Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Eğitim Bilimleri Hocası Ayşegül Aldemir tarafından sunulan bir eğitim dersidir. Ayşegül Hanım, özellikle KPSS ve ÖABT sınavlarına hazırlanan öğrencilere yönelik psikoloji kuramları ve tarihi konusunu anlatmaktadır.
- Video, psikolojinin tanımı ve tarihçesiyle başlayıp, 1879'dan günümüze kadar olan psikoloji kuramlarını kronolojik olarak ele almaktadır. Yapısalcılık, İşlevselcilik, Olgunlaşma Kuramı, Davranışçılık, Psikanalitik Kuram, Geç Taht Kuramı, Hümanizm, Varoluşçu Felsefe, Bilişsel Kuramlar ve Tıp Kökenli Kuramlar gibi önemli psikoloji kuramlarının temsilcileri, temel prensipleri ve yöntemleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Ders içeriği, sınavlarda çıkabilecek önemli bilgileri vurgulamakta ve kuramların birbirinden nasıl ayırt edileceğine dair ipuçları vermektedir. Özellikle Freud'un kişilik kuramı, it (id), ego ve süper ego kavramları, davranışçı kuramın temsilcisi John Watson'un teorileri ve tabula rasa kavramı gibi konulara detaylı açıklamalar yapılmaktadır.
- 00:03Eğitim Bilimleri ve Gelişim Psikolojisi Dersi
- Eğitim bilimlerinde gelişim ve öğrenmeden gelen soru sayısı ortalamada 20-21 olarak karşımıza geliyor ve toplamda 80 eğitim bilimi sorusuyla karşılaşılıyor.
- Gelişim psikolojisi dersinde gelen soru sayısı KPSS'nin son düzenlemelerinden sonra 10 veya 11 civarında soru geliyor.
- Gelişim psikolojisi dersinde ekoller ve yöntemler konusundan 1 soru, temel kavramlar (büyüme, olgunlaşma, hazır bulunuşluk, yaşantı) konusundan 2-3 soru, gelişim ilkelerinden 1 soru, bilişsel gelişimden 2-3 soru, kişilik gelişiminden 3-4 soru, ahlak gelişiminden 1-2 soru, benlik gelişiminden 1 soru ve dil gelişiminden 1 soru geliyor.
- 04:31Psikolojiye Giriş
- Psikoloji, organizmaların davranışlarını inceleyen pozitif bir bilim dalıdır.
- Organizmalar, merkezi sinir sistemi gelişmiş olan canlılar olarak insanlar ve bazı hayvanları kapsar.
- Davranış, uyarıcıyla tepki arasındaki her şeydir ve organizmanın yaptığı tüm etkinlikler (konuşmak, uyumak, düşünmek, rüya görmek) davranış olarak kabul edilir.
- Pozitif kavramı bilimsel açıdan düşünüldüğünde ölçülebilen, tekrarlanabilen ve deneyebilen bilgi anlamına gelir.
- 09:28Psikolojinin Tarihçesi
- Psikoloji 19. yüzyılda ortaya çıkan bilimlerden biridir ancak 2500 yıllık bir geçmişe sahiptir.
- Psikoloji kavramı, Antik Yunan'da psike (ruh) ve logos (akıl/bilim) kavramlarının birleşiminden oluşur ve ruh bilimi olarak tanımlanır.
- 19. yüzyıla kadar tüm bilimler felsefenin çatısı altında bulunurken, Fransız İhtilali ve özellikle Sanayi Devrimi ile uzmanlaşma ihtiyacı ortaya çıkarak bilimler bağımsız bir bilim alanına kavuşmuştur.
- 13:45Psikolojinin Bilim Statüsü
- 1879 yılında Almanya'da William Wund tarafından psikoloji ilk defa bir bilim olarak bilim statüsünü kazandı.
- William Wund aynı zamanda Almanya'da ilk psikoloji laboratuvarını açtı ve "Psikoloji artık resmen bir bilim olarak kurulmuştur" diye bir makale yazdı.
- Bu tarihte başlayan psikoloji, dünyanın pek çok yerinde farklı düşünceler (ekoller) başlattı.
- 15:45Yapısalcılık Kuramı
- Yapısalcılık (1879) kuramının diğer adı strükturalizmdir ve temsilcileri William Wund ve Wund'un öğrencisidir.
- Yapısalcılar zihnin öğelerini (düşünme, bellek, bilinç gibi süreçler) ele almayı ve zihnin ne olduğunu bilmeyi amaçlar.
- Yapısalcılık atomcu anlayışı savunarak zihni tek tek parçalarına bölerek incelemiş ve içebakış (iç gözlem) tekniğini kullanmıştır.
- 21:43İşlevselcilik Kuramı
- İşlevselcilik (fonksiyonel kuram) 1900'lü yıllarda Amerika'da William James ve John Dewey tarafından savunulmuştur.
- İşlevselcilikçiler zihnin ne olduğu yerine zihnin işlevine (fonksiyonuna) odaklanmıştır.
- İşlevselcilikçiler zihnin bireyin çevreye uyumunu sağlaması gerektiğini savunmuş ve gözlem tekniğini kullanmıştır.
- 24:41Olgunlaşma Kuramı
- 1920 yılında Arnold Gesell tarafından savunulan olgunlaşma kuramı, insan davranışlarını belirleyen temel faktörün kalıtımdır.
- Gesell'e göre insanların düşündüğü, hissettiği ve bireysel farklılıkların temeli doğuştan gelen donanımdır.
- Olgunlaşma kuramının en çok eleştirilen noktası çevreye yeterince itibar etmemesidir.
- 27:16Davranışçılık Kuramı
- 1930'lü yıllarda baskın olan davranışçılık (behaviourizm) kuramı John Watson, Edwin Ray Gatri, Turnike, Skinner, Hull ve Ivan Petroviç Pavlov tarafından savunulmuştur.
- 28:15Davranışçılık Kuramı
- 1930'lu yıllarda başlayan davranışçı kuram ekolü, 2000'li yıllara kadar Türkiye dahil olmak üzere tüm dünyayı etkilemiştir.
- John Watson, psikolojiyi ikinci kez kuran kişi olarak bilinir ve psikolojinin adını "ruh bilimi" yerine "davranış bilimi" olarak tanımlamıştır.
- Davranışçılar sadece gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlara odaklanmıştır, kalıtımı tamamen reddetmemiş ancak ona itibar etmemişlerdir.
- 30:05Davranışçılığın Temel Prensipleri
- Davranışçılar için en önemli faktör çevre olup, çevre organizmayı belirler ve organizma pasif bir varlık olarak görülür.
- Davranışçılar davranışı "uyarıcıyla tepki arasındaki her şey" olarak tanımlamışlardır.
- Davranışçılar koşullanma gibi süreçleri iyi açıklamış ancak karmaşık davranışları anlatamamışlardır.
- 31:39Davranışçılığın Yöntemleri ve Temel Kavramları
- Davranışçılar deney ve gözlem yöntemlerini kullanmış, özellikle hayvan çalışmaları yapmışlardır.
- Davranışçılar hayvanlar ve insanlar arasında çok fazla fark gözetmemiş, hayvanlarda bulduklarını insanlara da uygulamaya çalışmışlardır.
- Davranışçılar John Locke'un 17. yüzyılda bahsettiği "tabula rasa" (boş levha) kavramını temel prensip olarak almışlardır.
- 34:30Psikanalitik Kuram
- 1930'lu yıllarda davranışçılıkla birlikte psikanalitik kuram da ortaya çıkmıştır.
- Sigmund Freud, dünyanın yaşadığı üç büyük şokundan biri olarak kabul edilir ve ilk defa davranışların şu anda değil, eksi altı yaşından kaynaklandığını iddia etmiştir.
- Psikanalitik kuramcılar arasında Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Karen Horney ve Anna Freud bulunmaktadır.
- 37:09Freud'un Bilinç Yapısı
- Freud'un kuramı iki yapıda incelenir: bilinç, bilinç öncesi, bilinçdışı ve diğerinde ise id, ego, süper ego.
- Bilinç, insan kişiliğinin yüzeydeki kısmını oluşturur ve yüzeysel davranışları açıklar.
- Bilinç öncesi, uzun süreli belleğin saklandığı yerdir ve kısmen farkında olunabilir.
- 38:42Bilinçdışı ve Çocukluk Amnezisi
- Bilinçdışı, altı yaşında oluşur ve biter, geri dönüşü olmayan bir alan olarak görülür.
- Freud'a göre altı yaşından önceki yaşantılar çocukluk amnezisi (hafıza kaybı) nedeniyle hatırlanmaz ancak tüm yaşantıyı etkiler.
- Bilinçdışında saplantılar, korkular, istekler ve özellikle id'in doyurulmuş ya da doyurulmayan istekleri saklanır.
- 40:37Freud'un Rüya Tabirleri ve Tedavi Yöntemleri
- Freud'un "Rüya Tabirleri" adlı kitabında rüyalar, uyku hali ve sayıklamaların bilinçdışını ortaya döker ve bilinçdışını bilince getirerek kişiyi tedavi edebileceğine inanıyor.
- Freud hastalarına kokain vererek bilincini yitirip sayıklamaya başlasın diye tedavi ettiğini düşünüyor, ancak bu yöntem günümüzde yasak.
- Freud hem hastalarına kokain verdiği gibi aynı zamanda kendisi de kokain bağımlısıydı, bu bağımlılık ağız kanseriye neden oldu ve 80 yaşlarında tıbbi arkadaşının yardımıyla morfinle hayatını sonlandırdı.
- 42:31Freud'un İnsan Kişiliği Teorisi
- Freud insan kişiliğinde üç temel kavramı tanımlamış: İd (it), Ego (ego) ve Süper Ego (süper ego).
- İd doğuştan gelen, zevk ilkesine göre hareket eden, sadece kendi isteklerini gerçekleştirmek isteyen yapıdır ve Freud'a göre ilk çocuktur.
- Ego 3-6 yaş arasında ortaya çıkan, mantıklı, denge kuran ve arabulucu olan yapıdır, gerçekçilik ilkesine göre hareket eder ve savunma mekanizmalarının kaynağıdır.
- Süper Ego 3-6 yaş arasında ortaya çıkan, ideallere göre hareket eden, kuralcı, ahlak ve vicdan boyutunu temsil eden yapıdır.
- 48:49Freud'un Kişilik Yapısının Örnekleri
- Freud'a göre İd çocuktan, Ego anneden, Süper Ego babadan esinlenen kişilik yapılarıdır.
- Sigara bırakan biri durumunda İd "bir tane iç" diye ısrar eder, Ego sağlığı ön planda tutarak dengeyi kururken, Süper Ego "sigarayı bıraktın nasıl içersin" diyerek vicdan sesi olarak davranır.
- Freud'un kişilik yapısı teorisi somut olarak değil simgesel anlamda kişiliğimizi etkileyen yapıları temsil eder.
- 51:28Geç Taht Kuramı
- 1945 yılından sonra ortaya çıkan Geç Taht Kuramı (Bütüncül Kuram) Kofka, Köhler, Vertier ve Kurt Levin tarafından savunulmuştur.
- Bu kuram, önceki kuramların insanı tek bir tarafıyla ele aldığı yerde, insanı bütün olarak ele almayı savunmuştur.
- Geç Taht Kuramı'na göre "bütün parçaların toplamından her zaman daha fazladır, daha anlamlıdır ve daha büyüktür" ve insan zihninde bütünden parçaya doğru bir algı vardır.
- Geç Taht Kuramı'nın en önemli katkıları algı çalışmaları ve pragnanz yasalarıdır, ancak Yahudi olan kuramcılar İkinci Dünya Savaşı ve soykırım nedeniyle kuramın ilerleyişini engellemişlerdir.
- 53:57Geçtalt Kuramı
- Geçtalt kuramı, davranışçıların uyarıcı ile tepki arasında hiçbir şey olmadığını iddia etmesine karşı, uyarıcı ile tepki arasında organizmanın kendisinin olduğunu savunmaktadır.
- İnsanın düşünen bir varlık olduğu vurgulanmaktadır.
- Geçtalt kuramı, öğrenme dersinde çok önemli bir alandır.
- 54:28Hümanizm ve Fenomen Anlayışı
- 1950'li yıllarda ortaya çıkan hümanizm veya insancıl kuram, Abraham Maslow ve Carl Rogers tarafından savunulmaktadır.
- Bu dönemde dünya savaşlarından sonra insanın değerli, biricik ve özel olduğu vurgulanmaya başlanmıştır.
- Hümanistik kuramlar, empati, anlama ve dinleme gibi naif yöntemleri kullanmaktadır.
- 56:03Varoluşçu Felsefe
- Varoluşçu felsefenin temsilcileri arasında Jean Paul Sartre, Soren Kierkegaard, Victor Frankl ve Arvin Yalom bulunmaktadır.
- Varoluşçuluk, insanın dünyaya bir yerden fırlatılıp atıldığı ve tanrı insanın üzerinden elini çektiği anlayışını savunmaktadır.
- Bu felsefe, insanın özgür olduğu ve insanı belirleyen hiçbir kuralın veya gücün olmadığını vurgulayan bir anlayıştır.
- 57:14Hümanizmin Karşıt Kuramları
- Hümanizm, davranışçılık ve psikanalitik kuramla çatışmaktadır.
- Davranışçı kuram, insanın zekasını, duygularını ve düşünen bir varlık olduğunu hesaba katmadığı için eleştirilmektedir.
- Psikanalitik kuramın insanı dünyaya kötü doğurduğu iddiasına karşı, hümanizm insanın doğuştan iyidir ve özünde iyidir diye savunmaktadır.
- 58:42Bilişsel Kuramlar
- 1970'li yıllarda ortaya çıkan bilişsel kuramlar, psikoloji tarihinde bilişsel bir devrimi ifade etmektedir.
- Piaget, Lev Semyonovic Vygotski, Bruner ve Gagne gibi isimler bilişsel kuramları savunmaktadır.
- Bu kuramlara göre insan kendisi bilgiyi inşa eder, aktiftir ve düşünen bir varlıktır.
- 1:00:21Bilişsel ve Davranışçı Kuramların Karşılaştırılması
- Davranışçı kuramlar uyarıcı-tepki bağlantısını savunurken, bilişsel kuramlar uyarıcı ile tepki arasında organizmanın olduğunu ifade etmektedir.
- Öğretmenin ders anlattığında öğrencilerin farklı cevaplar vermesi, bilişsel kuramların insan zihninin tepkileri etkilediğini savunmasını doğrulamaktadır.
- Piaget ve Vygotski gibi düşünürler, insanların düşünmeleri ve algılamalarının tepkilerini etkilediğini savunmaktadır.
- 1:01:33Tıp Kökenli Kuramlar
- Biyolojik kuram, Adolf Mayer tarafından savunulmakta ve insan davranışını belirleyen temel faktör olarak hormonlar ve kalıtımdan bahsedilmektedir.
- Nörobiyolojik kuram, Donald Holding tarafından savunulmakta ve insanların beyninin işleyişine odaklanmaktadır.
- Bu kuramlara göre, insan beyninin işleyişini bilmek insan davranışına yön vermeyi sağlayabilir.
- 1:02:59Kuramların Özetlemesi
- Yapısalcı kuram, psikolojinin başlangıç kuramıdır ve zihnin çevreye uyum sağlaması ve zihnin fonksiyonlarını vurgulamaktadır.
- İşlevselci kuramda zihnin çevreye uyum sağlaması ve zihnin fonksiyonları önemlidir.
- Olgunlaşma kuramında her şeyi belirleyen temel faktör kalıtımdır ve davranışçılıktan sonra gelmiştir.