrafyalar ve izleri üzerine odaklanmaktadır. Özellikle Balkanlar'daki Türk kimliği, Türk dilinin varlığı ve Osmanlı döneminden kalma miras ele alınmaktadır. Video, Gora bölgesi, Gagavuzlar gibi Türk kökenli topluluklar ve Türk dilinin konuşulduğu dünya haritası hakkında bilgiler sunmaktadır.
- Programda Balkanlar'daki Türk kökenli toplulukların hikayeleri, Gora bölgesi hakkında detaylı bilgiler, Gagavuzların özellikleri ve kültürel mirasları anlatılmaktadır. Ayrıca, Türk dünyasının çeşitli bölgelerindeki Türk toplulukları, Yunanistan, Makedonya, Romanya, Suriye, Irak, İran, Afganistan, Doğu Türkistan, Moğolistan gibi ülkelerdeki Türk azınlıklar ve Türkçenin konuşulduğu bölgeler hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:20Programın Tanıtımı
- Program "Türk'ün İzinde" konulu olup, Prof. Dr. Turgut Tok hoca ile birlikte yayınlanıyor.
- Prof. Dr. Turgut Tok, Pamukkale Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanısı ve Türk Ocakları Deniz Sube Başkanı olarak görev yapmaktadır.
- Programda Türkler'in genetik şifreleri, Türkçe dilinin önemine, Gagavuzlar, Hıristiyan Türkler ve Goralılar konuları ele alınacak.
- 02:34Balkanlar'da Türk Kimliği
- Balkanlar kelimesi Türkçeye kökenli olup, Osmanlı bir Balkan devletiydi ve burada gelişip büyüdü.
- Türklerin Balkanlar'a iki büyük göçü olmuştur: Hun döneminde (5-6. yüzyıllarda) ve Osmanlı döneminde (14. asırda).
- Balkanlar'da Türkçeyi konuşan, Türk kültürünü yaşatan insanlar hala var olup, bu topraklar 100 yıl önce bile Türk milletinin bir parçasıydı.
- 05:11Balkanlar'ın Önemi
- 1900'lerin başında yaşanan dünya şekillenmesi sürecinde Balkanlar toprakları elden çıktı.
- Balkanlar hiçbir zaman Türkçeye elveda dememiştir; orada Türkçeyi konuşan, Türk kültürünü yaşatan insanlar hala var.
- Türkçenin büyük şairlerinden biri olan Üsküplü Akıncı'nın yetiştiği topraklar Balkanlar'dır ve Cumhuriyet'in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün babası ve annesi de Balkanlar'dan gelmektedir.
- 07:41Kocacık Köyü ve Balkanlar'da Türk Köyleri
- Kocacık Köyü, Jupa belediyesine bağlı bir yörük köyüdür ve Tika tarafından güzel işler yapılmıştır.
- Makedonya'nın her yerinde Türkçenin varlığı devam etmektedir ve Türk köyleri bulunmaktadır.
- Balkanlarda konuşulan Türkçe, Trakya şivesiyle benzerdir ve diyalog kurmak kolaydır.
- 09:29Balkanlar'a İlk Macera
- Balkanlar'a olan macera 2006'da başlamış ve 2008'de Türkoloji bölümünün başkanı Prof. Dr. Ergin Jable ile tanışılmıştır.
- Prizren, Osmanlı döneminde "kıymetli taşların çok olduğu yer" anlamına gelen bir Türk şehridir.
- Prizren'in ilk Türkçe lügatini yapan Şemseddin Sami, Prizrenli biridir ve Sinan Paşa Camii'nin Tika tarafından tamiri yapılmıştır.
- 12:02Balkanların Türk Bağları
- Sancak bölgesinde yaşayan yaklaşık 100 bin Türk, Türkiye'ye çok bağlıdır ve Türkiye ile savaş olsa bile cephe Novi Pazar'da başlayacağını düşünmektedir.
- Makedonya'da Gostivar'da, Kurtlar Vadisi gibi Türk dizileri izlenmektedir ve Türk televizyonları popülerdir.
- Balkanlar'da Türk gönül coğrafyası vardır ve futbol maçları gibi Türkiye'deki etkinlikler burada da kutlanmaktadır.
- 17:51Gönül Bağının Geleceği
- Balkanlar'daki Türk gönül bağının sonraki nesillerde de nasıl karşılık bulacağını zaman gösterecektir.
- Sinan Paşa Camii gibi eserlerin Tika tarafından tamiri yapılmıştır.
- Balkanlar'da Türk bağları güçlüdür ve bu bağlar gelecek nesillerde de devam edecektir.
- 18:21Gora Bölgesi Hakkında Keşif
- Konuşmacı, bir kongrede tanıştığı genç akademisyen kızın "Goralıyım" dediğinde, Cem Yılmaz'ın filmi Gora'dan dolayı bir espri yaptığını düşünmüş.
- Kızcağız, Gora'nın gerçek bir bölge olduğunu ve Gorançe dili konuşuyor olduğunu açıklamış.
- Gora, Arnavutluk, Makedonya ve Kosova'nın kavşağında, Şar Dağları'nın zirvesinde 1300-1500 metrelik rakımda bir bölge olarak tanımlanıyor.
- 19:51Gora'nın Coğrafi Özellikleri
- Gora'nın büyük kısmı Kosova'da, Dragash ilçesinin Prizren'e bağlı bir bölgesinde bulunuyor.
- Bölgede kullanılan bazı kelimelerin kökenleri Türkçeden gelmekte, zaman içinde Arnavutça ve Sırpça'ya dönüştürülmüş.
- Gora bölgesi, Kosova'da 19 köy, Arnavutluk'ta 2 köy ve Makedonya'da 9 köy olmak üzere toplam 30 köyden oluşuyor.
- 21:45Gora'nın Kültür Değeri
- Gora bölgesi doğası ve kültürü muhteşem olup, kenarda kalan bir bölge olduğu için kültür bozulmamış durumda.
- Bölgede her yerde ayyıldız motifi görülebiliyor ve bu, Osmanlı Türk ve Türk kimliğini temsil ediyor.
- Gora'nın Çanakkale Savaşı'nda 175 asker göndermiş, bunların 93'ü şehit olmuş ve bölgede Çanakkale Şehitleri Caddesi bulunuyor.
- 23:58Gora'nın Dil ve Geleneği
- Gora'da aşıklık geleneği devam ediyor ve Broad köyünden Aşık Hasan adlı bir aşık var.
- Gora dilinin cümle yapısı Slav dillerine benzerken, içinde yaklaşık 200 Türkçe kelime bulunuyor.
- Diller genellikle isim, sıfat ve zarf kelimeleri alırken, zamir ve fiil kelimelerini almayan bir normaldir, ancak Gora dilinde bu durum farklı.
- 25:20Gora Bölgesi ve Tika'nın Katkıları
- Konuşmacı, Gora bölgesinin kadim halkını anlatan Ergin Cable'yi ve "Türk'ün İzinde" etiketini kullanmayı rica ediyor.
- Tika'nın bölgede çok başarılı çalışmaları var, camiler, evler ve köprüleri restore etmekte olduğu gibi kültürel işlere de bakıyor.
- Tika aynı zamanda bölgedeki Türk-Müslüman yerleşimlerde arıcılık, seracılık, sebze ve meyve yetiştiriciliği gibi kalkınma projeleri gerçekleştiriyor.
- 28:15Mezar Taşlarının Önemi ve Tehlikeleri
- Bölgede Osmanlı Türkçesi'ne ait mezar taşları, halılar, kilimler, at nalları gibi kültürel eserler toplanmaya çalışılıyor.
- Mezar taşları tarihin sessiz tanıkları olarak çok önemlidir ve çalışmanın önemli bir kısmını oluşturmaktadır.
- Son dönemde bilinçli bir şekilde ayrılıkçı ve milliyetçi gruplar tarafından mezar taşları yok edilmekte ve imha edilmektedir.
- 29:53Mezar Taşlarıyla İlgili Bir Hikaye
- Konuşmacılar bir köyde namaz kıldıklarında, daha önce var olan mezar taşlarının hepsinin yok olduğunu fark ettiler.
- Köyün çıkışında bir ihtiyar onları durdurup, karanlıkta bir evin bodrumuna götürdü.
- İhtiyar, kırılan mezar taşlarını sakladığını söyledi ve onları gösterdi; bu taşlar Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştı.
- 33:18Gora Bölgesinin Kültürel Mirası
- Bölgede Gora kilimleri bulunmakta, bunlar koyun yönünden ve kök boyalarla yapılmış, Anadolu motiflerine benzer canlı desenlere sahiptir.
- Bölgede koç boynuzları da Türk kültüründe olduğu gibi önemli bir yer tutmaktadır.
- Gora ile ilgili çalışma yapan araştırmacılar arasında Tülin Çoruhlu, Cengiz Al-Yılmaz, Cevdet Şanlı, Yahya Mazrek, Cemil Boko ve Servet Somuncu bulunmaktadır.
- 36:18Gora'nın Tarihi Önemi
- Resessa köyü ve Reselisa kayalıkları Gora ile ilgili önemli alanlardır.
- Bölgede Kuman ve Kıpçak damgaları yoğun bir şekilde görülmekte, bu türklerin bölgenin 4. ve 5. asırda geldikleri döneme ait belgelerdir.
- Türk milleti olarak yakın kavimlerle ilgili "Türk'tü" demek kolay değildir, bu konuda dikkatli olunmalıdır.
- 37:27Goralılar ve Türk Kimliği
- Goralılarla Türkler arasında dil, kültür, inanış, mimari, sanat ve yağlı güreşler konusunda büyük benzerlikler bulunuyor.
- Goralılar, Balkanlar'da özellikle Kosova'nın Prizren-Nilne bölgesinde yaşayan ve Gorançe dilini konuşan bir topluluktur.
- Goralılar Türkiye'de de var, özellikle Manisa Salihli'ye yerleşmişlerdir ve büyük işadamları da bu kökeni taşımaktadır.
- 40:04Çanakkale ve Anıtlar
- Çanakkale'de yüz bin yakın şehit, bir köyden on bir şehit gibi Anadolu'da görülmeyen büyük şehit sayıları vardır.
- Kayseri'de Erzurum Koleji'nin içinde Kültür Bakanlığı'na bağlı bir Çanakkale tarih müzesi açılmıştır.
- Çanakkale şehitlerimiz ve tüm şehitlerimiz bir kez daha rahmet ve minnetle anılmaktadır.
- 41:25Mehmet Akif Ersoy ve Balkanlar
- Mehmet Akif Ersoy'un babası Mehmet Tahir Efendi, Kosova'nın Şuşitsa köyünden gelmektedir.
- Balkanlar, Osmanlı'nın Türk dilinin, kültürünün ve İslam medeniyetinin buluştuğu, uygarlık projesi uyguladığı bir yerdir.
- Mehmet Akif Ersoy, Kosova'daki birikim, Buhara'dan gelen bir han soyundan gelen şerife hanım ve İstanbul'daki kültür ikliminin bir ürünüdür.
- 44:49Türkiye'nin Balkanlarda Yapısı
- Türk hükümeti TİKA kanalıyla Kosova'nın Şuşitsa köyünde Mehmet Akif İlkokulu yapmıştır.
- Savaşta yıkılan 1861 yapımı cami, Türkiye tarafından restore edilmiş ve açılışı yapılmıştır.
- Köyde yaşayan insanlar Türkiye'ye dua ediyor ve "Allah Türkiye'ye zeval vermesin" diyorlar.
- 47:15Necip Fazıl ve Türk Kimliği
- Necip Fazıl, Türkçenin önemli şairlerinden ve dili güçlü kullanan bir şairdir.
- Necip Fazıl'ın tüm şiirlerinde 2307 tane cümle ve yaklaşık 6000 tane cümle ögesi var, ancak bir hatalı kullanım yoktur.
- Dil, Türk kimliğini muhafaza etmek için çok önemli bir unsur olup, Hıristiyan olan Gagavuzlar da Türkçesini muhafaza ederek kimliğini korumuştur.
- 49:21Türk Dili ve Gagavuzlar
- Bugün dünya üzerinde yaklaşık 270-300 milyon insan Türkçeyi konuşmakta olup, bunların yaklaşık %95'i Müslüman, %5'i ise Müslüman olmayan bir kitledir.
- Tuva, Hakas, Altay, Saka, Çuvaş ve Gagavuz gibi bölgelerde yaşayanlar Müslüman olmayan Türk topluluklarıdır.
- Türkler ikiye ayrılır: Batı ve Doğu Türkleri, Türkçe de ikiye ayrılır; Batı Türklerinin içinde Türkmenistan, Azerbaycan, Türkiye ve Gagavuzlar yer almaktadır.
- 50:01Gagavuzların Tarihi ve Varlığı
- Gagavuzlar, Oğuz grubunun içindeki Müslüman olmayan tek gruptur ve onların varlığını Hamdullah Suphi Tanrıöver sayesinde tanıyoruz.
- Atatürk'ün ilgisini çeken Gagavuzlarla ilgili çalışmalar, Tanrıöver'in bilgilendirmesiyle başlamıştır.
- Gagavuz dünyasında üç kişinin heykeli dikilmiştir: Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel.
- 51:06Gagavuzların Coğrafi Konumu ve Nüfusu
- Gagavuzlar, Moldova'nın güneyinde bulunan bir özerk cumhuriyet olarak yaşamaktadır, başkenti Komrat'tır.
- Gagavuzlar kendi içlerinde serbest yaşarken dışişleri konusunda Moldova'ya bağlıdır, ancak Moldova'nın Romanya ile birleşmesi durumunda bunu tanımayacaklarını dile getirmektedir.
- Yaklaşık 200 bin kişi Gagavuz özerk bölgesinde yaşamakta olup, dünya genelinde nüfusu yaklaşık 500 bin civarındadır.
- 52:15Gagavuzların Dağılımı
- Gagavuzlar sadece bugünkü Gagavuz özerk bölgesinde yaşamakta değildir, Tuna Nehri'nin suladığı Becerevi Ovası'nda da tarih boyunca yaşamışlardır.
- Osmanlı döneminde Odesa ve çevresinde Gagavuz köyleri bulunmuştur.
- Gagavuzlar günümüzde Ukrayna, Romanya ve Yunanistan'da da yaşamaktadır, özellikle Yunanistan'daki Rodos adasında da Gagavuzlar bulunmaktadır.
- 53:49Gagavuzların Türk Kimliği
- Gagavuzlar Türkçenin nefis bir şivesini konuşmaktadır ve Türklerle iletişim kurmakta zorluk yaşamazlar.
- Gagavuzların konuşulan dil, mimari ve günlük yaşamı Türklerle benzer olsa da, farklı olan tek şey camilerinin yerine kiliselerin ve imamların yerine papazların bulunmasıdır.
- Gagavuzların isimleri de Türk kökenli olup, örneğin "Türk Yılmaz" gibi isimler kullanılmaktadır.
- 56:53Gagavuzların Kültürel Özellikleri
- Gagavuzların dilinde "çaydanlık" yerine "çaynik" denmesi gibi bazı kelimeler vardır.
- Gagavuzların dilinde "aldanç" (hile, tuzak, sahte) gibi eski Türkçeden gelen kelimeler bulunmaktadır.
- Gagavuzlar, çevredeki Slav, Romen, Bulgar ve Yunan milletlerinin tanrı terimlerini kullanmamakla birlikte "Allah" kelimesini kullanmaktadırlar.
- 59:30Gagavuzların Bayramları ve Semboller
- Gagavuzlar klasik Ortodoks inancına sahip bir toplum olarak düşünülmemelidir, günlük hayatlarını Ortodoks anlayışına göre sürdürürlarken Türk kültürüne ait yoğun unsurlar da bulunmaktadır.
- Gagavuzların bayramlarında özellikle Türk kültürüne ait oldukça yoğun unsurlar bulunmaktadır.
- Gagavuzların bayraklarında gök mavisi ve Türk simgesi olan bozkurt bulunmaktadır.
- 1:00:41Kurt Sembolü ve Türk İlişkisi
- Profesör Dr. Turgut Tok, "Türk'ün İzinde" etiketiyle kurt sembolünün Türklerle ilişkisini anlatıyor.
- Moğolistan, Kazak, Kırgız, Tuva, Hakas ve Altay gibi Orta Asya ülkelerinde kurda ait izler bulunmuyor.
- Dünyadaki en eski kurt heykeli Roma'da, Roma'daki eski mecliste dişi bir kurt iki çocuğu emiyor şeklindeki bir heykeldir.
- 1:01:54Roma'daki Kurt Sembolü
- Romalılar bu kurda "Rasena" adını veriyor ve Roma şehrinin hamlesi olan Romanya'daki Köstence şehrinde de bu sembol kullanılmıştır.
- Roma'nın güneyindeki şehirlerde (Empoli, Lupa, Siena, Pizza, Fiorensa) resmi kurumların pek çoğunun sembolü de Rasena'dır.
- Atatürk de Cumhuriyet'in ilk yıllarında bu kurt figürünü çok kullanmıştır.
- 1:03:11Etrüskler ve Türk İlişkisi
- Bilim insanları, bu sembolün Etrüsk kavme ait olduğunu ve Etrüsk kelimesinin yanlış okunduğunu, aslında "Tursaka" (Saka Türkleri) olduğunu tartışmaktadır.
- Tartışılmayan bir gerçektir ki dünyadaki en eski kurt heykeli Roma'dadır ve Romalılar Türk kökenlidir.
- 1:03:55Denizli'nin Milli Mücadele Günü
- Denizli 1071 yılında Afşin Bey tarafından fethedilmiş, 1206'da kesin fetih gerçekleşmiş ve kurtuluş günü yoktur.
- 15 Mayıs 1919'da Yunan İzmir'i işgal ederken, Denizli'de müftü Ahmet Hulusi Efendi önderliğinde bir miting düzenlenmiş ve işgali reddedilmiştir.
- Müftü Efendi, "Bu bir cihadı mukaddes, kutsal bir mücadeledir" diyerek "elimizden hiçbir şey gelmiyorsa yerden üç taş alıp düşmana atın" demiştir.
- 1:06:34Milli Mücadele'de Denizli Kahramanları
- Milli Mücadele'ye müdafaa-i hukuk cemiyetleri kurmuş müftü Ahmet İzzet Çal, Çal ilçesinde 20 kişilik bir grupla bir ahitname hazırlamıştır.
- Ahitname sonunda "Bu mücadeleden vazgeçersek, cayarsak, zaafiyet gösterirsek kanımızı ve katlimizi helal ediyoruz" denilmiştir.
- Müftü Efendi, iki istiklal madalyalı tek adamdır ve bu hesapsız mücadeleye örnek verilmiştir.
- 1:08:51Türk Dilinin Coğrafyası
- Harita, Türk dilinin konuşulduğu coğrafyayı göstermektedir ve renkli alanlar Türkçenin günümüzde hala canlı olarak yaşadığı yerleri göstermektedir.
- Türkçenin konuşulduğu coğrafya üç grupta değerlendirilmektedir: 1) Bağımsız devletler (7 tanesi: Türkiye, Kıbrıs, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan), 2) Özerk devletler, 3) Diğer ülke sınırları içerisinde yaşayan azınlıklar.
- Özerk devletler arasında Rusya Federasyonu'ndaki Tataristan, Başkurdistan, Çuvaşistan, Güney Sibirya'daki Altay, Tuva, Hakas ve Yakut Saka Cumhuriyeti bulunmaktadır.
- 1:12:54Türk Dili Konuşan Topluluklar
- Balkanlar'da Yunanistan, Rodos, Makedonya ve Bulgaristan'da Türk toplulukları bulunmaktadır.
- Romanya, Kafkaslar, Suriye, Irak, İran ve Afganistan'da da Türk dili konuşan önemli nüfuslar bulunmaktadır.
- Doğu Türkistan, Moğolistan'daki Hot Türkleri ve Rusya Federasyonu'ndaki Dukalar gibi az sayıda kalan Türk toplulukları da bulunmaktadır.
- 1:16:13Türk Dünyası ve Türkiye'nin Rolü
- Türk dünyasında Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan ve Kırgızistan daha yakın ilişkilere sahiptir.
- Türk Devletleri Teşkilatı ve Türk Keneşi gibi kurumlar önemli işler yapmaktadır ve Karabağ meselesinin çözülmesi çok önemlidir.
- Türkiye, Türk dünyasının içinde esas temelleri atan ve sürekli uğraşan kilit bir ülkedir.
- 1:17:14Yayıncılık Deneyimi
- Yayıncılık eski zamanlarda suya yazı yazmaktı, şimdi ise internete kalıcı hale gelmektedir.
- Sosyal medyada en çok yayılan içerikler genellikle saçma konulardır, fakat faydalı yayınların daha çok yayılmasına katkıda bulunmak istenmektedir.
- Yayıncılık canlı yayınlar için bir çeşit bomba gibi olabilir ve yayıncının elinde olabilir.
- 1:21:42Program Kapanışı
- Programda Turgut Hoca'nın anlatımı ve seyircilerle buluşması sağlanmıştır.
- Seyircilerin programı izlemeleri için teşekkür edilmektedir.
- Gelecek hafta TRT Bir'de yine aynı programın yayınlanacağı belirtilmiştir.