Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Eğitimci, tahtaya isimler yazarak ve kronolojik sıralamaya göre Osmanlı kültür medeniyetinin önemli bilim insanlarını tanıtmaktadır.
- Video, Osmanlı Devleti'nde bilime hizmet eden 27 önemli bilim insanını kronolojik olarak ele almaktadır. Her bilim insanının hayatı, çalışmaları, önemli eserleri ve Osmanlı Devleti'ndeki konumları detaylı şekilde anlatılmaktadır. Ders, Yahşi Fakih'ten başlayarak Hezarfen Ahmet Çelebi, Lagari Hasan Çelebi, Mustafa Behçet Efendi ve Ahmet Cevdet Paşa gibi önemli bilim insanlarına kadar uzanmaktadır.
- Eğitimci, bu bilgilerin ÖSYM sınavlarında sorulabileceğini belirterek, öğrencilere 27 bilim insanından 17'sini bilmeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca Osmanlı'da lakap ve ünvanların önemi de vurgulanmakta ve dersin sonunda bir sonraki ünitenin ekonomi olacağı bilgisi verilmektedir.
- 00:03Osmanlı Bilim İnsanları Tanıtımı
- Osmanlı kültür ve medeniyetinin bilim insanları konusu ele alınıyor, önce eğitim kısmından genel bilgiler verilmiş, şimdi bilime hizmet eden insanlar işlenecek.
- Bilim insanları arasında kadın çok az, sadece bir ressam olarak bir kadın bulunuyor.
- Bilim insanlarının isimleri ve etkin oldukları dönemler kronolojik sıralamaya göre veriliyor.
- 01:02Osmanlı Tarihi Hakkında İlk Kaynaklar
- Osmanlı Devleti'nin kuruluşu ile ilgili bilgiler çok az, Yahşi Fakih'in "Menakıbnamesi" adlı eseri kayıp.
- Günümüzde ulaşabildiğimiz Osmanlı Devleti hakkında ilk bilgileri veren eser, Yahşi Fakih'in eserini okuyan Ahmet'i'nin "İskendername"dir.
- Menakıbname, şeyhlerin ve tarikat liderlerinin hayatlarını anlatan, onlardan örnek veren bir edebi türdür.
- 03:33Önemli Bilim İnsanları
- Kadızade-i Rumi (Rumi: Anadolu anlamına gelir), önemli kişilerin hocalığını yapmış, matematikçi ve astronomdur; Uluğ Bey ve Ali Kuşçu'nun hocası olmuştur.
- Davud u Kayser, Osmanlı Devleti'ndeki ilk müderris ve İznik Orhaniyesi'ne atanan ilk müderrisidir.
- Molla Fenari, Murat döneminin ünlü şeyhülislamıdır ve Osmanlı Devleti'nin ilk şeyhülislamıdır.
- 05:37Sağlık Alanındaki Bilim İnsanları
- Altıncızade, idrar yolları hastalıkları ile uğraşmıştır (eskiden bevliye denirdi).
- Akşemseddin, Fatih Sultan Mehmet'in hocalığı yapmıştır, "Risale-i Nuriye" ve "Madde-i Tül Hayat" adlı eserleri vardır.
- Akşemseddin, mikroplarla uğraşmıştır, ilk kanser araştırmacısıdır ve mikrobiyolojinin babası olarak bilinir.
- 08:54Sabuncuoğlu Şerafettin
- Sabuncuoğlu Şerafettin, Türk plastik cerrahinin babası ve deneysel farmakolojinin kurucusudur.
- Deneylerinde hayvanlara zarar vermemek için önce kendisine deney yapmıştır.
- "Mücerrebname" ve "Kitab-ül Cerrahiye ül-Haniye" (ameliyat el kitabı) adlı ünlü eserleri vardır ve bunları Fatih Sultan Mehmet'e sunmuştur.
- 11:35Ali Kuşçu'nun Hayatı ve Eserleri
- Ali Kuşçu, önce Timur Devleti'nde, sonra Akkoyunlulara geçerek Uzun Hasan'ın elçisi olarak Fatih Sultan Mehmet'e gönderildi.
- Fatih Sultan Mehmet, Ali Kuşçu'ya "Uzun Hasan'ı yeneceğim, sen de Osmanlı'da bilime hizmet et" dediğinde, Ali Kuşçu Uzun Hasan'a danıştı ve onun izniyle Osmanlı'ya geçti.
- Ali Kuşçu, İstanbul'un enlem ve boylamını hesapladı, Ayasofya'da sıfır çizgisi kabul edildi ve "Risale-i Fethiye" adlı eserini Fatih Sultan Mehmet'e sundu.
- 13:14Ali Kuşçu'nun Diğer Eserleri ve Önemi
- Ali Kuşçu, Ay'ı gözlemledi ve haritasını çıkardığı için Ay'da bir kraterin ismi "Ali Kuşçu Krateri" olarak anılmaktadır.
- Ali Kuşçu, Ayasofya Medresesi'nin müderrisliğini yaptı ve Fatih Sultan Mehmet'in matematik hocaları Molla Lütfü ve Sinan Paşa'dan sonra önemli bir bilim insanı olarak kabul edilir.
- Fatih Sultan Mehmet, matematik ve astronomi alanında büyük ilgi gösteren bir hükümdardı ve mühendislik matematikteki çalışmalarıyla bilim dünyasına katkı sağladı.
- 15:13Piri Reis ve Seyyid Ali Reis
- Piri Reis, "Kitab-ül Bahriye" adlı eserinde Amerika'nın keşfinden önceki yerlerin haritasını çıkarmıştır.
- Piri Reis'in ilk haritasını Yavuz Sultan Selim'e, diğer haritalarını Kanuni Sultan Süleyman'a sunmuştur.
- Seyyid Ali Reis, Kanuni Sultan Süleyman'ın gönderdiği bir denizci olarak Hint deniz seferlerine katılmış ve "Mirat-ül Memalik" (Ülkelerin Aynası) ve "Kitab-ül Muhit" (Yön Haritası) adlı kitaplarını yazmıştır.
- 18:01Ebu Suud Efendi ve Takıyyüddin Mehmet
- Ebu Suud Efendi, Kanuni Devri'nin önemli fıkıh alimlerinden biri olup tat kadılığı yapmıştır.
- Takıyyüddin Mehmet, Osmanlı Devleti'nde otomatik makineler üzerine ilk eseri yazan matematikçi, mekanikçi ve astronomdur.
- Takıyyüddin Mehmet, İstanbul'da ilk rasathaneyi kurmuş, zic (fihristler) hazırlamış ve güneş, ayı incelemiştir, ancak Kadızade Şemsettin Efendi'nin fetvasıyla rasathane top atışlarıyla yıkılmıştır.
- 22:32Osmanlı Bilim Adamları
- Takiyyüddin, Zattü'l-Evtar adında bir alet keşfetti ve gözlem aleti icat etti.
- Osmanlı Devleti'nin ilk rasathanesini (gözlemevi) kurdu.
- Mekanik, matematik ve astronomi alanlarında çalışmıştır.
- 23:48Evliya Çelebi
- Evliya Çelebi, Kütahyalı bir coğrafyacıdır.
- Rüyasında Hz. Peygamber'i görerek "seyahat ya Resulallah" diyerek yola çıktı.
- Seyahatname adlı ünlü eserini yayınladı.
- 25:06Katip Çelebi
- Katip Çelebi (Hacı Kalfa veya Hacı Halife olarak da bilinir) hem bibliyograf hem coğrafyacıdır.
- Bibliyograf, o döneme kadar yazılmış eserlerin ciltlerini, basım yerlerini ve tarihlerini fihristleyen bir eserdir.
- "Keşfüz Zünnun" (Merak Edilen Şey) ve "Cihannüma" adlı eserleriyle ünlenmiştir.
- 27:38Yanyalı Esad Efendi
- Yanyalı Esad Efendi, Osmanlı Devleti'nde "Muallimi Sali" (Üçüncü Öğretmen) olarak bilinir.
- Lale devrinde yaşamıştır ve Aristo'nun "Fizik" adlı eserini çevirmiştir.
- Bu çevirisi sayesinde Avrupalılara bir eser hediye etmiştir.
- 28:51Osmanlı Lakapları ve Hezarfen Ahmet Çelebi
- "Hazar" kelimesi "bin" anlamına gelirken, "fen" kelimesi "ilim" anlamına gelir.
- Hezarfen Ahmet Çelebi, dünya tarihinin ilk başarılı uçuşunu gerçekleştirmiştir.
- Galata Kulesi'nden atlayarak Üsküdar'ın Doğancılar Parkı'na indi ve kendi yaptığı kanatlarla uçmuştur.
- 31:02Lagari Hasan Çelebi
- Lagari Hasan Çelebi, dünya tarihinin ilk başarılı roket uçuşunu yapan kişidir.
- Roketin içine girdi veya sırtına bağlayarak uçmuştur ve yerden 300 metreye kadar havalandığını dönemin kaynakları anlatır.
- Barutun yanma süresi bittikten sonra kanatlarını açarak indi.
- 33:05Koçi Bey ve Vakanüvisler
- Koçi Bey, Osmanlı'daki bozulmaları belgeleyen "Risale" adlı raporu Dördüncü Murat'a sunmuştur.
- Osmanlı'da resmi tarihçilere "vakanüvis" denir ve Naima, Osmanlı'nın ilk resmi vakanüvisidir.
- Şehnameci ise özel tarihçidir ve resmi olmayan tarih yazıcılarına verilen isimdir.
- 35:23Erzurumlu İbrahim Hakkı
- Erzurumlu İbrahim Hakkı, "Marifetname" adlı eseriyle ünlüdür ve yıldızların insanlar hakkındaki olumsuzlukları hakkında bilgiler verir.
- İbrahim Hakkı, hocası İsmail Fakirullah'a olan sevgisinden dolayı "Işık Hadisesi" adlı bir sistem kurmuştur.
- Bu sistem, ekinoks günlerinde doğan güneşin hocasının türbesine düşmesini sağlamıştır.
- 38:31Mumbaracı Ahmet
- Mumbaracı Ahmet'in gerçek adı Comte de Boneval'dır ve Fransızlarda görev yapan Macar asıllı bir subaydır.
- Birinci Mahmud'un isteği üzerine Türkiye'ye gelmiş ve humbara ocaklarını (ateşli silahlar) ıslah etmiştir.
- Osmanlı Devleti'ne batıdan getirilen ilk teknik uzmandır.
- 40:06Marko Paşa ve Mehmet Fatih Gökmen
- Marko Paşa, ünlü bir hekim olup hastalarını sabırla dinlemesiyle tanınmıştır.
- Mehmet Fatih Gökmen, Kandilli Rasathanesi'nin kurucusu ve müdürüdür.
- Hicri takvim üzerine yaptığı çalışmalarla ve hicriyi miladiye çevirme konusunda uzmandır, Ramazan ayının başlangıçlarını hesaplamakta kullanılır.
- 42:31Osmanlı Bilim İnsanları
- Mustafa Behçet Efendi, Tıbbiye-i Şahane'de hekimlik yapmıştır, bu okul günümüzde GATA olarak bilinen Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nin ilk halidir.
- Hulusi Behçet Efendi, Behçet hastalığının tedavisini bulmuştur ve Türkiye Cumhuriyeti'nde çalışmıştır.
- Ayaşlı Şifa, doğum sancısını azaltan bir ot karışımı keşfetmiştir, bu karışım kullanılmayan kadınlara göre on kat daha az acı hissettirir.
- 44:19Alternatif Tıp ve Önemli Bilim İnsanları
- Osmanlı'da alternatif tıpta bitki uzmanları önemli rol oynamıştır, ancak otların kullanımı dikkatli olmalıdır çünkü bir dakika kaynatıldığında zehir olabilirken, başka bir şekilde kaynatıldığında şifa olabilir.
- Ahmet Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nin ilk medeni kanunu olan Mecelle'nin yazarıdır ve bu kanun Türkiye Cumhuriyeti'nin 1926 Medeni Kanunu'na kadar yürürlükte kalmıştır.
- Osmanlı Devleti'nin ilk kadın ressamı Mihri Müşrik'tir.
- 46:36Önemli Bilim İnsanları Listesi
- Davut Kayser, Osman Bey'in ilk müderrisi; Dursun Fakih, Osman Bey'in ilk kadısı; Akşemsettin, Fatih Sultan Mehmet'in hocası ve Türk plastik cerrahisinin babasıdır.
- Sabuncuoğlu Şerafettin, Kitab-ı Cerrahi Törhaniye'nin yazarı; Ali Kuşçu, İstanbul'un nem ve boylamını hesaplayan ve bir ay kraterine ismini veren önemli bir bilim insanıdır.
- Piri Reis, Kitab-ı Bahriye'nin yazarı; Seyyid Ali Reis, Milat'ül-Memali'nin yazarıdır.
- 47:39Diğer Önemli Bilim İnsanları
- Mehmet Osman Dede, ilk rasathane kurucusu; Evliya Çelebi, Seyahatname; Katip Çelebi, Keşf-i Zünnun ve Cihan adlı eserlerin yazarıdır.
- Lagari Hasan Çelebi, ilk dünya tarihi başarının lagarı rokette uçan kişi; Naima, ilk resmi vakanüvis; Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname'nin yazarıdır.
- Humbaracı Ahmet, batıdan getirilen ilk teknik uzmandır; Ahmet Cevdet Paşa, Mecelle'nin yazarıdır.