Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk anayasası ve kamu yönetimi konularında kapsamlı bilgi veren eğitici bir içeriktir.
- Video, hukuk kavramlarından başlayarak devlet yapısı ve anayasal kurumları detaylı şekilde açıklamaktadır. İlk bölümde cebri icra, pozitif hukuk, mevzu hukuk gibi temel hukuk kavramları, hukuk boşluğu türleri, devlet türleri ve anayasa türleri ele alınırken, ikinci bölümde kamu tüzel kişilikleri, valilik, kaymakamlık, belediye ve il özel idaresi gibi kamu yönetim kuruluşları incelenmektedir.
- Videoda ayrıca TBMM seçimleri, cumhurbaşkanlığı, bakanlar kurulu, anayasa mahkemesi, Danıştay, Sayıştay gibi devlet kurumlarının görevleri, yetkileri ve çalışma şekilleri ile Milli İstihbarat Teşkilatı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü gibi özel kurumların durumu hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır.
- 00:01Hukuk Kavramları
- Cebri icra, borcunu yerine getirmeyen kimsenin devlet gücüyle borcunu yerine getirmeye zorlanmasıdır.
- Pozitif hukuk, bir ülkede belli bir dönemde yürürlükte olan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının hepsidir.
- Mevzu hukuk, bir ülkede yetkili makamlar tarafından yapılan yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüdür.
- 00:28Hukuk Boşlukları
- Hukuk boşluğu, somut olaya uygulanacak hükmün kanunda ve örf-adet hukukunda bulunmamasıdır.
- Kanun boşluğu, somut olaya uygulanacak hükmün kanunda ya hiç bulunmaması ya da çözümleyecek oranda bulunmamasıdır.
- Kural içi boşluk, yasak koyucu tarafından bilinçli olarak bırakılmış ve hakimin takdir yetkisiyle doldurabileceği boşluktur.
- 01:05Gerçek Kişilik ve Devlet Türleri
- Gerçek kişilik tam ve sağ doğumla başlar, sona erdiren nedenler ölüm ve gaipliktir.
- Üniter devlet, devlet sınırları içinde aynı hukuk kurallarının geçerli olduğu, tek bir siyasi otoritenin egemenliği elinde tuttuğu yönetim şeklidir.
- Federal devlet, devletlerin bir araya gelmesinden oluşan ve her bir devlette farklı hukuk kurallarının uygulandığı yönetim şeklidir.
- 01:43Anayasa Türleri ve Seçim Sistemi
- Yumuşak ve çerçeve anayasaya örnek 1921 Anayasası, sert anayasaya örnek 1961 ve 1982 Anayasalarıdır.
- Türkiye'de ilk defa gizli oy, açık sayım döküm esasına dayalı seçim 1950 yılında olmuştur.
- Oy verme zorunluluğu ilk kez yasal bir zorunluluk haline 1982 yılında geldi.
- 02:22Seçim Dönemleri ve Ara Seçimler
- Milletvekili seçilme yaşı 25'tir, TBMM seçimleri dört yılda bir yapılır.
- Yerel seçimler beş yılda bir yapılır, seçim dönemi bitmeden önce seçimin yenilenmesine TBMM veya Cumhurbaşkanı karar verir.
- Ara seçim, iki genel seçim arasında TBMM üyeliklerinde boşalma alması nedeniyle yapılan seçimdir ve her seçim döneminde bir defa yapılır.
- 03:40YSK ve Meclis İşleyişi
- YSK üyelerinin alçısı Yargıtay, beşi Danıştay tarafından seçilir ve YSK kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.
- Meclis, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar verir.
- Milletlerarası anlaşmaları Bakanlar Kurulu imzalar, Meclis kabulüne sunar, uygun bulunursa Cumhurbaşkanı onaylar ve resmi gazetede yayımlanır.
- 04:51Meclis Toplantıları ve Kararlar
- TBMM'nin toplantıya çağrılması: Cumhurbaşkanı ve Meclis Başkanı doğrudan çağırır, Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı yoluyla çağırır, Meclis üyelerinin beşte biri Meclis Başkanı yoluyla çağırır.
- Meclis iç tüzüğün yargısal denetimi Anayasa Mahkemesi tarafından yapılır, Meclis iç tüzüğü ana için Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmez.
- TBMM üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanır, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alır, karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının bir çeyrekünün bir fazlasından az olamaz.
- 05:50Meclis Araştırmaları ve Soruşturmalar
- Meclis araştırması: Bakanlar Kurulu, siyasi parti grupları veya en az yirmi milletvekili isteyebilir.
- Gensoru hükümetin veya bakanın siyasi sorumluluğuna yol açar, Bakanlar Kurulu'nun veya bakanın düşürülmesi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla olur.
- Meclis soruşturması, başbakan veya bakanların cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlar, Meclis üye tam sayısının onda birinin önergesi ile istenebilir.
- 06:32Cumhurbaşkanlığı
- Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır ve en fazla iki defa seçilebilir.
- Cumhurbaşkanlığı makamı, anayasa değişikliklerini halkoyuna sunabilir, kanun değişikliklerini halkoyuna sunamaz.
- Cumhurbaşkanlığı kararnamesine yargı yolu kapalıdır, Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbaşkanlığına bağlıdır.
- 07:29Bakanlar Kurulu ve Olağanüstü Hal
- Bakanlar Kurulu göreve Bakanlar Kurulu listesi Cumhurbaşkanı tarafından imzalandıktan sonra başlar, Başbakan milletvekili olmak zorundadır.
- Herhangi bir sebeple boşalan bakanlığa en geç onbeş gün içinde atama yapılır, Genelkurmay Başkanı görev ve yetkilerinden dolayı Başbakan'a karşı sorumludur.
- Olağanüstü hal Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ilan eder, resmi gazetede yayınlanır, TBMM onaylar ve en çok altı ay için ilan edilir.
- 08:34Anayasa Mahkemesi ve Denetimler
- Sayıştay, ESYK ve YSK Yüksek Mahkeme değildir, Anayasa Mahkemesi üyeleri altmışbeş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
- Anayasa Mahkemesi, kanunların, KHK'ların, TBMM iç tüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler, anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından denetler.
- Anayasa Mahkemesi'ne doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun, KHK veya iç tüzüğün resmi gazetede yayınlanmasından başlayarak altmış gündür.
- 10:25Danıştay ve Bütçe Sistemi
- Danıştay üyelerinin dörtte birini Cumhurbaşkanı, dörtte üçünü HSYK seçer, HSYK başkanı Adalet Bakanıdır.
- Bütçe tasarısı Bakanlar Kurulu tarafından mali yılbaşından yetmişbeş gün önce TBMM'ye sunulur, TBMM bütçe komisyonu ellibeş gün içinde TBMM Genel Kurulu'na sunar.
- Mahalli idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır, hükmü 2005 yılında yapılan değişiklikle anayasaya girmiştir.
- 11:54Kamu Kuruluşları ve Yönetim
- Milli İstihbarat Teşkilatı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü gibi kurumlar doğrudan başbakanlığa ve diğer bakanlıklara bağlı oldukları için kamu tüzel kişilikleri yoktur ve yönetmelik çıkaramazlar.
- Bir ilçenin komşu ile olan sınırının yeniden düzenlenmesi veya bir ilin sınırının değiştirilmesi İçişleri Bakanlığı'nın hazırlayacağı ortak kararname ile yapılır.
- Vali, İçişleri Bakanlığı'nın önerisi, Bakanlar Kurulu'nun kararı ve Cumhurbaşkanı'nın onayıyla atanan istisnai bir memurluktur ve eli yetki genişliği ilkesine göre yönetir.
- 12:43Kaymakam ve Bucaklar
- Kaymakam, Bakanlar Kurulu'nun önerisi ve bakanın bu öneriyi onaylaması sonucu İçişleri Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanlığı'nın ortak kararnamesi ile atanır.
- Bucakların kurulması için İçişleri Bakanı'nın kararı ve Cumhurbaşkanı'nın onayı gerekir.
- Hem merkezi idarede hem de yerinden yönetim kuruluşları içinde yer alan teşkilat validir.
- 13:10Belediyeler ve İdari Kuruluşlar
- Belediye ya İçişleri Bakanı'nın istemi ya da Bakanlar Kurulu kararı ile kurulur ve İçişleri Bakanlığı, valinin görüşüyle Danıştay'a başvurarak belediye kurar.
- Belediye başkanının başkanlıktan düşmesiyle ilgili son kararı Danıştay verir ve YSK, bir kimsenin belediye başkanlığına aday olup olmayacağı konusundaki itirazları inceler.
- Büyükşehir belediyesi kanunla kurulurken, belediyeler müşterek kararnameyle kurulurlar ve il özel idaresi kendiliğinden kurulur.
- 13:51Kamu Tüzel Kişiliği ve Memurluk
- İl özel idaresi kuruluşları kamu tüzel kişiliğine sahiptir, merkezi yönetim kuruluşları ise devlet düzen kişileridir.
- Memurlara ilişkin uyarma, kınama cezaları beş yıl sonra sicilden silinir, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması ise on yıl sonra sicilden silinir.
- Memurluktan çıkarma cezası Yüksek Disiplin Kurulu tarafından verilir ve valinin sicil amiri olmadığı kamu görevlisi belediye başkanıdır.
- 14:24Hazine Müsteşarlığı
- Hazine Müsteşarlığı başbakanlığa bağlıdır.
- En yüksek dereceli devlet memuru başbakanlık müsteşarıdır.