Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Bilge Tarih" programında Milli Savunma Üniversitesi Rektörü Profesör Dr. Erhan Afyoncu ile yapılan bir tarih sohbeti ve eğitimci Mehmet Genç Hoca'nın sunduğu tarih dersi formatındadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri yapısını, devşirme sistemi, tımarlı sipahiler, ateşli silahların kullanımı, lojistik sistemleri ve deniz gücü gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. İçerik, Orhangazi döneminde başlayan profesyonel ordu yapısından başlayarak, kapıkulu sistemi, yeniçeri ocağı, tımar sistemi, tabur cengi taktikleri ve Barbaros Hayrettin Paşa dönemindeki donanma gelişimine kadar uzanan bir tarih anlatımı sunmaktadır.
- Videoda ayrıca Osmanlı ordusunun Avrupa ordularından üstün olduğu lojistik sistemleri, Preveze Savaşı'nda Şalke donanmasını mağlup etmesi ve Akdeniz'de üstünlük kurması gibi önemli tarihsel olaylar da anlatılmaktadır. Türk deniz gazileri olan Sefer Reis ve Emir Ali gibi isimlerin Portekiz kaynaklarındaki yerleri ve Türk tarihçilerinin savaş tarihi çalışmalarının zaman içindeki gelişimi de videoda yer almaktadır.
- 00:55Osmanlı'nın Profesyonel Ordu Yapısı
- Osmanlı İmparatorluğu çok erken dönemden itibaren teşkilatlanıp profesyonelleşmiştir.
- İkinci padişah Orhangazi döneminde yaya müsellem adı verilen Türk köylerinde bir ordu toplanmış ve bu ilk profesyonel ordunun çekirdeği olmuştur.
- Yaya müsellem, vergi muafiyeti karşılığında Osmanlı ordusunda savaşan atlask birliklerdir.
- 02:20Paleo ve Bafeus Savaşları
- Paleo ve Bafeus savaşlarında daha çok aşiret kuvvetleri ön planda olmuştur.
- Türklerin onlu sistemi var ve belli bir düzen halinde savaşıyorlardı.
- Bu savaşlarda askerlerin gruplar halinde hareket ettikleri ve belli işaretlerle sevk idare ettikleri bilinmektedir.
- 03:56Yeniçeri Ocağı ve Kapıkulu Sistemi
- Birinci Murat devrinde yeniçeri ocağı kurulmuş ve devlet büyüdükçe savaş alanları genişleyerek daha fazla askere ihtiyaç duyulmuştur.
- Kapıkulu sistemi, Selçuklu'da bulunan bulan sisteminin Osmanlı'da karşılığıdır ve başlangıçta sadece yeniçeri değil, valiler, sipahiler, silahlar guraba gibi farklı birliklerden oluşmaktadır.
- Kapıkulu sisteminde en zeki çocuklar da alınıp devlet yöneticisi olarak yetiştirilmekteydi.
- 05:27Kapıkulu Sisteminin Önemi
- Kapıkulu sisteminin asıl önemli işlevlerinden biri savaşmanın yanı sıra Türk devletlerinin bölünmesini önlemektir.
- Fetret Devri'nde Türk uç beyleri kim istediyse tahta geçerken, Fatih Sultan Mehmet uç beylerinin nüfuzunu azaltmış ve yerine kapıkulunu yükselterek bir denge sağlamıştır.
- Kapıkulu sistemi, Osmanlı hanedanının uzun süreli olmasını sağlamak için önemli bir rol oynamıştır.
- 06:53Devşirme Sistemi
- Yeniçeri ocağı daha çok devşirmelerden kurulmuştur.
- Başlangıçta pençe adı verilen bir sistemle esir alınan savaş esirleri devlete veriliyordu.
- Daha sonraki dönemlerde pençik sistemi ile toplanan asker yetmeyince devlet devşirme sistemine geçmiştir.
- 08:02Devşirme Sisteminin Özellikleri
- Devşirme sistemi, Osmanlı'dan önce Türk devletlerinde olmayan bir yeniliktir.
- Savaş olmadığı dönemlerde kendi tebaasından olan Hıristiyanlar da belli şartlara tabi çocukları toplanıyordu.
- Tek çocuğu olan ailenin çocuğu alınmıyor, her milletten alınmıyor, genellikle Balkan milletleri tercih ediliyordu.
- 08:56Devşirme Sürücüleri ve Devşirme Süreci
- Devşirme sürücüleri, devlet zaman zaman acemi ocağında ihtiyaç olunca devşirme sayısını artırmak için gidiyorlardı.
- En çok tercih ettikleri papaz çocukları, iyi eğitim görmüş ailenin çocukları, ticarete bulaşmış olanlar, kel veya kötü olanlar, aşırı uzun veya aşırı kısa olanlar alınmıyordu.
- Devşirme sistemi, yüzbinlerce Hıristiyan'ı alıp İslam adına hizmet edecek hale getirmiş, bu da devletin büyüklüğünü göstermektedir.
- 12:29Osmanlı Ordusunun Yapısı
- Osmanlı ordusunun ana unsuru tımarlı sipahilerdir, yeniçeriler ise profesyonel askerlerdir.
- Tımar sistemi sadece savaş sistemi değil, aynı zamanda idari sistemdir; tımarlı sipahiler vergi toplama ve idari işleri üstlenirler.
- Osmanlı ordusunun ana çekirdeği 80 bin civarında tımarlı sipahiden oluşur, bunlar Anadolu ve Rumeli sipahileri olmak üzere sağ ve sol kanattan oluştururlar.
- 15:10Tımarlı Sipahilerin Oluşumu
- Tımarlı sipahiler hem Osmanlı Devleti'nden hem de fethettiği beyliklerin askerlerinden oluşur.
- Osmanlı, fethettiği bölgelerdeki askerleri din değiştirmeden hizmetine almıştır, bu da devlete karşı direniş unsuru haline gelmemelerini sağlamıştır.
- 16. yüzyılın sonlarına kadar tımarlı sipahiler Osmanlı ordusunda büyük rol oynamıştır.
- 16:3416. Yüzyılda Sistem Değişikliği
- 16. yüzyılda ekonomik durum kötüleştiğinde, devlet malları tüfekli piyadeler yetiştirmek için çevrilmiştir.
- 16. yüzyılın sonlarından itibaren tımar miktarı azaldığında, geliri tamamlamak için birden fazla kılıç verilmeye başlanmıştır.
- Bu durum sistemi tamamen çökertmiştir.
- 17:57Osmanlı'nın Ateşli Silahları
- Osmanlılar ilk olarak ateşli silahları 15. yüzyılda kullanmaya başlamışlardır, top ise 15. yüzyıl savaşlarında kullanılmıştır.
- Tüfek özellikle II. Beyazıt döneminden itibaren yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır.
- Fatih Sultan Mehmet topu geliştirmiş, büyütmüş ve sulara karşı etkili bir silah haline getirmiştir.
- 19:48Yaylım Ateş Tekniği
- Yaylım ateş tekniği, aynı anda bir sıra diz çöker, bir sıra ayakta ateş ederek yüzlerce tüfek aynı anda ateş etmesini sağlayan bir sistemdir.
- Türkler bu tekniği ok atışlarıyla daha erken dönemlerden itibaren kullanmıştır.
- Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki Muhat Savaşı minyatürlerinde bir sıra yeniçeri diz çökmüş, bir sıra yeniçeri ayakta aynı anda ateş etmektedir.
- 21:56Tabur Cengi ve Azepler
- Tabur cengi (araba kampı), orduyu arabalarla çevreleyerek düşman saldırılarına karşı koruma sağlayan bir istihkam sistemidir.
- Osmanlı askeri sistemi gördüğü yenilikleri çok çabuk karşısındakinden alıp kendini adapte eden bir sistemdir.
- Osmanlı'da Türk köylerinden alınan azepler başlangıçta müsellemlerle birlikte kullanılmış, ancak kapalı sistemi kurulunca geri plana düşmüşlerdir.
- 24:29Osmanlı Ordusunun Savaş Stratejisi
- Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'un fethinde önce azepler (yasa müsellem) savaşa sürmüş, asıl gücünü en sona saklamıştır.
- Azepler yıpratıcı ve öncü olarak faaliyet göstermiş, sayıları ciddi oranda olmasa da İstanbul'un fethinde binlerce saldırmıştır.
- Yaya müsellem sonradan geri hizmet kıtası haline gelmiş, devlet asıl savaşçı unsurları olmayınca kale muhafızı ve ordunun geri hizmetinde kullanmıştır.
- 25:42Osmanlı'nın Lojistik Sistemi
- Osmanlı ordularının Avrupa ordularından üstün olduğu bir taraf daha lojistik sistemiydi.
- Osmanlı ordusu İstanbul'dan kalkıp iki bin kilometreye yakın yolda nakliyesini sağlayabilmek için yolların düzgün olması ve yüz bin- yüzelli bin civarındaki orduyu beslemek gerekiyordu.
- Osmanlı, menzil noktalarında yiyecekler depolamış, kuru gıdalar (peksimet gibi) ve taze yiyecekler (koyun sürüleri, fırınlar, çevreden toplanan hayvanlar) sağlamıştır.
- 28:35Osmanlı'nın Seferleri ve Lojistik
- Osmanlı lojistik sistemi Avrupa ordularıyla kıyaslanamaz, on üç seferi aylarca sürmüş ve ordu büyük sıkıntı çekmemiştir.
- Osmanlı'nın Anadolu'daki yaş ikmali Rumeli kadar kuvvetli değildir, coğrafya kültürü daha sağlamdır.
- Tuna ve Fırat gibi nehirleri kullanarak silahların ve yiyeceklerin nakliyesi sağlanmış, ancak kuzey Azerbaycan'a doğru gidildiğinde bu imkan kullanılamamıştır.
- 29:55Osmanlı Deniz Donanmasının Gelişimi
- Osmanlılar Yıldırım Beyazıt döneminde Gelibolu'da tersane kurarak donanma çekirdeği atmıştır, Gelibolu Osmanlı denizciliğinin beşiğidir.
- İstanbul feth edildikten sonra Fatih Haliç'te büyük bir tersane kurmuş, bu tersaneler daha sonra Anadolu ve Rumeli'nin her tarafına yayılmıştır.
- Anadolu'daki Türk beylikleri (Karesi, Menteşe, Ay gibi) önceden denizciliği öğrenmiş, Türk donanması yeni yeni şekilleniyordu.
- 32:04Osmanlı Donanmasının Meşru Nema Bulması
- Yavuz Sultan Selim donanmayı kuvvetlendirmiş, Rodos'a sefer yapma niyetindeydi.
- Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı donanmasının zayıf olduğunu fark etmiş, Barbaros Hayrettin Paşa'yı doğrudan devletin donanmasının başına geçirmiştir.
- Barbaros Hayrettin Paşa ile birlikte Turgut Reis gibi önemli denizciler Osmanlı hizmetine girmiştir.
- 33:29Osmanlı Donanmasının Gelişimi
- Osmanlı Devleti tecrübeli denizcileri ve ekonomik imkanlarını bir araya getirerek kuvvetli bir donanma oluşturmuştur.
- Bu donanma Preveze Savaşı'nda Şalke donanmasını mağlup etmiş, İtalya'ya baskınlar yapmış ve Fransa'yı denizden yardım götürmüştür.
- Türk denizcilik tarihinde önemli bir dönüm noktası olan bir hocanın çalışmaları ve yetiştirdiği öğrencilerin tezleri, Osmanlıların denizlerdeki varlığını göstermiştir.
- 34:27Osmanlı Deniz Gazileri
- 16. yüzyılda Portekiz'de Kızıldeniz'de en çok çekindikleri denizcilerden biri Sefer Reis'tir.
- Portekiz kaynaklarında isimsiz çok büyük denizcilerin olduğu görülmektedir.
- Emir Ali gibi Türk deniz gazileri Somali'de mücadele etmiştir.
- 34:53Osmanlı'nın Akdeniz'deki Etkisi
- Osmanlı Devleti'nin işbirliği öncelikle Kuzey Afrika'nın Hristiyanlaşmaktan kurtulmasını sağlamıştır.
- Aynı zamanda Osmanlıların Akdeniz'in belli bölgelerde üstünlük kurmasına sebebiyet vermiştir.
- 35:21Türk Tarihçiliğinde Savaş Tarihi Çalışmaları
- 1980'li yılların sonu ve 1990'lı yılların başında Türkiye'de toplum tarihi ve toplumsal-ekonomik tarih çalışmalarına odaklanılmıştır.
- 2000'li yıllara doğru Türkiye'de tekrar savaş tarihi ön plana çıkmış, Osmanlı seferleri ve kale kuşatmaları konusunda tezler yapılmaya başlanmıştır.
- Son zamanlarda Türk askerlik tarihinin önü açılmış ve önümüzdeki günlerde daha fazla araştırma ön plana çıkacaktır.