Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir psikoloji uzmanı tarafından sunulan, Cemil Hoca, Olcay, Ahmet Bey ve Derya Deniz gibi konuşmacıların da katıldığı bir eğitim dersidir. Konuşmacı, travma birimi başkanlığı yapmış ve travma konusunda tecrübeli bir uzman olarak bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, makro travma kliniği, travma sonrası ortaya çıkan belirtiler ve çeşitli psikoterapi yaklaşımlarını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerik, travmanın biyolojik mekanizmaları, savaş-kaç sistemi, HP aksinin çalışma prensipleri, travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ve çeşitli terapi teknikleri (BDT, EMDR, davranışçı ve bilişsel davranışçı terapi) hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır.
- Videoda ayrıca psikodinamik terapi, travma işleme süreci, ego kapasitesi kavramı, rüya yorumlaması ve travma sonrası görülen davranışlar (regresyon, depersonalizasyon, derealizasyon) gibi konular da incelenmektedir. Eğitim, 600 kişiye yönelik bir toplulukta gerçekleşmiş olup, izleyicilerden gelen sorulara da yanıt verilmektedir.
- 00:01Makro Travma ve Etkileri
- Makro travma, tecavüz mağduru veya deprem gibi acil durumlarla uğraşan kişilerde ortaya çıkan bir durumdur.
- Makro travma, kişinin her anını etkileyen, aklında sürekli olan ve sanki her an oluyormuş gibi hissettiren bir durumdur.
- Makro travma, kişinin bedeninde fiziksel hisler yaratabilir, takip edildiği gibi düşünebilir veya kulaklarında sesler duyması gibi belirtilere neden olabilir.
- 02:13Makro Travmanın Psikolojik Etkileri
- Makro travma özellikle taze olduğu zaman kişide siyatojenik, psikotik, davranışsal, duygusal ve düşüncesel süreçleri en ağır boyutta yaşamaya kadar götürebilir.
- Başka hiçbir psikiyatrik rahatsızlıkta bu kadar fazla belirteğin aynı anda bulunması mümkün değildir.
- Makro travma, kişilik bozukluğuna yol açabilir ve kişiyi tamamen farklı hale getirebilir.
- 05:37Travmanın Beyni ve Vücudu Etkilemesi
- İşlenmemiş travma, ilgili beyin bölgelerine sürekli sinyaller göndererek kişinin aklında canlı kalır.
- Beyin, travma gibi olumsuz deneyimlerle karşılaştığında uyum sağlar ve bu durum kişinin kişiliğini etkileyebilir.
- Mutlu anılar beyinde yukarı doğru ilerleyerek kalıcı hale gelirken, travmatik anılar orta beyinde kalır ve sonra alt beyne doğru inerek kişinin tüm bedenini etkiler.
- 09:01Homeostazi Sistemi
- Homeostazi, kişinin tehlikeyle karşılaştığında vücudun otomatik olarak devreye soktuğu sistemdir.
- Bu sistem vücutun uyum ve adaptasyon yeteneğidir, her türlü duruma karşı vücutun bir şekilde rayına koyulmasını sağlar.
- Herkesin farklı bir homeostazi sistemi vardır ve bu sistem kişilik, mizaç ve tecrübe gibi faktörler tarafından etkilenir.
- 10:50Savaş Kaç Sistemi ve Homeostazis
- Her insanda olması gereken savaş kaç sistemi, homeostazis kuramı ile açıklanmıştır.
- Bu sistem, tehlikeli durumlarda vücutun adaptasyonunu sağlayarak hayatta kalma mekanizmasını açıklamaktadır.
- Stres veya travma durumunda, hipotalamus-pituitar-adrenal aks aktive hale gelir ve böbrek üstü bezine kadar iner.
- 13:07Savaş Kaç Sisteminin Çalışma Prensibi
- Bu sistem, önlem almayı, müdahale etmeyi, yenmeyi veya kaçmayı sağlayarak hayatta kalma ve başarıyı destekler.
- Sempatik sinir sistemi ile böbrek üstü bezinden adrenalin ve kortizol salgılanır.
- Adrenalin salgılanınca savaş ya da kaç tepkileri tetiklenir.
- 15:52Alarm Modu ve Yaşam Modu
- Alarm modu, gerçek bir travmayla karşılaşıldığında verilen ve koruyan tepkidir.
- Yaşam modu ise tehlike olmadığında, dengeyi sağlayan ve rahatlamayı sağlayan süreçtir.
- Alarm modu, tehlike olduğunda tetiklenirken, tehlike olmadığında yaşam moduna geçiş yapmak gerekir.
- 18:39Travma ve Patolojik Boyut
- Tehlikenin olmadığı durumda da alarm moduna geçmek, dengenin bozulduğu anlamına gelir.
- Travma sonrası, tehlike olmadığında bile tehlike algısı devam eder ve bu durum sorun yaratır.
- İşlenemeyen travmatik anılar, kişinin yaşantısını etkileyerek psikopatolojiye yol açabilir.
- 21:59Travma Sonrası Fiziksel Tepkiler
- Travma sonrası ortaya çıkan fiziksel tepkiler, solunum, dolaşım ve boşaltım sistemlerini içeren tüm vücut sistemlerini etkileyen bedensel rahatsızlıklardır.
- Bu tepkiler, adrenalin salgılanmasının sonucu olan ve kısa ve uzun vadede kişiyi koruyan belirtilerdir.
- Tehlike anında, vücut "savaş ya da kaç" tepkisini sergiler, bu nedenle kalp daha fazla çalışır, kaslar gerilir ve dikkat odaklanır.
- 23:38Bedensel Belirtiler ve İşlevleri
- Alarm tepkisi sırasında nefes alıp verme hızı artar, çünkü vücudun oksijen ihtiyacı artar.
- Periferik kısımlarda (el, ayak) soğuk hissi ve irkilmeler yaşanır çünkü kan merkezi bölgelere (beyin) akar.
- Ağzın kuruması, mide yanması ve terleme, salgı sistemlerinin ve kasların işlevselliğini etkileyerek hayatta kalma mekanizmalarını destekler.
- 25:38Travma Sonrası Terapi Yaklaşımı
- Terapide ilk adım, danışana travmanın nasıl işlediğini, belirtilerini ve bunların hayatta kalma mekanizmaları olduğunu anlatmaktır.
- Danışana, travma sonrası gösterdiği tepkilerin üstün yetenekler olduğunu ve tehlike durumunda başarılı olduğunu vurgulamak önemlidir.
- Bu yaklaşım, danışanın travma sonrası belirtilerini olumlu bir şekilde değerlendirmesini sağlar ve "travmatik büyüme" sürecine katkıda bulunur.
- 31:47Travma Sonrası Bozukluklar
- Tehlike geçmiş olsa da travma belirtileri devam ederse, bu durum ciddiye alınmalıdır.
- Travma sonrası stres bozukluğu, psikiyatrik bozukluklarda en son tanımlanan ve en çok tartışmalı olan tanılardandır.
- Travma sonrası sadece akut stres bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu ortaya çıkabilir, ayrıca depresyon, kaygı bozukluğu, madde kullanım bozukluğu, disosiyatif bozukluklar ve psikotik süreçler de görülebilir.
- 35:02Travma İlişkili Bozukluklar
- Travma sonrası stres bozukluğu üç ana belirti örüntüsünden oluşur: olayı yeniden hatırlama, kaçınma ve aşırı uyarılmışlık belirtileri.
- Travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu ve disosiyatif bozukluğun birleşimi olarak tanımlanabilir.
- Travma sonrası stres bozukluğu, biyopsikososyal model yaklaşımıyla açıklanır; biyolojik, psikolojik ve sosyal kökenleri vardır.
- 37:59Tedavi Yaklaşımları
- Farmakoterapi, semptom şiddetine göre faydalı olabilir, ancak psikoterapi ile birlikte uygulandığında başarı oranı kat kat artar.
- Psikoterapide travma nedir, nasıl işler gibi psiko-educasyon (psiko-egitim) seansın her aşamasına katılması gerekir.
- Bilişsel davranışçı terapi, dünya genelinde en çok kullanılan tedavi yaklaşımıdır.
- 42:24Davranışçı Teknikler
- "Şimdi ve burada" egzersizi, disosiyasyonu gidermek için kişiye odaklanma ve dikkatini bedenine çevirmesi öğretilir.
- Gevşeme egzersizleri, kasları gevşetme ve nefes egzersizleri, travma hastalarında anksiyete azaltmak için önemlidir.
- Maruziyet, güvenlik ve kaçınma üzerine semptomatolojiyi listeleme ve hiyerarşik, aşamalı maruz bırakma tedavisi davranışçı tekniklerin temelidir.
- 46:21Hareket ve Mobilite
- Depresif belirtiler ve işlevsellik bozukluğunda hareketlenme teknikleri öğretmek gerekir.
- Hareketin ve mobilitenin yaşamın önemli bir parçası olduğu, vücut ve hücrelerin kullanılmadan bozulduğu anlatılmalıdır.
- Hareket üzerine egzersizler hiyerarşi ve küçük adımlar tekniği kullanılarak planlanmalıdır.
- 47:34Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Temel Teknikleri
- Bilişsel davranışçı terapide ilk etapta ABC modelini (olay, duygu, davranış) öğretmek ve formülasyonu sağlamak çok önemlidir.
- Danışanın ABC modelini anlaması için beyaz tahtadan, metaforlar ve örnekler kullanarak iki-üç seans boyunca anlatmak gerekir.
- Bilişsel çarpıtmalar (felaketleştirmek, siyah-beyaz düşünmek, olumluyu geçersizleştirmek, tünel görüşü, etiketleme, zihin okuma) ortaya çıkarılmalı ve bağlamlaştırılmalıdır.
- 50:02Bilişsel Çarpıtmaları Değiştirmek
- Bilişsel çarpıtmaları değiştirmek için özel bir teknik yoktur, ancak danışanın bunları fark etmesi tedavide büyük fayda sağlar.
- BDT'nin temel tekniği, olumsuz otomatik düşünceyi yakalamak, kanıt-karşı kanıt tekniği kullanarak alternatif düşünce bulmak ve uygulamaktır.
- Başa çıkma kartı tekniği, olumsuz düşünceyi ön yüzüne, alternatif düşünceyi arkasına yazıp aklına geldiğinde okumayı içerir.
- 53:46Diğer Bilişsel Teknikler
- Otomatik düşünce sayacı tekniği, telefonu kullanarak olumsuz düşüncelerin kaç kez geldiğini saymayı ve ilerleme aşamasını değerlendirmeyi sağlar.
- Etiketleme tekniği, olumsuz düşünceleri "rezil", "korkunç" gibi etiketlerle işaretlemeyi içerir.
- Misafir gözüyle bakma tekniği, olumsuz düşünceleri kabul etmek ama ilgilenmemek ve alternatif düşüncelere odaklanmak anlamına gelir.
- 56:31Çevrimiçi Terapi ve Gelecek Planları
- Konuşmacı, çevrimiçi terapi ve dinamikçi ekip konusunda Türkiye'de yeni nesil tedavi yöntemlerinin geliştiğini belirtiyor.
- Olcay adlı yetenekli bir arkadaşın dinamikçi terapi konusunda eğitimler verdiğini ve Türkiye'de bu konuda ciddi gelişmeler olacağını söylüyor.
- Konuşmacı, Ahmet Bey'in emeklerine destek olduğunu ve akademik olarak yanlarında olacağını belirtiyor.
- 59:42Psikodinamik Yaklaşım ve Travma
- Konuşmacı, Cemil hocanın bilişsel ve davranışçı travma açıklamalarını övdüğünü belirtiyor ve kendisinin psikodinamik açıdan konuşacağını söylüyor.
- Freud'un "zihnin hatırlamadıklarını davranış tekrarlar" sözüyle başlayarak, travmanın tekrarlanma eğilimine sahip olduğunu vurguluyor.
- Psikodinamik terapilerde "çürük diş metaforu" kullanılarak, yaşanan bir olayın işlemlenmemesi durumunda zihin içinde kopma yarattığı ve bu kopmanın kontrol eden davranış haline geldiği açıklanıyor.
- 1:01:28Bilinçdışı ve Tedavi
- Freud'un zamanında nörobiyoloji henüz gelişmemişti ve zihin incelenemiyordu, Freud zihnin hatırlanmayan kısımlarının varlığını iddia ediyordu.
- Tedavi olarak hatırlanmayan şeyin bilinçli düzleme getirilmesi ve hatırlatılması gerekiyordu.
- Son zamanlarda gelişen teknolojiyle bilinçdışı kavramı daha iyi açıklanmaya başlandı.
- 1:02:24Travma ve Ego Kapasitesi
- Çocukluk döneminde yaşanan travmaların sebeplerinden biri, o dönemdeki kişinin ego kapasitesinin (sorunlarla başa çıkabilme duygusal gücü) daha güçsüz olmasıdır.
- Çocukluk dönemindeki olgunluğun gelişmemesi, sorunlarla başa çıkabilme düzeyinin yeterince gelişmemesi, travmaların kişinin sırtından kalkmasını engellemektedir.
- Travma, kişinin duygusal yükü kaldıramadığı durumlarda yaşandığı için, kişinin üzerindeki duygusal yükün taşıyabileceği beceride değilse travma yaşanır.
- 1:04:51Ego Kapasitesinin Gelişimi
- Yaşamın kendisi, insanların acı ve zor zamanları deneyimleyerek, karşılaşılan zorlukları kaldırmak için güç elde etmelerine yardımcı olur.
- Travma, ego kapasitesini geliştirmek için bir araç haline gelebilir çünkü insan acı çekerek olgunlaşabilir.
- Kişi ne kadar çok kendilik kapasitesi geliştirirse, olayları ve sorunları çözebilme kapasitesi ve irtibata geçebildiği insan sayısı da artmaya başlar.
- 1:05:56Travma ve Regresyon
- İnsanlar her zaman her an duygusal bir güç (ego kapasitesi) taşır, ancak bu kapasitenin aşılması durumunda travma yaşanabilir.
- Regresyon, kişinin kendini koruma kalkanı altına alması anlamına gelir ve travma sonrası kişinin çocukluk davranışlarını sergileme ihtimali artar.
- Regresyon, kişinin en güvenli noktalarından biri olan cenin pozisyonuna geri dönmeyi içerir ve travma sonrası kişi bu pozisyona kıvrılarak içine kapanabilir.
- 1:07:50Travma Yaşamış Kişilerin Davranışları
- Çocukluk döneminde yaşanan travmalar genellikle kapsül içinde kalır ve bu travmalar yakın çevre içinde yaşanan cinsel istismar olabilir.
- Travma durumunda mağdur benlik, sadist nesne, susan kişiler ve ortamı hazırlayan kişiler olmak üzere dört farklı rol ortaya çıkar.
- Travma yaşayan kişiler, bilinçdışı olarak travma durumunu tekrarlamaya çalışabilir veya travma yapan kişiyle özdeşim kurabilir.
- 1:10:29Travma Sonrası Davranışsal Yönler
- Bilinçdışı, travma kontrolü için omnipotent olarak tutumları kontrol etmeye çalışabilir, bu da aşırı cinsel eyleme yönelme veya tamamen cinsellikten kaçınma şeklinde dökülebilir.
- Travma yaşayan kişilerde depersonalizasyon (kendinden yabancılaşma) ve derealizasyon (çevreden kopma) gibi yabancılaşma durumları ortaya çıkabilir.
- Travma sonrası flashbacks (kesik kesik travma sahnelerinin göz önüne gelmesi) yaşanabilir ve bu terapi sürecinde iyileşmeye doğru ilerleme işaretidir.
- 1:13:04Travma ve Kişilik Bozuklukları
- Travma, kişilik bozuklukları oluşumunda önemli rol oynayabilir ve canberk'in aktarım odaklı terapisi kişinin dağılmış kimlik yapılarını toplamayı amaçlar.
- Çoğul kişiliklerde (disosiyatif kimlik bozukluğu) travma, benlik yapısının dağılması ve benliklerin birbirinden haberdarsız hale gelmesine sebep olabilir.
- Travma yaşayan kişilerde duygulanımda kısıtlılık, sevme yetilerinin kaybolması ve öfke patlamaları gibi davranışsal değişimler görülebilir.
- 1:16:49Psikoterapide Teknikler ve Ego Kapasitesi
- Psikoterapide netleştirme, yüzleştirme ve yorumlama gibi teknikler bilinçli hale getirilmesi için kullanılır ve terapist seansa gitmeden önce belirli bir teknik uygulayacağını düşünmez.
- Kişilik bozukluğu olan kişilerde önce bir ilişki kurulması ve tropatik bir bağ oluşturulması gerekir çünkü insanlar acımış yanlarını görmek istemeyebilir ve duygulardan kaçabilirler.
- Terapatik bir ittifak kurmak, güvenilir bir ortam oluşturmak ve danışanın ego kapasitesini geliştirmek önemlidir.
- 1:18:12Psikodinamik Terapilerde Süreç
- Psikodinamik terapilerde adım adım ilerlenir, kişi yavaş yavaş acı duygularına katlanabilmesi sağlanır.
- Ana adacıklarının işlemlenmesi, o anı duygusal bir şekilde anlatabilmesi ve ayrıntılarıyla paylaşabilmesi demektir.
- Güvenli bir ortam içerisinde durum birkaç kez anlatıldıkça kişi bunu sağ beyinden sol beyne doğru işlemlemeye başlar.
- 1:19:53Psikodinamik Terapide Gündem ve Rüyalar
- Psikodinamik terapide gündemi danışan belirler, fantezi, rüya veya günlük olaylar anlatılabilir.
- Rüyaların simgesel anlamda ortaya çıkması, danışan içerisinde bir işlemlemenin tekniksel anlamda yollarından biridir.
- Travma anıları bir anda hatırlanmasını beklemek yerine yavaş yavaş hatırlanmasını ve EMDR gibi tekniklerle göz hareketleri ile duyarsızlaştırma yapılabilir.
- 1:23:22Serbest Çağrışım ve Psikanaliz
- Kargaşa anı kişinin zihninde ve hayatında onu bir yerlere götürüyorsa bu stres yaşamasına sebep olabilir.
- Serbest çağrışım, zihni serbest bırakmanın en büyük yöntemlerinden biridir ve kişilerin anılarını paylaşmaları halinde ortaya çıkan bu anıların işlemlenmesi sağlanır.
- Psikanaliz, divana yatma şeklinde düşünüldüğünde sadece serbest çağrışım ile çalışılan bir durumdur ve ev ödevi verilmez.
- 1:24:53Travma ve Zihinsel Bağlantılar
- Travma anında yaşanan kargaşa ve kaos durumu, kişinin zihninde linklenmesi sonucu tetikleyici olarak ortaya çıkabilir.
- Bir renk, şarkı, söz veya isim bizi anılara götürür gibi, olumlu veya olumsuz travma da benzer şekilde çalışır.
- Travmada elektrik çarpıntısı olur ve kişinin o renkten, sözden, şarkından, kişiden veya isimden kaçma eğilimi oluşur.
- 1:26:13Travma Sonrası Savunma Mekanizmaları
- Travmada kopukluk veya hatırlayamama durumları olabilir ve bireyler donma savunma mekanizması geliştirebilirler.
- Donma savunma mekanizmasından çıkması için hareket etmek önemlidir; kum çapalamak, koşmak, bağırmak veya kaçmak gibi hareketler yardımcı olabilir.
- Travma yaşayan kişiye güvenli bir ortam yaratmak ve destekleyici olmak önemlidir, ancak büyük travmalar tek başına çözülemeyebilir.
- 1:27:51Travma Sonrası Stres Bozukluğu ve Panik Atak
- TPSB'de (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) geçmişte yaşamış bir olay (deprem, istismar) vardır, panik atağın ise geçmişte yaşanmış bir durumu yoktur.
- Panik atak içsel çatışmanın anksiyete türlerinden biri olarak dışa çıkmasıdır.
- Birden fazla travmatik duruma maruz kalındığında, kişinin tepki verme şekli önemlidir; bazıları travmatik olarak deneyimlerken, bazıları deneyimlememektedir.
- 1:28:52Travma İşleyişinde Duygusal Düzenleme
- Travma sonrası hiçbir şey yaşamamış gibi anlatan kişiler izolasyon savunma mekanizmasını kullanabilir ve bu durum travma işlenmemiş olma ihtimalini gösterir.
- Ağlayan ve duygularını yaşayan kişiler travma işleyen kişilerdir.
- Travmatik anı duygusal anlamda anlatarak sağ beni ve sol beni işleme etkili olabilir.
- 1:30:05Travma ve Depresyon İlişkisi
- Travma sonrası depresyon yaşama korkusu olan kişiler için kitaplar tedavi etmekten ziyade psiko-egitimin destekleyen tarafı olarak yardımcı olabilir.
- Kitaplar insanlara karşılaştıkları durumu anlamlandırarak zihninde bir şeyler uyandırabilir.
- Travma sonrası OCB (Obsesif-Kompulsif Bozukluk) gelişmişse, kişinin zihnindeki kontrol etmeye çalıştığı şey aslında geçmişteki yaşamış olduğu şeyi kontrol etme davranışı olabilir.