Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Etienne de La Boétie'nin "Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev" eserini ve diğer felsefi metinleri okuyan bir sunum formatındadır. Sunumda Charles Test'in önsözü, Montaigne'nin "Dostluk" konulu bölümü ve Delebatiye'nin eserlerinden alıntılar yer almaktadır.
- Video, özgürlük ve kulluk kavramları arasındaki temel felsefi tartışmaları ele almaktadır. 1550'lerde yazılan ve 1579'da gizlice basılan La Boétie'nin eseri, insanların neden tek bir kişiye boyun eğdiğini ve özgürlük için savaşanların cesaretini inceliyor. Sunum, tarihsel örnekler (Miltiades, Leonidas, Temistokles, Bonapart, Bourbonlar) üzerinden bu konuyu derinlemesine analiz ediyor.
- Videoda ayrıca, alışkanlığın insan üzerindeki etkisi, üç farklı tiranlık türü (halkın seçimiyle, silahların gücüyle ve verasetle), gönüllü kulluğun ilk nedenleri ve özgürlüğün insanlara verdiği cesaret gibi konular da ele alınmaktadır. Sunum, özgürlüğün doğal bir hak olduğunu savunarak, insanların doğası olarak özgür olduğunu ancak alışkanlıkla kulluğa alışabildiğini vurgulamaktadır.
- 00:02Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev Hakkında
- Etienne de La Boétie'nin "Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev" adlı eseri, tahminen 1550'de yazılan ve 1579'da gizlice basılan bir eserdir.
- Kitap, çoğunluğun tek bir kişiye boyun eğmesinin nasıl mümkün olduğunu ve insanların gönüllü kulluktan nasıl kurtulabileceğini anlatırken, devlet ve iktidar ilişkilerine yeni yaklaşımlar getirmektedir.
- Yirmi iki yaşında bir üniversite öğrencisiyken yazılan bu eser, 16. yüzyılda devlet egemenliği ve iktidar meşruluğunu irdeleyen ilk eserlerden biridir.
- 01:23Etienne de La Boétie'nin Hayatı
- Etienne de La Boétie, 1530 yılında aristokrat bir ailede dünyaya gelmiş, hukuk eğitimini tamamladıktan sonra yargıçlık yapmıştır.
- Montaigne'nin en yakın dostu olan La Boétie, sivil itaatsizlik ve şiddetsiz direnişin ilk savunucularından biridir.
- Çok erken bir yaşta, 1563'te vefat etmiştir.
- 01:58Charles Testin'in Önsözü
- Charles Testin, önsözünde "herkesin doğal olarak ve Hristiyan olarak kardeş olduğu" fikrini vurgulamaktadır.
- La Boétie'nin "Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev" kitabını yenilemeye girişmiş ve bu işin gerçekleşmesine yaşadığı sıkıntıları anlatmaktadır.
- Testin, kendisini hiçbir okulda eğitim almadığını, okuyarak kendini yetiştirdiğini ve kötü kitaplara karşı tahammülsüz olduğunu belirtmektedir.
- 03:46Eserdeki İdealler
- Testin, eski ahlakçılardan zevk aldığını ve günümüzün yazılarında yeniliğin hoşuna gitmediğini, çünkü bu yenilik aslında eski fikirlerin tekrarı olduğunu belirtmektedir.
- Eserdeki fikirlerin, okuyamayan insanlar tarafından bile anlaşılabileceğini ve onların tadına daha iyi varıldığını gözlemlemiştir.
- Testin, eseri yenileme işinde sık sık ara vermek zorunda kaldığını, çünkü eseri mahvettiğini ve evi boyamaya çalışırken ona zarar verdiğini fark ettiğini ifade etmektedir.
- 05:37Yazarın Değerlendirmesi
- Testin, eseri yenileme işine girişmesinin, yazarın değerinden bahsetmek için değil, sadece okuyucunun yararına olduğunu belirtmektedir.
- Eserdeki iki kelimeli portre: "Katolik yaşadı ve Sokratçı öldü" şeklinde özetlenebilir.
- Testin, yazarın iyi yürekli olduğunu ve onu anlatmak için ne kadar sanat sergilese de hep konumun çok altında kalacağını ifade etmektedir.
- 07:22Montaigne'nin Dostluk Üzerine Düşünceleri
- İdos, Montaigne'nin dostluk bölümünden alıntılar yaparak Latini'nin hayatını ve ölümünü anlatmayı tercih eder.
- Montaigne, Homeros'un Odysseus'un "bir efendimiz olmalı" sözünü hatırlatır ve bunu o dönemin orduyunun başkaldırısını yatıştırmak için kullandığını belirtir.
- İyi yürekli Latini'nin isteği üzerine sıradan nedimleri bağışlamak, ancak iki yüzlü ve sahtekarları kınamak gerektiği vurgulanır.
- 10:09Monarşinin Değerlendirilmesi
- Monarşinin yeni mi, eski mi olduğu tartışılmasına değmez, çünkü tek kişiye ait yönetimde kamusal bir şey düşünmek zordur.
- İnsanların, kendilerine zarar verme erkeğine sahip tek bir tiranın karşısında hayran kalmaları ve boyun eğmeleri şaşırtıcı bir durumdur.
- İnsanın zayıflığı, itaate zorlanması ve bölünmüş olması nedeniyle en güçlü taraf olamaması, bu duruma üzülmemek gerektiğini belirtir.
- 12:18Dostluk ve İtiraf
- Dostluğun ortak görevleri hayatın büyük bir kısmını kuşatır ve erdem sevmek, güzel davranışlara saygı duymak doğaldır.
- Bir ülkenin sakinleri, kendilerini güvende tutan, koruyan ve yöneten nadir adamlardan birini itaat etmeye alışabilirler.
- İnsanların mülkleri, aileleri, çocukları ve hayatları kendilerine değil, tek bir kişiye ait olmakta ve ona boyun eğmek utanç verici bir durumdur.
- 15:06Özgürlük ve Kölelik
- Bir milyon insanın tek bir adama karşı kendilerini korumamak korkaklık değil, başka bir kötü eğilimdir.
- Özgür olan taraf özgürlüğü için, köle olan taraf ise kendi özgürlüğünü kaybetmekten korkarak savaşır.
- Yunanlıların Perslere karşı savaşı, egemenliğe karşı özgürlüğün, köleliğe karşı özgürleşmenin savaşıydı.
- 17:25Tarihi Dipnotlar
- Dipnotlar, Maraton, Termofil ve Salamis savaşlarının anımsatıcıları olarak tanıtılmıştır.
- Delebotiye, Pers ordusunun tüm subaylarını kastettiği belirtilmiştir.
- Yazar, "şanlı günler" ifadesinin 29 Temmuz 1830'un akşamında icat edildiğini ve bu günlerin şanlı olmadığı, sadece insanlığın mutluluğuna olumlu sonuç getiren şeyin şanlı olduğunu vurgulamıştır.
- 18:46Özgürlük ve Kulluk
- Yazar, mucizelerin özgürlüğün savunucularının kalplerinde yerleştirdiği yiğitlik hikayeleri olduğunu belirtmiştir.
- Tek bir insanın bin şehre zulmetmesi ve onları özgürlüklerinden yoksun bırakması, her gün gözlerimizin önünde meydana gelen bir gerçek olarak tanımlanmıştır.
- Yazar, tiranların kendiliğinden bozguna uğrayacağını, halkın sadece ona bir şey vermemesi yeterli olacağını ifade etmiştir.
- 20:03Özgürlüğün Değeri
- İnsanların kendi mutluluğu için çaba sarf etmemeleri yerine kendi yıkımı içinde çalıştıkları belirtilmiştir.
- Yazar, özgürlüğüne kavuşmanın bir bedeli olsa bile ısrar etmeyeceğini, ancak özgürlüğe sahip olmak için sadece istemek yeterli olduğunu vurgulamıştır.
- Özgürlüğün can pahasına tekrar satın alınması gereken, kaybı her onur sahibi kişiye hayatı acı ve ölümü hoş gösterecek bir hakk olduğu ifade edilmiştir.
- 21:43Korkaklık ve Tembellik
- Girişken insanın arzuladığı iyiliği elde etmek için tehlikeden çekilmeyeceğini, çalışkan insanın hiçbir zahmet karşısında usanmayacağını belirtmiştir.
- Korkaklar ve tembellerin ne kötülüğe sabretmeyi, ne de arzuladıkları iyiliğe kavuşmaya bilmediği vurgulanmıştır.
- İnsanların özgürlüğü küçümsediği, onu arzuladıkları halde elde edecekleri için çok kolay olduğu düşüncesinden dolayı bu değerli fethi reddettiği belirtilmiştir.
- 22:51Halkın Kötülüğü
- Zavallı ve sefil insanlar, kendi kötülüklerinde inatçı ve kendi iyiliklerine kör olarak tanımlanmışlardır.
- Halkların kazancının en güzel kısmının elinden alınmasına, tarlalarının yağmalanmasına, evlerinin yakılmasına izin verdikleri belirtilmiştir.
- Bu felaketlerin düşmanlardan değil, kendileri tarafından desteklenen kişiden geldiği vurgulanmıştır.
- 24:50Kulluğun Sonucu
- Yazar, insanların kendi ayaklarıyla tiranları desteklediklerini, zina el birliği içinde olmazsa ona nasıl cesaret edeceğini sormuştur.
- İnsanların tarlalarını ekip, evlerini döşeyip doldurarak kendi kötülüğünü tatmin etmesi için malzeme sağladıkları belirtilmiştir.
- Yazar, insanların kendi çocuklarını besleyerek açgözlülüğünün vekili ve intikamının uygulayıcısı kılması için malzeme sağladıklarını ifade etmiştir.
- 26:26Özgürlüğe Dönüş
- İnsanların daha güçlü ve katı olsun diye kendilerini güçsüzleştirdikleri belirtilmiştir.
- Yazar, sadece istemeyi deneyerek kurtulabileceklerini, sadece kulluk etmemekte kararlı olunca özgür olunacağını vurgulamıştır.
- Yazar, tiranı taşımayı bırakınca, kaidesi altından alınmış kocaman dev bir heykel gibi kendi ağırlığıyla düşüp parçalanacağını ifade etmiştir.
- 28:19Özgürlüğün Doğallığı
- Hekimler tedavisi olmayan yaraları iyileştirmeye çalışmanın faydasız olduğunu söylüyorlar, ancak aile hastalığının ölümcül olduğunu gösterip halka tavsiyede bulunmakta yanlış olabilir.
- Özgürlük sevgisinin doğal olmadığını düşündürten direngen kulluk etme iradesinin nasıl bu kadar derinlere kök saldığı keşfedilmeye çalışılabilir.
- Tabiatın öğrettiği ilkelerden aldığımız haklara göre yaşasaydık, doğal olarak ebeveynlerimize itaat ederdik ve akla tabi olduğumuzdan kimsenin kölesi olmazdı.
- 29:22İnsanların Eşitliği ve Özgürlüğü
- Tanrı'nın ilk hizmetkarı olan doğanın bizi aynı yaratmış ve hepimizin eşit veya kardeş olduğunu göstermek için bir anlamda aynı kalıba dökmüş olmasıdır.
- Tanrı, kimine daha büyük, kimine daha küçük paylar vererek onları kardeşler olarak doğurmuş ve bu iyi kalpli ama ana hepinize kalacak yer olarak bütün yeryüzünü vermiştir.
- Madem ki hepimiz eşitiz, o zaman hepimizin doğal olarak özgür olduğundan kuşku duyulamaz.
- 31:51Hayvanların Özgürlük Arzusu
- Hayvanlar doğal özgürlükler olmadan yaşamak istemedikleri için kendilerini ölüme terk ederler, örneğin sudan çıkartılır çıkartılmaz ölen balıklar gibi.
- Hayvanlar yakalandıklarında tırnaklarıyla, boynuzlarıyla, gagalarıyla büyük bir direniş sergilerler ve mutsuzluk duygusunu açık işaretlerle gösterirler.
- Filin çenesini ağaçlara çarpıp dişlerini kırması, avcılarla pazara gitme fikrini tasarlaması ve fidye olarak fildişini hesaplaması, doğal hali olan özgür kalma arzusudur.
- 33:29İnsanların Özgürlük Arzusu
- Öküzler boyunduruk altında sızlanır, kuşlar kafeslerinde ağlar ve kendi varlığını hisseden her varlık tutsaklığın felaket olduğunu hisseder ve özgürlüğü arar.
- İnsanlar bile hizmet etmek için yaratılmış hayvanlar ancak karşıt bir arzuyla itiraz ettikten sonra boyun eğiyorsa, hangi bahtsız kötü eğilim insanın doğasını bu denli unutturacak kadar bozabilir?
- 34:09Üç Çeşit Tiran
- Üç çeşit tiran vardır: halkın seçimiyle, silahların gücüyle ve verasetle ülkeye sahip olanlar.
- Savaş hakkıyla ülkeyi ele geçenler, ülkeyi fethedilmiş ülke olarak davranırlar ve tiranlığın doğal sütünü emerler.
- Halktan seçilen tiranlar daha tahammül edilir görünür, ancak zamanla büyüklük şımarıklığına kapılır ve krallığı kendi miras gibi görür.
- 36:41Egemenlik Altına Alınma
- İnsanların egemenlik altına alınmaya izin vermesi için ya mecbur kalmaları, ya da kandırılmaları gerekir.
- İskender'in İsparta ve Atina'yı silah zoruyla mecbur bıraktığı gibi, Atina hükümeti de komplolarla kandırılmıştır.
- Siraqa halkı tehlikeyi düşünerek Denis'i seçmiş, ancak Denis kendini komutan kral ve ardından kral tiran ilan etmiştir.
- 38:37Kölelik ve Kulluğun Farkları
- Kölelik, kulluktan daha zordur; kulluk boyunduruk altına alırken, kölelik demirden bir boyunduruktur.
- Kulluk özgürlüğe zarar verirken, kölelik onu tamamen yok eder.
- Başlangıçta istemeyerek kulluk edilenler, zamanla alışır ve sonraki nesiller özgürlüğü tanımadıkları için pişmanlık duymadan kulluk ederler.
- 39:46Alışkanlığın Etkisi
- Alışkanlık, özellikle kulluk etmeyi öğrenmede büyük etkisi vardır.
- Doğanın bizi yönettiği iyi veya kötü eğilimlerle doğmasına rağmen, alışkanlık üzerindeki gücü daha fazladır.
- Doğanın içimize ektiği iyilik tohumları zayıf ve incedir, tutkuların en ufak şokuna karşı koyamaz ve kolayca bozulup yozlaşır.
- 41:00Venedikliler ve Kulluk
- Venedikliler özgürlüklerinin en iyi şekilde muhafazasını düşünmekten başka hırs bilmeyen, özgürlüklerinin birazcık bile değiştirmeyen bir avuç insandı.
- Venedikliler o zaman cumhuriyet'teydi, özgürken çok güçlü oldular, güçlü oldukları için zengin oldular ve zenginlik onları bozduğu için tekrar köleliğe düştü.
- Günümüzde Venedik, Avusturya darbesi altındadır.
- 42:12Sparta ve Eğitimin Etkisi
- Sparta'nın kanun koyucusu Lykurgos, her ikisi de aynı sütü emmiş kardeş iki köpeği beslediği, birini evde yaşamaya, diğerini avcı boru sesine ve tarlalarda koşmaya alıştırdığı anlatılır.
- İki köpeği halk meydanına getirince, biri çorbaya, diğeri tavşana koştu, bu da eğitimin doğa üzerindeki etkisini gösterir.
- Sparta'daki eğitim, her birinin bir efendiye boyun eğmek veya Sparta'nın kurumları dışında başka kurumları tanımaktansa bin ölüme maruz kalmayı tercih etmesini sağladı.
- 43:56İspartalıların Özgürlük Hissetmesi
- Pers Kralı Kserkses, İsparta'ya su ve toprak istemek için elçi göndermedi çünkü babası Darius'un elçilerini İspartalılar çukura ve kuyuya atmıştı.
- İspartalılar, sözle bile olsa özgürlüklerine dokunulmasına tahammül edemiyorlardı.
- İspartalılar, Pers Kralı'nın hizmetinde olmaları durumunda kendilerine verilecek imtiyazları reddederek özgürlüklerinin değerini vurguladılar.
- 46:15Katon'un Anıları
- Butikalı Katon, çocukken ve bir öğretmenin yanında, ailesinin rütbesinden dolayı sık sık diktatör Silla'yı görmeye gidiyordu.
- Silla'nın konağında, birileri gidiyor, birileri hüküm giyiyordu, bazıları sürgün ediliyor, bazıları kellesi isteniyordu.
- Katon, öğretmenine "Neden bana bir hançer vermiyorsunuz? Onu elbisemin altına gizler, Silla kalkmadan odasına sık sık giriyorum. Cumhuriyeti kurtaracak kadar kolum güçlü" dedi.
- 47:28Kölelik ve Özgürlük Hakkında Düşünceler
- Ülkenin ve yerin hiçbir şeyi mükemmelleştirdiğini iddia etmiyor, çünkü insana her yerde ve her mekanda kölelik iğrenç ve özgürlük değerlidir.
- Doğduklarında boyunluk altında bulunanlara acıması gerekir, çünkü özgürlüğün gölgesini bile görmedikleri için köle olma bahtsızlığını hissetmediklerinden onları bağışlamak gerekir.
- 47:51İnsanın Doğası ve Özgürlük
- Homer'in Kimmerler hakkında anlattığı gibi, güneşin altı ay boyunca aydınlattığı ve altı ay boyunca karanlık bıraktığı ülkelerde, doğdukları karanlıklara alışanlar ışığı arzulamazlar.
- İnsanın doğası özgür olmak ve öyle kalmaktır, ancak eğitim ona başka bir kalıp verdiğinde kolayca bu yeni kalıba girmektedir.
- Gönüllü kulluğun ilk nedeni alışkanlıktır; insanlar hep kul olduklarını ve atalarının böyle yaşadıklarını söylerler, zamanla onlara tiranlık edenlerin zilyetlerini kendileri pekiştirirler.
- 49:28Özgürlüğe Doğru Mücadele
- Odysseus gibi kişiler, doğal haklarını unutmaya niyeti olmayan ve her fırsatta bu haklarını geri istemekte acele eden kişilerdir.
- Bu kişilerin kavrayışları berrak ve zihinleri basiretli olduğundan, geçmiş olayları hatırlayarak şimdiyi daha sağlıklı değerlendirebilir ve geleceği öngörebilirler.
- Özgürlük tamamen kaybolup dünyadan yok edildiğinde, onu geri getirecek olanlar bu özgürlüğe haysiyet duyan ve tiranlıktan nefret eden kişilerdir.
- 50:50Özgürlüğe Sadık Kalanlar
- Başka her yerde özgürlüğe sadık olanların sayısı ne kadar fazla olursa olsun, birbirlerine anlayacakları bilemedikleri için özgürlüğe olan hevesleri ve sevgisi kalır.
- Tyrannos (Osmanlı sultanı için kullanılan ifade) yapma, konuşma ve neredeyse düşünme özgürlüğünü onlardan tamamen almıştır.
- Momus, Vulkanus'un yarattığı insanı eleştirmiş, çünkü kalbinde en gizli düşünceleri görmemizi sağlayacak küçük bir pencere yapmadığı için.
- 51:31Tarihte Özgürlük Mücadeleleri
- Brutus ve Cassius, Cicero'nun katılmaması gerektiğini düşünerek Roma'yı kurtarma girişiminde bulunmuşlardır.
- Harmodius ve Dion, Trablus, Brutus ve Valeryanus gibi kahramanlar, ülkelerinin tiranları tarafından kovulmuşlardır.
- Cassius ve Marcus Brutus, ülkelerinin kulluktan kurtuluşunu Caesar'a vurarak sağlamışlardır; onların ölümü büyük bir felaket olmuştur ve sanırım onlarla birlikte gömülen cumhuriyetin tamamen yıkılışına sebep olmuştur.
- 53:38Napolyon ve Bourbonların Dönüşü
- Bourbonların tahta geçtikten sonra, Napolyon'un kurtarıldığı ve Elbe adasından dönüşünde Bourbonlar onu korkmuş ve yalancı pehlivanlar oynamışlardır.
- Bourbonlar Napolyon'u tutuklamaya çalışmış, ancak Napolyon kaçmış ve Bourbonlar onunla anlaşma yapmanın faydalı olacağına karar vermişlerdir.
- Napolyon, Bourbonları geri çekip kendisinin hükmetme adetiyle geri gelmiş, daha sonra onlara ihanet ederek müttefikleriyle anlaşarak onları Saint Helena'ye göndermiştir.
- 55:42Hipokrat'ın Özgürlük ve Kölelik Üzerine Görüşleri
- İnsanların gönüllü olarak kulluk etmelerinin ilk nedeni, toprak kölesi olarak doğmaları ve kullukta yetiştirilmeleridir.
- Hipokrat'a göre, tiranlar altında insanlar ister istemez korkak ve kadınsız hale gelirler.
- Kölelerin savaşta ne canlılığı ne de sebatları vardır; zorla ve uyuşuk uyuşuk savaşa giderlerken, özgür insanlar arasında herkes kendisi için ve herkes herkes için yarışırlar.
- 57:35Hipokrat'ın Pers Kralı İle Mektuplaşması
- Pers kralı, veba'yı andıran bir hastalık Antas Serhas'ın ordularına yayıldığında, Hipokrat'ı kendisine yardımcı olmasını rica etmek için bir mektup yazmıştır.
- Pers kralı, Hipokrat'a dilediği kadar altın teklif ederek ve en büyük Pers bey ile aynı imtiyazlar sahibi olacağını vaat etmiştir.
- Hipokrat, Pers zenginliklerinden faydalanmak ve Yunanlıların düşmanı olan barbarları iyileştirmek istemediğini söyleyerek teklifi reddetmiştir.