Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk dilinin tarihsel gelişimini anlatan eğitici bir içeriktir. Önceki bölümde Eski Türkçe'nin anlatıldığı bir serinin devamıdır.
- Video, Eski Türkçe'nin parçalanması ve yeni yazı dillerinin ortaya çıkışı üzerine odaklanmaktadır. Özellikle Kuzeydoğu Türkçesi'nin (Harezm ve Kıpçak Türkçesi) tarihsel gelişimi, coğrafi yayılımı ve önemli eserleri detaylı olarak anlatılmaktadır. Harezm Türkçesi'nin önemli eserleri (Zemahşeri'nin Muhakemet'ül-Edebî, Rabguzi'nin Kısasül-Enbiyası, Genceli Nizami'nin Hüsrev-ü Şirin'i, Harezmi'nin Muhabbet Namesi, Mahmud bin Ali'nin Nehcü'l-Feradisi) ve Kıpçak Türkçesi'nin önemli eserleri (Et-Tuhfetü'z-Zekiye fil-Lügatit Türk, Ed-Dürrretü'l-Mudiye fil-Lügatit Türk, Seyfi Sarayi'nin Gülistan Tercümesi) hakkında bilgiler verilmektedir. Video, Kuzeydoğu Türkçesi'nin diğer kolu olan Çağatay Türkçesi'nin anlatımının yarın yapılacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:16Eski Türkçe'den Yeni Yazı Dillerine Geçiş
- Eski Türkçe, 8. yüzyılda başlayıp 13. yüzyıla kadar süren bir dönemdir ve bu dönemin sonunda yeni yazı dilleri ortaya çıktı.
- Orta Asya'da yaşayan Türk toplulukları, çeşitli sebeplerle parçalara ayrılarak Hazar Denizi'nin kuzeyinden ve güneyinden batıya doğru yayıldı.
- Türklerin kitleler halinde Müslüman olması, yeni kültür merkezlerinin oluşması, mesafelerin artması ve farklı milletlerle etkileşim kurulması Türk dilinin içine yeni kavramlar ve anlayışlar getirdi.
- 01:23Kuzeydoğu Türkçesi ve Batı Türkçesi
- Eski Türkçe'den sonraki devrede Türkçe iki önemli yazı koluna ayrıldı: Kuzeydoğu Türkçesi ve Batı Türkçesi.
- Kuzeydoğu Türkçesi, Hazar Denizi'nin kuzeyinde ve doğusunda yaşayan Harezm, Kıpçak ve Çağatay sahasını kapsıyordu ve 13-14. yüzyıllarda bir müddet eski Türkçe'nin yeni bir devamı olarak sürdü.
- İlerleyen dönemlerde Kuzeydoğu Türkçesi, Kuzey Türkçesi ve Doğu Türkçesi olarak iki önemli kola ayrıldı.
- 02:24Kuzey Türkçesi
- Kuzey Türkçesi, Harezm ve Kıpçak Türkçelerini içine alıyordu.
- Harezm bölgesi Harzemşahlar sülalesi yönetiminde Türkleşti ve 12. yüzyılda önemli bir kültür merkezi haline geldi.
- Harezm Türkçesine ait eserler arasında Zemahşeri'nin "Muhakemet'ül- Edebî", Rabguzi'nin "Kısasül- Enbiyâsı", Genceli Nizami'nin "Hüsrev- ü Şirin", Harezmi'nin "Muhabbet Namesi" ve Mahmud bin Ali'nin "Nehcü'l- Ferâdîsi" bulunmaktadır.
- 03:02Kıpçak Türkçesi
- Kıpçak Türkçesi, Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan ve Volga Irmağına kadar uzanan, Avrupa topluluklarının Kuman diye adlandırdığı Türklerin konuştuğu dildir.
- Kıpçakların yazı dili Harezm Türkçesinden pek farklı değildir ve bunu 14. yüzyılda İtalyan ve Almanlar tarafından derlenmiş "Kodeks Kumanikus" adlı eserle anlıyoruz.
- Kıpçak Türkçesiyle yazılmış eserler arasında "Et- Tuhfetü'z- Zekiye fil- Lügatit Türk" (Türk diline güzel kokulu hediye), "Ed- Dürrretü'l- Mudiye fil Lügatit Türk" (Türk dilinin parlayan incisi) ve Seyfi Sarayi'nin Farsça aslından Türkçeye çevirdiği "Gülistan Tercümesi" bulunmaktadır.