Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan kapsamlı bir eğitim dersi formatındadır.
- Video, şeker bitkileri (şeker pancarı ve şeker kamışı) ile nişasta bitkileri (patates, tatlı patates, yer elması) hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. İçerik, şeker bitkilerinin kimyasal yapısı, yetiştirme koşulları, hasat teknikleri ve Türkiye'deki üretim durumları ile başlayıp, nişasta bitkilerinin özellikleri ve depolama koşullarına geçmektedir. Son bölümde ise tıbbi ve aromatik bitkiler hakkında bilgiler verilmektedir.
- Video, şeker bitkilerinin dünya genelindeki üretim oranları, Türkiye'deki şeker fabrikaları, patatesin tarihsel önemi ve "sarı altın" olarak nitelendirilmesi gibi istatistiksel bilgilerle desteklenmektedir. Ayrıca, patatesin doğru depolama koşulları, gübreleme gereksinimleri ve tıbbi aromatik bitkilerin sınıflandırılması gibi pratik bilgiler de sunulmaktadır.
- Dersin İçeriği
- Bu hafta şeker bitkileri (şeker pancarı ve şeker kamışı) ve nişasta bitkileri (patates ağırlıklı) anlatılacaktır.
- Konunun ardından tıbbi ve aromatik bitkilerden genel hatlarıyla bahsedilecektir.
- 00:25Şeker Bitkileri
- Dünya genelinde iki ana şeker bitkisi vardır: Türkiye'de yoğunlukla yetiştirilen şeker pancarı ve dünya genelinde %80'lik birikim oranına sahip olan şeker kamışı.
- Şeker, halk dilinde çay şeker olarak bilinen sakkarozdur ve birer monosakkarit olan fruktozun ve glikozun birleşmesiyle meydana gelen bir disakkarittir.
- Şeker ayrıca kurmada, son yıllarda şeker sorgum ve şeker darısı bitkilerinde de elde edilmektedir.
- 01:47Şeker Oranları
- Şeker pancarında ortalama %16 ile %18 civarında şeker vardır.
- Şeker kamışında şeker oranı %12 ile %15 civarındadır.
- Dünya genelinde şekerin %80'i şeker kamışından, %20'si şeker pancarından üretilmektedir ve Türkiye'de tamamına yakını şeker pancarından elde edilmektedir.
- 02:14Şeker Pancarı Tanıtımı
- Şeker pancarı, şeker üretimi için kullanılan bir bitkidir ve Türkiye'de pek çok bölgede ekim aşamasındadır.
- Şeker pancarının gövdesi, yapraklar, baş, boyun, kök gövde, spiral, oyuk ve kuyruk kısımlarından oluşur.
- Normal koşullarda şeker pancarı iki yıllık bir bitkidir, ancak yetiştiriciliğimizde tek yıllık olarak yetiştirilir ve yaklaşık 180 günlük (6 aylık) bir vejetasyon süresi vardır.
- 03:39Şeker Pancarı Yetiştiriciliği
- Şeker pancarı tohum üretmek için bitkiler yaklaşık 30-60 gün civarında 2-4 derecede kalması gerekir (vernalizasyon).
- Şeker pancarı yetiştiriciliği ilkbahar döneminde (Mart-Mayıs) ekim, Eylül-Kasım aylarında hasat süreci olarak gerçekleşir.
- Bir tarladan ortalama 4 ton kök elde edilir, Türkiye ortalamasında birim alan verimi 5300 kilogram civarındadır ve şeker oranı %15-18 civarındadır.
- 04:52Şeker Pancarı Özellikleri
- 4 tonluk kök gövdenin fabrikada işlenmesi sonrasında yaklaşık %70-75'i su, geri kalan %20-30 ise kuru maddedir.
- Şeker pancarı gündüz fotosentez yaparak şekeri depo eder, gece ise solunumla tekrar kaybeder.
- Şeker pancarı yetiştiriciliğinde gece-gündüz sıcaklık farklarının yüksek olması istenir, gündüz 23-25 derece, gece 9-15 derece arasında olması şeker kaybını azaltır.
- 05:52Şeker Pancarı Yapısı ve Hasat
- Şeker pancarının yaklaşık %6'sı baştan, %69'u boyun kısmından ibarettir.
- Fabrikaya giderken baş ve boyun kısmı koparılır çünkü orada bulunan alfa amino azot şekerin kristalize olmasını engeller.
- Şeker pancarı 180 günlük bir periyotta 2500-2000 derece toplam sıcaklık isteğine sahiptir.
- 07:04Şeker Pancarı Ekimi ve Gübreleme
- Şeker pancarı tohumları 40-50 santim sıra arası, 20-25 santim sıra üzeri, 3-5 santim derinlikte ekilir.
- Türkiye'de ekilen şeker pancarı tohumlarının önemli bir kısmı teknik monogendir (genetik olarak tek filiz veren tohum).
- Şeker pancarı 15 kilograma kadar azot, 12-13 kilograma kadar fosfor ihtiyacı vardır; potasyum toprak analizinden sonra ek gübrelemeye gerek yoksa ekimle beraber verilir, azotun ise üçte ikisi ekimle beraber, geri kalanı ilk sulamadan önce üst gübreleme olarak yapılır.
- 09:29Sulama ve Hasat
- Şeker pancarı önemli ölçüde sulanarak yetiştirilmektedir çünkü orta Anadolu, Konya ve civarı gibi bölgelerde toplam vejetasyon süresi boyunca 300-400 milimetre yağış karşılamaz.
- Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında en az 3-4 defa, her sulamada 60-80 milimetre su verilerek toplam 300-350 milimetre su ihtiyacı karşılanır.
- Hasat Eylül ayında başlar ve şeker pancarının başı kesilmiş olması gerekir, aksi takdirde fabrikada şeker kristalize olur ve kalitesi düşer.
- 10:25Şeker Pancarı Çeşitleri ve Şeker Fabrikaları
- Şeker pancarı ertak, normal ve benzeri gibi farklı gruplara ayrılır; Zucker şeker oranı yüksek çeşitlerdir ve %122-125'e kadar şeker oranı içerebilir.
- Türkiye'de kullanılan pancar tohumlarının hemen hemen tamamı genetik monogendir (ekildiğinde sadece bir tane filiz verir).
- Türkiye'de 31 adet şeker fabrikası bulunmaktadır ve bunların önemli bir kısmı Panko Birliğe bağlı kooperatifler aracılığıyla yürütülmektedir.
- Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi'nin 17 tane şeker fabrikası, 4 tane alkol fabrikası, 2 tane makine, 1 elektromanyetik aygıt, 1 tohum işleme ve 1 araştırma enstitüsü vardır.
- 12:47Şeker Pancarı Üretimi
- Şeker fabrikaları kampanya süreleri içinde (110-120 gün) şeker pancarını eken üreticiler tarafından hammaddenin alınması gerekmektedir.
- Şeker pancarı kotaya tabidir ve üreticiler ekim ve hasat zamanları için anlaşma sözleşmesi yapmalıdır.
- Hasattan sonra pancarın fabrikada uzun süre beklemesi şeker kaybına neden olur, bu nedenle hasat edilen pancarın fabrikada depolanması için 110-120 gün süre vardır.
- 14:50Şeker Pancarı İstatistikleri
- 2017 yılında şeker pancarı ekim alanı yaklaşık 140 bin hektar iken, 2019'da 310 bin civarındadır.
- 2017'de toplam şeker üretimi 21 milyon ton iken, 2019'da 18 milyon ton civarındadır.
- Şeker pancarında hem şeker oranına göre hem de ekim ve üretim miktarına göre kotalar vardır ve fazla hasat edilen ürün için ödeme yapılmaz.
- 16:34Şeker Pancarı Üretiminde Su Sorunu
- Konya Ovası büyük bir şeker pancarı üretim potansiyeline sahiptir ancak suya ihtiyaç vardır.
- Şeker pancarı üretimi için yeraltı su kaynakları ciddi şekilde problem yaşamaktadır, akiferler boşalmış ve sondaj kuyuları 80-400 metre derinliğe kadar inmiştir.
- Şeker pancarı üretimi ağırlıklı olarak yağmurlama sulama şeklinde yapılmakta olup, yeraltı su kaynaklarını ciddi şekilde tüketen bir üründür.
- 17:41Şeker Kamışı
- Şeker kamışı dünya genelinde şeker üretiminin %80'ini karşılamaktadır ve yaklaşık 15 milyon hektar ekim alanına sahiptir.
- Şeker kamışı çok yıllıktır, bir vejetasyon süresinde 2-4 defa biçilebilir ve şeker oranı %12-15 düzeylerindedir.
- Şeker kamışından elde edilen şeker oranı %10 civarındadır (100 ton şeker kamışından 10 ton şeker elde edilir) ve sıcak iklim bölgelerinde yetiştirilebilir.
- 20:39Nişasta Bitkileri
- Nişasta bitkilerinde en yaygın kültüre alınan ürünler patates, tatlı patates, yer elması ve kasaba'dır.
- Nişasta bir polisakkarittir ve birden çok monosakkaritin bir araya gelmesiyle elde edilir.
- Nişasta tohumda, yumruda ve kökte depolanır ve endüstri olarak %99 saflıkta üretilir.
- 23:07Nişasta Kaynakları
- Nişasta kaynağı olarak en önemli besin yumrulu bitkilerdir, buğday, mısır ve çeltik gibi bitkiler de nişasta içerir.
- Patates yumrusunun yaklaşık %18'i nişastadır, beyaz patateslerde bu oran %14,22 arasında, sarı patateslerde ise %10-15 arasında değişmektedir.
- 23:45Patates Yetiştiriciliği
- Dünya genelinde en çok ekilen nişasta bitkisi patatestir ve Türkiye'de en fazla haşlamalık patates yetiştirilmektedir.
- Türkiye'de patates ekim alanları 2017 yılında 145 bin hektar civarındayken, 2019'da 140 bin hektar civarındadır ve üretim 4,5 milyon ton civarındadır.
- Türkiye'de ortalama patates verimi 1,5 ton civarındadır ve en yüksek verim Niğde ve Nevşehir'de alınmaktadır.
- 25:12Turfanda Patates Yetiştiriciliği
- Turfanda yetiştiricilik, patatesin sonbaharda ekilmesi ve daha erken dönemde hasat edilmesi durumudur.
- Patatesin gelişmesi için 8 derece sıcaklık gereklidir ve yumrular 16-18 derece ortalama sıcaklık istemektedir.
- Tatlı patates Türkiye'de Hatay civarında yetiştirilmekte olup, Hatay beyaz ve Hatay kırmızı olarak iki ana gruba ayrılmaktadır.
- 26:39Patates Yumrularının Yapısı ve Dikimi
- Patates yumrularının bir tarafı taç kısmı, diğer tarafı göbek kısmıdır ve üzerinde gözler (tomurcuk gözler) bulunmaktadır.
- Patates yumruları dikime kadar 2-4 derecede bekletilerek ön filizlendirme yapılmalıdır.
- Genel olarak patates dikimi Şubat-Mart aylarında yapılırken, turfanda ekim Kasım-Aralık aylarında, sert geçen yerlerde ise Nisan-Mayıs aylarında ekilmektedir.
- 28:16Patates Yetiştiriciliğinde Gübreleme
- Patates yetiştiriciliğinde yaklaşık 10 kilogram azot, 13-14 kilogram fosfor ve 10 kilogram potasyum ihtiyaç duyulmaktadır.
- Patates yetiştiriciliği için hafif bünyeli, süzek, organik madde oranı iyi ve killi tınlı toprak yapısı uygun olmalıdır.
- Yüksek miktarda azot atıldığında patatesin kalitesi düşer, depolama süresi azalır ve hastalıklara karşı hassasiyeti yükselir.
- 30:05Patates Hasadı ve Depolama
- Patates hasadı için söküm makinaları kullanılmaktadır ve dikim sırasında 75-90 santim sıra arası ve 25 santim sıra üzeri mesafe bırakılmaktadır.
- Patates "sarı altın" olarak nitelendirilmekte olup, 1700'lü yıllarda Avrupa'ya gelmiş ve 1750-1770'li yıllardan itibaren beslenmede büyük miktarlarda kullanılmıştır.
- Patates yumurtaları 2-4 derece sıcaklıkta, %85-90 nem oranında serin bir ortamda depolanmalıdır, aksi takdirde tatlanma ve acılaşma olur.
- 32:31Patates Depolama Teknikleri
- Depolanan patatesler sevk edilmeden önce 7-8 derecelik sıcaklığa maruz bırakılarak tatlanma ve acılaşma engellenir.
- Patateslerin filizlenmesini engellemek için depolarda değişik kimyasallar kullanılmaktadır.
- Son yıllarda kimyon içerisindeki karbon etken maddesi doğal olarak filizlenmeyi engellemek için kullanılmaktadır.
- 33:51Patatesin Depolanması
- Patatesin depolanması son derece önemlidir çünkü bir anda tüketilmez.
- Patatesin depolanma yüksekliği dört metreyi geçmemelidir.
- Depo sıcaklığı, nem oranı ve filizlenmenin engellenmesi patatesin korunması için gerekli koşullardır.
- Yüksek miktarda azot kullanımı patatesi hastalıklara karşı zayıflatır, depolama süresini kısaltır.
- Fosfor ve potasyumun dengeli kullanılması hem hastalık zararlarını azaltır hem de depolama süresini uzatır.
- 34:43Tıbbi ve Aromatik Bitkiler
- Tıbbi bitkiler, bitkinin belirli kısımlarında (yapraklar, kökler, soğanlar, yumrular, çiçekler, tohumlar, meyveler) farmakolojik aktivitesi olan alkoller, terlikler ve fenolik maddeler içeren bitkilerdir.
- Aromatik bitkiler, içerisinde uçucu yağlar (eterik yağlar) bulunan bitkilerdir ve parfüm ve kozmetik sanayinde kullanılır.
- Baharat bitkileri (kekik, adaçayı, nane, kimyon, zerdeçal, zencefil), boya bitkileri (çivit otu, mürver) ve keyif bitkileri (tütün, kahve, çay, kakao) tıbbi ve aromatik bitkiler arasındadır.
- 36:43Geleneksel Tıp ve Tıbbi Bitkiler
- Bitkilerin ilaç olarak kullanımı çok eski yıllara kadar dayanmaktadır ve geleneksel tıp olarak bilinmektedir.
- Geleneksel tıp, modern tıbbın aksine herhangi bir çalışma ve deneme yanılma yöntemi ile uygulanmıştır.
- 2010 yılında geleneksel tıpla ilgili yönetmelik çıkarılmış ve etken maddelerin ne kadar, ne kadar güvenli olduğu belirlenmiştir.
- Geleneksel tıpta kullanılan etken maddelerin (alkol, fenolik bileşikler, terlikler) ilaç, aroma veya antioksidan olarak kullanılması için belli bir disipline sokulması söz konusudur.