Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Eylem Can Aslan'ın sunumuyla başlayan ve çeşitli akademisyenlerin katılımıyla devam eden bir felsefe semineridir. Eylem Can Aslan, Boğaziçi ve Galatasaray Üniversitesi'nde eğitim almış bir felsefe akademisyenidir.
- Seminer, Spinoza'nın kadınlar hakkındaki görüşlerini ve bu görüşlerin feminist perspektiften nasıl ele alınabileceği üzerine odaklanmaktadır. Sunum, Spinoza'nın kadınları duygusal, akılsız ve politikadan dışlanmış olarak tanımladığı görüşlerini inceleyerek başlamakta, ardından feminist filozofların Spinoza'nın sistemi üzerinden yorumlarını değerlendirmektedir. Video, Spinoza'nın felsefi kavramları (zihin-beden ilişkisi, özgürlük, çokluk) ve bunların feminist bakış açısıyla nasıl yeniden yorumlanabileceği üzerine bir tartışma formatında ilerlemektedir.
- Katılımcılar arasında Hakan, Oktay Bey, Erim, Bülent Bey, Rukiye Demirel, Seda Saman, Gökçe ve Sedat Altan gibi isimler bulunmaktadır. Sohbet, Spinoza'nın kişisel önyargıları ile felsefi görüşleri arasındaki ilişki, feminist okumaların Spinoza'nın genel felsefesine etkisi ve Spinoza'nın felsefesinin günümüz toplumsal sorunlarına katkıları gibi konuları ele almaktadır.
- 00:05Eylem Can Aslan'ın Tanıtımı
- Eylem Can Aslan, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde düzenledikleri Spinoza konferansında çalışmış bir isimdir.
- Eylem, Boğaziçi Üniversitesi'nde lisans eğitimi tamamladıktan sonra Galatasaray Üniversitesi'nde yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlamıştır.
- Spinoza üzerine çok sayıda çeviri, makale ve konuşması olan Eylem, "Spinoza ile Karşılaşmalar" ve "Spinoza, Yöntem, Tanrı, Demokrasi" adlı kitapları yayınlamıştır.
- 03:15Spinoza'nın Feminist Yorumları
- Eylem, Spinoza'nın feminist yorumları konusunda bir makale çalışmasına başlamış ancak tamamlamamış, bu etkinlikte bu çalışmayı tekrar incelemeyi planlamaktadır.
- Spinoza'nın feminist yorumları iki anlamda olabilir: Spinoza'nın kendi feminist yorumları (bu durumda Spinoza'nın feminist yorumları yoktur) veya Spinoza üzerinden geliştirilen feminist yorumlar.
- Spinoza, çağının gereği olarak feminizmin tarihsel çıkışı bakımından çok erken bir dönemde yaşamış olup, kadınlar hakkında oldukça negatif ifadeler içeren bir filozofdur.
- 08:32Spinoza'nın Feminist Yorumcuları
- Cenevi, Bloyd ve Moragas gibi kadın filozoflar, Spinoza'nın fiziksel bedenle sosyal beden arasındaki geçişlerdeki süreklilik üzerinden biyolojik cinsiyet ile toplumsal cinsiyet arasındaki farkı yeniden kavramlaştırmayı önermektedir.
- Susan James, liberal politik teorideki açıkları dikkate alan çalışmalar yaparken, Elizabeth Grosz ise konan teorisinden hareketle ontotik bir yeni eylem teorisi geliştirmiştir.
- Jane Bennett, Spinoza'nın conatus teorisi ve birleşme teorisinden esinlenerek dağılımsal faillik kavramını geliştirmiştir.
- 12:11Spinoza'nın Feminist Yorumlarının Özellikleri
- Feminist yorumcular Spinoza'nın kadınlar hakkında söyledikleri şeye pek takılmıyor ve onun sistemine yoğunlaşıyorlar.
- Eylem, sunum boyunca Spinoza'da kadın sorunuyla ilgili kavramları ele alacak ve kendisinin farklılaşan bir feminist okuma yöntemi geliştirmeye çalışacağını belirtiyor.
- 13:36Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Görüşleri
- Spinoza'nın kadınlar hakkında söylediği olumsuz ifadeler genellikle tamamlanmamış politik incelemesinde olduğu düşünülür, ancak aslında tüm eserlerinde kadınsılık üzerinden yapılan aşağılayıcı benzetmeler bulunmaktadır.
- Spinoza'nın metinlerinde kadınlar duygusal, ak, aklı kıt, yufka yürekli ve batıl inanca daha yatkın varlıklar olarak tanımlanmaktadır.
- Spinoza'nın son metninde kadınları politikadan, özellikle demokrasiden dışlamasının nedenleri açıklanmaktadır.
- 15:36Spinoza'nın Eserlerinde Kadın Benzetmeleri
- Etika II'nin 49. önermesinin skorunda, Spinoza "kadınsı bir merhamet ya da acımayla" ifadesini kullanarak toplumsal yaşamda aklın rehberliğinde yardım etmeyi vurgulamaktadır.
- Etika IV'nin 37. önermesinin skorunda, hayvanları öldürme karşıtı yasayı "boş batıl inanç ve kadınca bir merhamet" bağlamında ele almaktadır.
- Teolojik-Politik İncelemede, batıl inancı en yatkın olanların "kadınsı gözyaşlarıyla tanrısal yardıma yakarırlar" şeklinde tanımlanmaktadır.
- 19:22Spinoza'nın Kadınlara Atfedilen Güçler
- Spinoza kadınlara cinsel güç, doğurganlık gücü veya eş olarak kadının gücü gibi güçler atfetmektedir.
- Etika III'ün 35. önermesinin skorunda, kıskançlık tartışması sırasında kadınların fuhuş yaparak (prostitutere fiili kullanılarak) güç kullanabilecekleri belirtilmektedir.
- Spinoza, kadınların özellikle peygamberlik veya nebilik gibi zihinsel güçler gösterdiği durumları da kabul etmektedir.
- 21:56Spinoza'nın Erkekçe-Rasyonel Görüşü
- Spinoza, kadınsı duygusallıkla erkekçe rasyonellik arasında kurulan eski karşıtlığı benimsiyor ve yeniden üretmektedir.
- Spinoza'nın etik teorisinde rasyonel değil, aklın etik karşılığı olan fortitudo (karakter sağlam) erkekçe bir erdem olarak tanımlanmaktadır.
- Spinoza, politik incelemesinde kadınları kralın kız çocuklarına tahta geçme haklarını reddetmektedir, bu da Hobs'un kadınlara bakışına karşı bir polemik olarak görülebilir.
- 24:35Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Görüşü
- Spinoza, kadınların "sui yuris" (kendi hakkına tabi) olmadıkları için, tıpkı çocuklar ve hizmetliler gibi politikadan ve demokratik katılımdan dışlanmaları gerektiğini savunuyor.
- "Sui yuris" kavramı, erken modern dönemde cumhuriyetçi düşünce tarafından benimsenen yurttaşlık ve seçim hakkı için mücadelede kullanılan bir terimdir ve kendi hakkına tabi olmak, başkasının otoritesine bağlı olmamak anlamına gelir.
- Spinoza'ya göre sui yuris olmak, kişinin kendi yargıları ve eylemler üzerinde tam kontrol sahibi olması ve hesap vereceği bir efendisinin olmamasıdır.
- 26:01Sui Yuris Kavramının İçeriği
- Erken modern dönemde sui yuris olmak, orta yaşlı mülk sahibi beyaz erkeklere denk gelirken, köylüler, ücretli çalışanlar ve bazı meslek grupları sui yuris olmayan kategoride yer alır.
- Spinoza'ya göre sui yuris olmak, sadece bağımsız olmak değil aynı zamanda güç sahibi olmak anlamına gelir; bu da en temelinde zihinsel güç ve aklın doğru kullanımını ifade eder.
- Spinoza, kadınların sui yuris olmayan ve kocalarının hakimiyetinde oldukları için yurttaş olamayacaklarını ve demokraside katılamayacaklarını belirtiyor.
- 29:09Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Açıklaması
- Spinoza, kadınların erkeklerin iktidarı altında olmasının doğaları gereği mi yoksa toplumsal düzen dolayısıyla mı olduğunu sorguluyor.
- Spinoza'ya göre, deneyim gösteriyor ki kadınların doğal zayıflığından dolayı erkeklerin yönettiği bir durum vardır ve bu iki cinsin uyum içinde yaşamasına olanak sağlar.
- Spinoza, Amazon kadınlarının örneğini vererek kadınların erkeklerle eşit hüküm sürme imkansızlığını savunuyor ve erkeklerin kadınlara duydukları aşkın cinsel iştahtan başka bir kaynağı olmadığı için kadınlarla erkeklerin eşit hüküm sürmesinin barışa zarar vereceğini belirtiyor.
- 32:46Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Görüşlerinin Yorumları
- Spinoza'nın kadınların dışlanma nedenini sorgulaması, toplumsal düzen gereği mi yoksa doğaları gereği mi olduğu sorusunu ortaya koyması, çağdaşı Hobs'un tartışmasını benzer şekilde sunmasıyla önemli bir değer taşır.
- Bazı feminist yorumcular, Spinoza'nın bu görüşlerini eleştirmeye değmez veya felsefi ilkelerinden ayrı bir önyargı olarak görürken, diğerleri bunun Spinoza'nın tutku teorisinin bir sonucu olduğunu savunur.
- Spinoza'nın kadınları doğaları gereği zayıf olarak tanımlaması ve kadınların birey olarak rasyonel kapasiteye sahip olduğu iddiası, metinde açıkça belirtilmemiştir.
- 43:20Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Görüşleri
- Spinoza'nın kadınlar hakkında söylediği önyargılar sisteminde kavramsal yer buluyor mu, bu önemli bir soru.
- Spinoza, hayvanlar ve insanlar arasındaki ilişkiyi kadınlar ve erkekler arasındaki ilişkiye benzetiyor; daha az güçleri olan kadınlar daha az hakları var ve daha güçlü erkekler onları kendi yararlarına kullanıyor.
- Spinoza'ya göre erkekler kadınlar üzerinde doğal bir hakka sahip çünkü daha güçlü oldukları için, bu durum devlet içinde de devam ediyor ve kadınlar toplumdan söz sahibi olamıyor.
- 47:52Spinoza'nın Felsefi Dayanakları
- Spinoza'nın metinlerinde kadınlar hakkında söyledikleri için felsefi dayanak bulunmuyor, sadece günlük hayatımızdaki algılarımız ve karışık bir fikir var.
- Spinoza, Descartes'ın zihin-beden ilişkisini kuramadığına dair eleştirisini kendisine de uygulayabiliriz.
- Spinoza'nın kadınlar hakkındaki görüşleriyle eşitlikçi ve hiyerarşik bakış açıları arasında çelişki var.
- 50:03Spinoza ve Feminist Eleştirel Okuma
- Feminist eleştirel okuma yöntemleri ve felsefeye katkısı bu tür çelişkileri anlamak için önemlidir.
- Spinoza'nın zihin-beden birliği teorisi, kadın doğası hakkındaki önyargılarına ve bilgisizliğine izin vermiyor.
- Kadın ayrımcılığı ve ötekileştirmesi genellikle zihin-beden ikiciliğine dayanan söylemlerden beslenmiştir.
- 52:15Spinoza'nın Ontolojisi ve Genel Fikirler
- Spinoza'ya göre "kadın" ve "erkek" gibi genel fikirler gerçeklikleri yoktur, bunlar sadece düşünce formlarıdır.
- Spinoza'nın nominalizm ve tekil ontolojisi üzerinden kadın sorunu ele alınabilir.
- Spinoza, genel fikirlerin (iyi, kötü, mükemmel, gayri mükemmel) ontolojik anlamda varlık gibi algılanmasını eleştirir.
- 54:38Spinoza'nın Politik Mutlak Kavramı
- Spinoza felsefe tarihinde politik mutlak kavramını çok değiştiren bir filozoftur.
- Spinoza, mutlak kavramını sayı ile özdeşleştirerek ters çevirmiş, çokluk (sayı) kavramını önemle ele almıştır.
- Spinoza'ya göre politik yapıda ne kadar çok katılım varsa, duygusal tahakküm, manipülasyon ve kapalı oylama yapılma imkanı o kadar azalır.
- 58:22Spinoza'nın Misojinizm Tartışması
- Spinoza'nın misojinist olup olmadığı tartışması anakronik bir yaklaşımdır ve filozofları modern kriterlerle değerlendirmek güçlüğe yol açar.
- Spinoza'nın misojinist kriterini karşılamaması, onun felsefesinin değerini olumsuz etkilemez.
- Spinoza'nın felsefesindeki insan kavramı, kadını da içine alacak şekilde çok hümanist bir yapıya sahip değildir.
- 1:00:17Felsefe Tarihi ve Eleştirel Yaklaşım
- Felsefe tarihçisi veya araştırmacısı olarak, kanonlaştırıcı ve ulvileştirici okumaları eleştirmek önemlidir.
- Feminizm, kaybolmuş kadın düşünürleri bulmak için bir arkeolojik kazıya benzetilebilir.
- Spinoza'nın kadınlarla ilgili yaklaşımı sadece kadınlarla değil, tüm güç ilişkileri açısından benzer bir yapıya sahiptir.
- 1:03:42Spinoza'nın Doğal Hak Anlayışı
- Spinoza'nın doğallık anlayışı, kişinin gücüne dayalı bir yapıya sahiptir ve bu anlayışta güç, muktedirlik anlamında değil, ontolojik bir anlam taşır.
- Spinoza'nın doğal hak anlayışı, atomik ve herkesin herkese savaşında doğanın monarşik bir yapıda olduğunu savunur.
- Spinoza'nın kadınlarla ilgili düşünceleri, İngiltere'nin tarihinden kaynaklanabilir.
- 1:05:18Felsefe ve Önyargı Arasındaki İlişki
- Felsefe ve önyargı arasında bir ayrım yapılsa da, her felsefenin önyargılı, inançlı ve sezgisel bir yanının olduğu düşünülebilir.
- Felsefeci bir ontoloji yaparken, politik anlamda insanları eşit görmemesi, kendi felsefesinin gerekliliklerini anlamamış olmasına işaret edebilir.
- Felsefeci, kendi felsefesini savunurken felsefi bir yaklaşım sergilemeli ve bu da felsefe yapmanın kendisine dokunmalıdır.
- 1:08:06Felsefeleri Eleştirmek ve Ulvileştirmek
- Felsefeleri eleştirmek ve ulvileştirmek arasında iki uç vardır: bir düşünürü iman altında görüp eleştirmeyi reddetmek veya eleştirilen noktaları görmezden gelmek.
- Spinoza'nın kadınlarla ilgili düşünceleri, onun genel felsefesinin yanında birinci tür bilgi düzeyinde duruyor ve bu nedenle çok önemsememek gerekir.
- Feminist okuma yapanların, imanlı bir Spinozacı olmak yerine, düşünürü eleştirel bir yaklaşımla değerlendirmeleri önemlidir.
- 1:12:05Spinoza'nın Felsefesinde Kadın Sorunu
- Konuşmacı, Spinoza'nın felsefesinde kadın sorununa dair konuşmasını dengeli ve dürüst bulduğunu belirtiyor.
- Spinoza'nın felsefesinde kadınları cinsiyetçiliğin bir ideolojik kalıntısı olarak düşündüğü konusunda ikna olmuş.
- Spinoza'nın felsefesinde duygusallığın atılması ve tutkuların bastırılması gibi distopik yönler olduğunu vurguluyor.
- 1:14:36Spinoza'nın Duygusal Yaklaşımı
- Spinoza'ya göre akıl ve duygu birbirinden ayrılamaz, akıl her zaman duygusal bir eşlikle gelir.
- Spinoza, insanın özünü arzu olarak tanımlarken, belli duygulardan kurtulmaya çağrıda bulunur.
- Tutkular, zihni başka bir şey düşünemeyecek hale getiren, dışarıdan maruz kalınan pasif duygusal durumlardır.
- 1:16:58Spinoza'nın Kadın Görüşünün Değerlendirilmesi
- Spinoza'nın kadın üzerine düşünmesi, felsefe tarihinde kadınlarla ilgili düşünmenin bir ilerlemesi olarak değerlendiriliyor.
- Felsefe tarihinde kadınların yerinin örselenmiş olduğu, ancak bu nedenle bir filozofun çalışmalarını bırakmak yerine eleştirel bir yaklaşımla okumak gerektiği vurgulanıyor.
- Spinoza'nın kadınları görmemesinin sadece mizojeni (cinsiyet ayrımcılığı) olarak değerlendirilmesinin yeterli olmadığı, daha karmaşık bir durum olduğu belirtiliyor.
- 1:21:27Spinoza ve Bilinçaltı
- Spinoza, arzularımızın bilincindeyiz ancak bizi güdüleyen belirleyici nedenlerin bilgisinin bizden uzak olduğunu savunuyor.
- Bu yaklaşım, Freud öncesi psikanalizdeki ilk arayışların bir nüvesi olarak değerlendiriliyor.
- Filozofların görüşlerini eleştirmek için içkin eleştiri ve ayırt etme yöntemleri kullanmak önemli, ancak kara sayfaları ve ifadeleri hatırlatmak da gerekiyor.
- 1:24:37Spinoza ve Feminist Felsefe
- Felsefe tarihinde felsefi düalizminde aklın cinsiyetsizliği ile erkek tarafı arasında bir izomorfizm görülürken, Spinoza zihnin kurucu idisinin bedenden geldiğini ve bedenin ekseriyetle dişilik ve kadınlıkla özdeşleştirildiğini belirtmiştir.
- Spinoza felsefesinde bedenleşmiş bir rasyonel imkan bulunması, feminist bakış açısından umut verici bir durumdur.
- Feministler arasında Spinoza'nın felsefesini feminist teorilere entegre etme çabaları vardır, ancak bu okuma eleştirilere maruz kalmıştır.
- 1:25:40Spinoza'nın Feminist Yorumları
- Feministler arasında Spinoza'nın felsefesini feminist teorilere entegre etme çabaları uzun zamandır hakimdir ve bu yaklaşım birçok açıdan verimli olmuştur.
- Spinoza'da beden ve ruh arasındaki farklar düşünüldüğünde, sosyal olarak kurulan bedenlerin tanımlanması ve geçişleri düşünülebilir.
- Elizabeth Cross'un "Akışkan Bedenler" (veya "Uçucu Bedenler") adlı eserinde idealitenin özerkliğini koruması fikri tartışılabilir, ancak Spinoza'nın öz kavramı çok statiktir.
- 1:28:35Felsefi Bilinçdışı ve Toplumsal Etkileri
- Aristoteles'ten Kant'a kadar uzanan felsefi düşüncelerde kadınlar, köleler, esnaflar, gençler ve yaşlılar gibi grupların yurttaş sayılmaması bir uzun süreçte devam etmiştir.
- Bu felsefi bilinçdışı aktarımı bugün hala etkili olup, kadınların eşit işe eşit ücret almak için mücadele etmesi gibi toplumsal sorunlara yol açmaktadır.
- Bu düşünürlerin insan hakları bağlamında eleştirilen yönleri ve bugünkü toplumsal hayatımızda sundukları olumsuz katkılar değerlendirilmelidir.
- 1:31:10Spinoza'nın Kadınlar Hakkındaki Görüşleri
- Spinoza'nın felsefesinde kadınlar ve feministlerin teorilerine katkı sağlayabileceği düşünceler vardır, ancak bu yorumlar eleştirilere maruz kalmıştır.
- Spinoza'nın "doğaları gereği" ifadesi problemli olabilir, çünkü bu ifade kadınları ikinci plana atabilir.
- Spinoza'nın tüm felsefesinde birey olarak kadınların yer alıp almadığı sorusu önemlidir, çünkü dini baskıları eleştiren bir düşünürün kadınları dışlaması çelişkili olabilir.
- 1:35:39Spinoza ve Feminist Mücadele
- Konuşmacılar, Spinoza'nın feminist olup olmadığıyla ilgili tartışmaya girmek yerine, Spinoza'nın insan kavramını nasıl tanımladığına odaklanıyor.
- Spinoza'nın felsefesinin temel kavramları, kadın, köle gibi toplumsal-politik gözlemlerden bağımsız olarak daha derin seviyelerde oluştuğuna dikkat çekiliyor.
- Feminist mücadelenin evrensel ve kapsayıcı bir insan kavramı üzerinden girdiği mücadelede, Spinoza'nın ürettiği kavramların yine de faydalı olup olmayacağı sorgulanıyor.
- 1:39:33Spinoza'nın İnsan Kavramı
- Spinoza'nın "tümel insan" sorusundan kurtulduğu, varoluş deneyimini insanla sınırlamayan bir yaklaşıma sahip olduğu belirtiliyor.
- 19. yüzyıl natüralizmi ve insan sonrası düşüncenin Spinoza ile bağlantıları ele alınıyor.
- Spinoza'nın metinlerinde önyargıları olduğu, örneğin Müslümanlığı "şeytani" olarak nitelendirdiği ifadeleri hatırlatılıyor.
- 1:41:43Dölöz ve Feminist Teori
- Elizabeth Gross ve Gatens'in Spinoza üzerine kitaplarında "doğal beden" yerine "bedenleşme" kavramının kullanıldığı belirtiliyor.
- Dölöz yaklaşımında insan ve hayvan arasındaki ayrımların silikleştiği, cinsel kimliklerin yerine oluş halindeki varoluş tarzlarının vurgulandığı açıklanıyor.
- Bu yaklaşımın cinsiyet kavramını sorgulayan, feminist teorinin farklı bir yolu olarak değerlendirildiği ifade ediliyor.
- 1:46:03Konuşmanın Kapanışı
- Konuşmacı Eylem'ın sunumu için teşekkür ediliyor ve konuşmanın kayıt altına alındığı belirtiliyor.
- Konuşmanın Felsefe Flütü YouTube kanalında ve Teams programındaki ekip sayfasında paylaşılacağı, tartışmanın mesajlarla devam edebileceği söyleniyor.
- Gelecek konuşmalarda kadın felsefecilerin ağırlanacağı ve kadın perspektifinin işlemeye devam edileceği duyuruluyor.