• Buradasın

    Özgür İrade, Nedensellik ve Tarih Anlayışı Üzerine Akademik Tartışma

    youtube.com/watch?v=KUDYqMQ0gVg

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir grup akademisyen arasında geçen, felsefi ve tarihsel kavramları ele alan bir tartışma formatındadır. Tartışmada Tolga, Sadra, Tuncay ve diğer konuşmacılar yer almaktadır.
    • Video, özgür irade kavramı etrafında başlayıp, nedensellik, tarih anlayışı ve tarihsel açıklamalar üzerine derinlemesine bir inceleme sunmaktadır. Konuşmacılar, beyin-irade ilişkisi, tarihsel olayların nedenleri, çoklu nedensellik kavramı ve tarihsel hakikat gibi konuları ele alırken, farklı nedensellik modellerini (gerekli-yeterli nedenler, çoklu nedensellik, işlevselcilik) karşılaştırmaktadır.
    • Tartışmada ayrıca tarihçilerin nedenlik ilişkilerini nasıl analiz ettikleri, tarihsel olayların tek bir nedeni olmadığını ve birden fazla faktörün bir araya gelmesi sonucu oluştuğu vurgulanmaktadır. Doğa bilimleri ile sosyal bilimler arasındaki temel farklar, insan davranışlarının motivasyon, niyet ve irade gibi içsel faktörlere bağlı olduğu ve geleceğin bilinmeyenliği insan davranışlarını nasıl etkilediği de tartışmanın önemli konuları arasındadır.
    Özgür İrade ve Sorumluluk
    • Bazı insanlar belirli bir çerçeve içinde davranırken, bazıları bu çerçeveden tamamen sapabilir.
    • Özgür irade kavramı, farklı davranışları açıklamak için yeterli olmayabilir.
    • İnsanlar beklenmedik davranışlar gösterebilir ve bu tarihçilerin dikkatini çeker.
    03:15Nörolojik Açıklamalar
    • İnsan davranışları nöral aktivitelerle bağlantılı olabilir.
    • Görme, duyma ve karar verme gibi süreçler nöral aktivitelerle ilişkilidir.
    • Nöral aktivitelerin altında yatan fiziksel parçacıklar ve yasalar çok karmaşık bir sistem oluşturabilir.
    04:45İnsan Sınırlılıkları ve Açıklama Arayışı
    • İnsanlar kendi sınırlılıklarından dolayı tüm deneyimleri tam olarak anlayamayabilir.
    • Borges'in öyküsünde maymun insanlara deneyimlerini anlatamadığı gibi, insanlar da kendi sınırları nedeniyle bazı durumları tam olarak anlayamayabilir.
    • Nöronlarda oluşan değişiklikler davranışları açıklamak için yeterli olmayabilir.
    09:13Çevre ve Etkileşimler
    • Nedensel açıklamalarda çevrenin rolü unutulabilir.
    • İnsanların davranışları sadece beyinlerinden değil, çevresiyle olan etkileşimlerinden de etkilenir.
    • Rastgele karşılaşmalar ve etkileşimler, insanların davranışlarını belirleyen önemli faktörlerdir.
    12:03Özgürlük ve İrade Kavramları
    • Beyin ve beden birlikte bir altyapı oluştururken, deneyim alanında gerçekleşen şeyler bu altyapı üzerinde şekillenir.
    • Özgür irade, beynimizin biçimlenme sürecinden geçmiş deneyimlerin şekillendirmesidir ve her davranışın nörolojik bir atlası vardır.
    • İktisadi açıdan bakıldığında, insanlar zaten seçilmiş bir setten seçim yaparlar; bütçeleri ne kadarsa o kadar alabilirler.
    14:18Seçim ve İktidar
    • İktidar meselesi, bir grupun başka bir grup üzerinde belirli bir alan içinde hareket etmeyi dayatmasıdır.
    • İnsanlar tercihlerini yaparken, kendilerini belirli bir havuzdan seçerler ve bu havuzlar sınırlıdır.
    • İnsanlar istediklerini seçebilirler ancak neyi isteyeceklerini seçemezler çünkü bu da sistemin içinde yer alır.
    16:04Toplumsal Etkiler ve Tarih
    • Toplumlardaki kurumların varlığı veya yokluğu, kişinin nasıl hareket edeceği üzerinde etkiler.
    • Tarih, istenmeyen şeylerin ve kimsenin niyet etmediği sonuçların bütünüdür, çünkü iradeler çarşırlar.
    • Beklenmediklerin normal olduğu ve talihsizliklerle yüzleşmek için bir günah keçisinin olmadığı bilgisi, yurttaşlık açısından daha keyifli yaşamak için önemlidir.
    18:36Nedenler ve Sonuçlar
    • Nedenlerin varlığı sonucun olacağının garantisi değildir; güçlü bir neden olsa bile olay gerçekleşmeyebilir.
    • İşlevselliğin temel prensibi, bir kurumu, fenomeni veya olayı etkisiyle açıklamaktır.
    • İşçi sınıfının içindeki ayrımlar sermaye birikimi için işlevseldir ancak bu ayrımların sermaye birikimi nedeniyle olduğu iddiası işlevsel açıklamadır.
    21:33Nedensellik ve Tarih
    • Çoklu nedensellik, birden fazla nedenin bir araya geldiğinde üretebileceği ancak tek başına üretemeyeceği bir sonucu açıklar.
    • Tarihçiler bazen bir fenomeni açıklayan ilk ve orijinal nedeni aramaya çalışırlar.
    • Nedensel açıklamalarda en yakın neden en önemli neden değildir.
    22:48Nedenler ve Geçişkenlik
    • Nedenler, bir sonucu üretme nedensel kuvveti içerir ve her nedenin ayrı bir nedensel kuvveti vardır.
    • Geçişken, bir sonucu doğuran bir neden olabilir, ancak sonucun doğması için gerekli değildir.
    • Tarihsel olaylar için tam açıklama yapmak zordur çünkü her olayın geçmişteki nedenleriyle ilişkili bir dizilimine sahiptir.
    24:12Çoklu Nedensellik ve Etkileşim
    • Çoklu nedenselliğin problemi, nedenlerin çok sayıda olması ve kendi aralarında etkileşim halinde olmasıdır.
    • Bir nedenin sonucu üretmesi için karşıt eğilim üreten bir nedensel kuvvetle karşılaşmaması gerekir.
    • Tantum felix (sıkıntı felci) düşüncesi, bir nedenin sonucu üretmesi için gerekli koşulları gösterir.
    26:54Birinci Dünya Savaşı Örneği
    • Birinci Dünya Savaşı'nın çıkması, Sırp anarşistin Avusturya arşidükünü öldürmesiyle başladı, ancak bu sadece bir başlangıç nedeni değildi.
    • Avusturya'nın Sırbistan'a savaş açması, Rusya'nın Sırbistan'ı desteklemesi ve Almanya'nın Fransa'ya savaş açması bir dizi olay oluşturdu.
    • Her aşamada durabilirdi, o sonuç çıkmayabilirdi; bu nedenle tek bir nedenin tüm olayı açıklaması zordur.
    31:00Tam Açıklama ve Tarihçinin Gözlemi
    • Tarihçiler tam açıklamalar değil, iyi açıklamalar peşinde olmalıdır.
    • Tam açıklama yapmak imkansızdır çünkü olası bütün soruları yanıtlayacak bir açıklama mümkün değildir.
    • Tarihçinin öznelikleri nedeniyle, olayın başlangıcı ve bitişi tarihçinin karar verdiği için tam açıklama yapmak zordur.
    34:36İngiliz Devriminin Nedensel Açıklamaları
    • İngiliz Devrimi için üç farklı nedensel açıklama vardır: dinsel mücadelenin devrimi, burjuva-sitokrasi kavgası ve politik biyografi yaklaşımı.
    • Dinsel açıklama, Katolikler, Protestanlar, Fısların, Adilikanlar ve Bütenler arasında bir mücadele olarak görülürken, Marksist yaklaşım bu devrimi yükselen burjuvazi ile düşen mitokrasi arasındaki kavgası olarak tanımlar.
    • Nami'ye'nin politik biyografi yaklaşımı, parlamentodaki siyasetçilerin politik biyografilerini ve motivasyonlarını inceleyerek devrimin nedenlerini açıklamayı savunur.
    44:46Politik Eylem ve Devrimlerin Anlamı
    • 1950'lerde politik eylemlere ve devrimlere giren kişiler irrasyonel insanlar olarak görülürdü, ancak bu görüş zamanla değişmiştir.
    • Daha sonra politik eylemlere giren kişilerin aile sahibi, işi olan insanlar olduğu ortaya çıkmıştır.
    • Tarihçiler, devrimlere giren insanların nasıl örgütlendiklerini, modernizasyon politikasını nasıl değiştirdiklerini araştırmaya başlamışlardır.
    50:06Doomsday Kitabı ve Tarihçilik
    • Doomsday Kitabı, 1086'da hazırlanmış ve tarihçilerin uzun süre tartıştığı bir kaynaktır.
    • Tarihçiler, bu kitabın ne olduğunu farklı teoriler öne sürmüşlerdir: gelecek nesiller için yazılmış bir kitap, kadastro, vergi kaydı veya feodal bütünlükleri gösteren bir kayıt.
    • Sonuçta bu kitabın vergilendirme kaydı ve arazi sahiplik kaydı olduğu anlaşılmıştır.
    52:18Tarihçilik ve Hakikat
    • Tarihçiler, hakikate ulaşmak için kolektif çabalarla birbirlerini sınırlayarak ilerlerler.
    • Hakikat tam olarak temas edilebilecek bir şey değil, ancak alçakgönüllü insanlar tarafından yaklaşılabilir.
    • Tarihçilik, tarihsel olguları araştırarak ve tartışarak ilerleyen bir süreçtir.
    56:05Neden ve Açıklama Arasındaki Fark
    • Neden ve açıklama arasında ayrım yapmak gerekir; neden doğadaki şeyler arasındaki bir ilişkiyi, açıklama ise bu ilişkiyi açıklar.
    • Nedensel açıklama, örneğin sütün ekşmesinin bakteri nedeniyle olduğunu belirtir, ancak farklı gruplar farklı açıklamaları (17. yüzyılda cadının koyduğu lanet gibi) tatmin edebilir.
    • Nedenler ve nedensel açıklamalar arasında ayrım kurmak önemlidir.
    57:23Nedensellik Düzeyleri
    • Nedensellik dört farklı düzeyde tespit edilebilir: doğaya ilişkin nedensellikler, doğa ile bireyin karşılaştığı anki düzeydeki nedensellikler, toplumlara içsel nedensellikler ve insan iradesinin intensional düzeyi.
    • Doğaya ilişkin nedensellikler genellikle yasalara ve referanslarla açıklanır, doğa ile bireyin karşılaştığı düzeydeki nedenselliklerde ise bir doğa yasası olsa bile bireyin niyeti olmadan sonuç gerçekleşmez.
    • Toplumlara içsel nedenselliklerde toplumların kendi kuralları, gelenekleri ve normları vardır, bu nedensellikler insanın iradesine göre değişebilir.
    • İnsan iradesinin intensional düzeyi en çetrefilli ve en zor anlaşılan nedensellik düzeyidir.
    1:00:08Tarih ve İrade İlişkisi
    • Bazı tarih teorisyenleri (yapısalcılar) insan iradesine bağlı olmayan tarih görüşlerini savunur, örneğin Sovyetler Birliği'nde yaşanan devrimi Marx'ın görüşüne göre ilişkiler ve koşulların olgunlaşmadığı bir süreç olarak yorumlarlar.
    • Tarihçiler, sonuçları biliyorlar ve bu bilgiyi bilmeyen numarası yaparak anlatmaya çalışırlar, bu da tarih anlatımında bir hile olarak görülebilir.
    • Tarihsel açıklamalar deterministik olamaz, olasılıksal (probabilistik) olmalıdır; gerekli ve yeterli nedenler yerine muhtemel sonuçlar üzerinden konuşulmalıdır.
    1:03:31Gerekli ve Yeterli Nedenler
    • Gerekli neden, bir olayın gerçekleşmesi için mutlaka gerekli olan koşuldur (örneğin ekmek için un gerekli nedenidir).
    • Yeterli neden, bir olayın gerçekleşmesi için yeterli olan koşuldur (örneğin taş atmak camın kırılmasının yeterli nedenidir).
    • Tarihçiler, gerekli ve yeterli nedenleri bulmakta zorlanır ve genellikle yanlış randımanlar kurarlar.
    1:04:40İnsan İradesi ve Tarih
    • Tarihçiler hem bireysel hem de kolektif iradeleri incelemek durumundadır; modern dünya tarihçisi loncalar, işçiler, kadınlar gibi kolektif gruplarla çalışır.
    • Yapıdan bağımsız tercihler mümkün değildir; yapı ve özne bir arada olmalıdır, bunlardan birini çıkartarak hayatı basitleştirmek mümkün olsa da gerçek hayat böyle değildir.
    • Fransız Devrimi'nin nedenleri arasında 1787-1788'deki kötü hasat, elitlerin miyopik düşünce yapıları ve devletin mali durumu gibi faktörler bulunur.
    1:07:16Olasılıksal Nedensellik ve Çoklu Nedensellik
    • Tarihsel açıklamalarda gerekli nedenler yerine olasılıksal nedensellik tercih edilmelidir; bir nedenin varlığı sonucun ortaya çıkması ihtimalini artırır.
    • Tarihsel açıklamaların temelinde çoklu nedensellik vardır; hiçbir olayın tek bir nedeni yoktur.
    • Birden fazla nedenin bir araya gelmesi durumunda, hiçbiri tek başına olsa üretemeyeceği sonucu üretirler.
    1:08:47Tarih Anlatımında Hileler
    • Klasik tarihçiler çoklu nedenselliği görmezden gelip, en yakın nedenin en önemli neden olduğunu savunurlar.
    • Hempel'in optivist yasalara dayalı açıklaması ve işlevselci açıklama modelleri gibi iki önemli nedensel açıklama modeli reddedilmelidir.
    • En yakın nedenin en önemli neden olduğu iddiası, örneğin Charles'ın kafasının koparılması veya Terakki Partisi'nin kuruluşu gibi olayları yeterince açıklamaz.
    1:10:52Tarihte Nedensel İlişkiler
    • Lord Stone adlı tarihçi, tarihteki olayların üçlü bir nedensel ilişkisi olduğunu savunur: ön koşulları, hızlandırıcıları ve tetikleyicileri.
    • Tek neden değil, çoklu nedenselliklerin olduğu vurgulanır ve bunları kapsamak gerekir.
    • Emper, sosyal bilimlerin doğa bilimlerine benzer şekilde açıklamalar yapması gerektiğini savunurken, Good ise bu iki alanın tamamen farklı olduğunu ve doğa bilimlerindeki dışsal nedensellikle insan tecrübesindeki içselliğin karşılaştırılamayacağını belirtir.
    1:13:30Tarihçinin Görevi
    • Tarihçinin insanların motivasyonlarını, niyetlerini ve iradelerini ortaya çıkarması gerekir.
    • Tarihçinin en önemli özelliği, geçmişteki insanların beynine nüfuz etmeyi ve kendini binaltıyüzde yaşayan birinin yerine koymayı başarıp düşünme becerisidir.
    • İnsanlar doğadaki olaylar gibi sadece öncü olaylara reaksiyon vermezler, geleceğe yönelik arzular, istekler ve planlarla hareket ederler.
    1:16:21İnsan Faaliyetlerinin Zaman Bağlamı
    • İnsan faaliyetlerinin büyük bir kısmı zamanın bir fonksiyonudur; aile, kurum ve arkadaşlık gibi ilişkiler zaman boyunca gelişir.
    • Demokrasi de zamanın fonksiyonudur; bir sonraki seçimde kazanma olasılığı olmadan demokrasi anlamsızlaşır.
    • Enes Batur'un "Mürekkep An" adlı kitabında, 2019 Şubat'ında bir göktaşı ile dünya yok olacak bir teleskop bulgusu anlatılır.
    1:17:37Gelecek ve İnsan Davranışları
    • 2012 yılında bir göktaşı çarpma ihtimali tespit edilmiş, ancak sonradan bir hata olduğu anlaşılıp çarpma olmayacak.
    • İnsanlar geleceğe yönelik beklentileri ve niyetleriyle hareket ederler, bilinmeyen gelecek hayatları şekillendirir.
    • İnsanlar geleceğe yönelik beklentileri nedeniyle eylemlerde bulunurlar, ancak sonuçlar beklenenden farklı çıkabilir.
    1:21:32Geçmiş, Gün ve Gelecek İlişkisi
    • İnsanların hayatında geçmişte olanlara ve henüz olmamış olanlara yönelik eylemler vardır.
    • Geçmişten referans alarak geleceği kurgulamak mümkündür, ancak geleceğe yönelik beklentiler bugüne dair bir şey söylemektedir.
    • Geçmiş, bugün ve gelecek arasında bir ilişki vardır, ancak gelecek tahmin edilemez bir niteliktedir.
    1:22:34Doğa ve İnsan Davranışları
    • Doğa olayları tahmin edilemezlik gösterir ve yasalara uygun davranmaz.
    • Doğa olaylarında (ışık, su kaynaması, kibrit çakılması) yasal ilişkiler vardır ve bu ilişkiler gözlemlemeye bağımlı değildir.
    • İnsanlar özgür irade sahibi olduğu için doğa yasalarından farklı davranabilirler.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor