Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kadir Gümüş tarafından sunulan bir Türk Dili ve Edebiyatı dersidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak öğrencilere nazım şekilleri konusunu anlatmaktadır.
- Videoda Türk edebiyatındaki çeşitli nazım şekilleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Kıta, mesnevi, rubai, tuyu, gazel, kaside ve müstezat gibi nazım şekillerinin özellikleri, beyit sayıları, kafiye düzenleri ve konuları açıklanmaktadır. Özellikle rubai ile tuyu arasındaki farklar iki farklı yöntemle (hece sayısı ve baş-son hecelerin durumu) vurgulanmaktadır.
- Video, ÖSYM sınavlarında bu konuların nasıl sorulabileceğine dair ipuçları içermekte ve öğretmenin diğer videolarda musammatlar ve terkib-tercübe konularını anlatacağını belirtmesiyle sona ermektedir.
- 00:03Kıta Nazım Şekli
- Kıta, felsefi, tasavvufi fikir, dünya görüşü, hayat görüşü, nükle, övgü, ergi, tarih düşürme gibi geniş konular için kullanılır.
- Kıta genellikle iki beyit olup kafiyesi xa xa şeklinde devam eder ve matla beyti veya mahlas kullanımı yoktur.
- Kıta bazen iki beyitten uzun olabilir, en fazla on iki beyitte kadar uzanabilir ve bu durumda "kıtayı kebir" (büyük kıta) olarak adlandırılır.
- 04:11Kıta ile Benzer Nazım Şekilleri
- Gazel dışındaki her konuyla yazılan, iki beyitlik ve kafiyesi aa xa xa şeklinde olan nazım şekli vardır.
- Bu nazım şekli kıtayla karıştırılmamalıdır çünkü kafiyesi farklıdır ve kıta xaxa şeklinde olur.
- Kıta, gazelden farklı olarak mahlas kullanmaz ve iki beyit olabilirken, gazel hiçbir zaman iki beyit olmaz.
- 06:09Mezhep Nazım Şekli
- Mezhep, Fars edebiyatından, İranlılardan Araplara ve Türkler'e gelmiş bir türdür ve ilk mezhep Kutadgu Bilig'tir.
- Mezhep, aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk mesnevi türüdür ve Mevlana'nın Mesnevi, Yunus Emre'nin Divan Edebiyatı, Şeyh Galip'in Hüsnü Aşk gibi eserler bu türdedir.
- Mezhep, olaya dayalı türlerdir ve hikaye roman ihtiyacını karşılar; beyit sayısı sınırsızdır, kafiye şeması aa bb'dir ve her beyit kendi içinde kafiyelidir.
- 08:53Mezhebin Yapısı ve Hamse
- Mezhebin yapısı üç bölümden oluşur: giriş (aldır), asıl bölüm (agaz, dastan) ve hatime (sonuç) bölümü.
- Mezhebin kalbi orta bölümdür ve asıl hikaye burada anlatılır.
- Beş mesnevi bir araya getirilerek oluşan esere "hamse" denir ve Türk edebiyatında ilk hamse Ali Şir Nevai tarafından oluşturulmuştur.
- 12:49Anadolu'da İlk Hamse
- Anadolu'da ilk hamseyi Hamdullah Hamdi yazmıştır.
- Hamdullah Hamdi, Anadolu'da ilk defa beş mesneviyi birleştiren kişidir.
- Hamse, birbiriyle kafiyeli beyitlerden oluşan bir şiir türüdür.
- 13:30Mesnevi ve Divan Edebiyatı
- Mesnevi, hikaye anlatan uzun bir şiir türüdür ve çok sayıda mesnevi yazıldı.
- Kıta, gazel, kaside, naz, müstezat gibi türler divan edebiyatına dahildir.
- Mesnevi divandan ayrıdır, uzunluğu sınırsız olduğundan divan içinde yer almaz.
- 14:31Rubai ve Tüy
- Rubai, Fars ve İran'dan Türkler'e gelen bir şiir türüdür.
- Tüy, Türkler'e özgü iki türden biridir, diğer biri şarkıdır.
- Her iki tür de bir dörtlükten oluşur ve uyak şeması a a a a a x a'dır.
- 16:35Rubai'nin Özellikleri
- Rubai sadece dört vezinle yazılır ve aruz ölçüsünden başka hiçbir ölçüsünden oluşmaz.
- Rubai'de on iki vezin mefulü ile başlar, on iki vezin mefulün ile başlar.
- Rubai'de felsefi, tasavvufi fikirler, hiciv, nükte, özlü ve ahenkli ifadeler kullanılır.
- 17:45Tüyün Özellikleri
- Tüy sadece failatun failatun failatun vezinle yazılır ve aruz ölçüsüdür.
- Tüy on bir heceden oluşur ve genellikle cinaslı uyak kullanılır.
- Rubai on bir heceden oluşmaz, genellikle on üç heceden oluşur.
- 18:36Rubai ve Tüyün Ayırılması
- Rubai ve tüyü ayırt etmek için iki yöntem kullanılır: hece sayısı ve hece yapısı.
- Tüy on bir heceden oluşurken, rubai genellikle on üç heceden oluşur.
- Rubai başı iki kapalı hecelerle başlar, tüy ise bir kapalı bir açık hecelerle başlar.
- 21:57Rubai ve Tüyün Üstadları
- Rubai'nin dünyadaki üstadı Ömer Hayyamdır.
- Türklerde rubai'nin üstadı Azmizade Mustafa Halidir.
- Tüyün iki üstadı vardır: Seyyid Nesimi ve Kadı Burhanettin.
- 26:06Türk Şiirinin Nazım Türleri
- Türk şiirinde gazel, kaside, müstezat, kıta, nazım, mesnevi, rubai ve tuyu gibi nazım türleri bulunmaktadır.
- Gazel beş-onbeş beyit arasındadır, kaside ise otuzbir-doksandokuz beyit arasındadır.
- Gazelde aç-şarap, kadın konuları ağırlıklı iken, kasidede övgü-yergi konuları ağırlıklıdır.
- 27:25Nazım Türlerinin Kafiyeleri
- Müstezat "uzun-kısa-uzun-kısa-uzun-kısa-uzun-kısa" şeklinde kafiyeleri vardır.
- Kıta "xa-xa" kafiyesi olan tek türdür.
- Nazım iki beyitli olup "aa-xa" kafiyesi vardır.
- Mesnevi "aa-bb-cc" şeklinde kendi içinde kafiyenin gider.
- 28:08Rubai ve Tuyu Arasındaki Farklar
- Rubai ve tuyu birbirine çok karışır çünkü ikisi de "aa-xa" kafiyesi vardır.
- Rubai onbir eceli olmayan ahreb veya ahrem adlı mef'ül ile başlayan yirmidört vezirle yazılır.
- Tuyu ise fay hat'ın tek vezinle yazılır ve onbir ecel olur.
- Rubai mutlaka kapalı, tuyu ise bir kapalı bir açık olur.
- 28:53Rubai Özellikleri
- Bir dörtlük (rubai) "axa" şeklinde olup, mani gibi birinci ve ikinci dizeler asıl söze hazırlıktır.
- Asıl söz üçüncü veya özellikle dördüncü dizelerde söylenir.