Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan ölçme ve değerlendirme dersinin temel kavramlarını açıklayan kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, ölçme işleminin üç temel öğesini (özellik, ölçme aracı ve ölçüm) açıklayarak başlıyor ve ardından ölçme türlerini (doğrudan ölçülen, dolaylı ölçülen ve türetilmiş ölçüler) detaylı şekilde inceliyor. Daha sonra ölçek türleri (sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve oran ölçekleri) ele alınıyor ve her birinin özellikleri, karşılaştırmaları ve hangi istatistiksel tekniklerle kullanılabileceği anlatılıyor.
- Video ayrıca ölçekler arasında dönüşümler yaparak veri kaybı ve bilgi kaybı konularını örneklerle açıklıyor ve bir sonraki içerikte değerlendirme konusunun anlatılacağı bilgisiyle sonlanıyor.
- 00:05Ölçme Kavramı
- Ölçme işlemi üç temel öğeden oluşur: özellik, ölçme aracı ve ölçüm.
- Ölçme işlemi, bir özelliğin belirlenmesi ile başlar, sonra bu özellik için uygun ölçme aracı seçilir ve son olarak ölçüm sayı veya sembollerle gösterilir.
- Ölçme, belirli bir özelliğin uygun bir ölçme aracıyla sayı veya sembollerle gösterilmesidir.
- 03:51Ölçme Öğelerinin Örnekleri
- "Ali ölçme ve değerlendirme dersinden seksen puan aldı ve BB ile dersi geçti" cümlesinde ölçülen özellik Ali'nin başarısı, ölçme aracı sınav veya sözlü, ölçüm ise seksen puan.
- "Mehmet'in boyu yüzellibeş cm olduğu belirlendi ve basketbol takımına seçilmesi için yeterli görülmedi" cümlesinde ölçülen özellik Mehmet'in boyu, ölçme aracı metre, ölçüm ise yüzellibeş santim.
- "Matematik kaygısı ölçeğinden seksen puan aldığı görülen Ahmet'in matematik kaygısının yüksek olduğu belirlendi" cümlesinde ölçülen özellik Ahmet'in matematik kaygısı, ölçme aracı matematik kaygısı ölçeği, ölçüm ise seksen puan.
- 06:21Ölçme Türleri
- Her ölçme işlemi en az bir özelliğe ait ölçümü içerir ve ölçülen özelliğin yapısına göre ölçmenin türü farklılaşır.
- Uzunluk ve göz rengi doğrudan ölçülen özellikler iken, sıcaklık, ağırlık, başarı ve zeka dolaylı ölçülen özelliklerdir.
- Hız türetilmiş ölçmedir.
- 07:51Ölçme Aracı ve Aracı Özellik
- Ölçme aracı, ölçümün elde edilmesini sağlayan araç ya da tekniktir (termometre, testler, terazi).
- Aracı özellik, doğrudan gözlenemeyen soyut özelliklerin ölçülmesine aracılık eden görece daha somut olan özelliklerdir.
- Her ölçme işlemi mutlaka bir ölçme aracı kullanılarak gerçekleştirilir, ancak her ölçme işlemi için aracı bir özellik kullanılması gerekmeyebilir.
- Sıcaklık ölçülmesinde termometre ölçme aracıdır, civa ise aracı özelliktir çünkü sıcaklığın ölçülmesini sağlayan civanın genleşme özelliğidir.
- Başarı ölçülmesinde testler ölçme aracıdır, doğru yanıtlanan madde ya da soru sayısı ise aracı özelliktir.
- 10:50Ölçme Türleri
- Ölçme türleri doğrudan, dolaylı ve türetilmiş olmak üzere üç şekilde olabilir.
- Doğrudan ölçme, aracı bir özellik olmadan yapılabilen ölçme işlemidir (örneğin göz rengi, süre, kütle, uzunluk, hacim).
- Dolaylı ölçme, aracı bir özellik yardımıyla yapılabilen ölçme işlemidir (örneğin başarı, sözel yetenek, ağırlık, sıcaklık).
- 13:15Türetilmiş Ölçme
- Türetilmiş ölçme, en az iki özellik ve bunlar arasındaki bağıntı kullanılarak yapılabilen ölçme işlemidir.
- Hız, yoğunluk, nüfus yoğunluğu, IQ ve genel not ortalaması türetilmiş ölçmelerdir.
- Türetilmiş ölçmede bir özelliğin doğrudan ya da dolaylı ölçülmüş olması önemli değil, sadece birden fazla özelliğe ihtiyaç duyulup duyulmadığı önemlidir.
- 15:22Gerçek ve Tanımlanmış Sıfır
- Gerçek sıfır yokluğu ifade eder, ölçülen özelliğin hiç olmadığı anlamına gelir.
- Tanımlanmış sıfır başlangıç noktasıdır ve ölçülen özelliğin hiç olmadığı anlamına gelmez.
- Gerçek sıfıra sahip ölçme araçlarından elde edilen ölçümler oranlanabilirken, tanımlanmış sıfıra sahip ölçme araçlarından elde edilen ölçümler oranlanamaz.
- 20:45Ölçme Aracı ve Ölçüm Arasındaki İlişki
- Ölçme aracı değiştiğinde elde edilen ölçümlerin yapısı da değişebilir, ancak her zaman olmayabilir.
- Sıcaklık ölçmek için termometre kullanıldığında sadece birimler değişebilir, ancak sonuç olarak sayısal değerler üretilir.
- Ölçme aracı veya teknik değişince elde edilen ölçümler yapısal olarak değişebilir, örneğin kendi hislerimizle sıcaklık ölçerken "soğuk, ılık, sıcak" gibi semboller kullanılır.
- 21:54Ölçme Araçları ve Ölçüm Örnekleri
- Uzunluk ölçmek için metre, milimetre, santimetre gibi birimler kullanılabilir, ayrıca farklı ülkelerde inç, feet, mil gibi farklı metrik sistemler de tercih edilebilir.
- Eğitim başarılarını ölçmek için testler kullanılabilir, ancak kanaatlerle "başarısız, orta düzeyde, başarılı" şeklinde de değerlendirme yapılabilir.
- Göz rengi gibi özelliklerde sayı değeri elde edilemez, bu nedenle ölçümler sembollerle ifade edilir.
- 23:43Ölçme Kavramları
- Ölçme aracı, ölçümlerin elde edilmesini sağlayan araç veya tekniğidir ve genellikle bir birime sahiptir.
- Ölçme işlemi sonucunda elde edilen sayı veya semboller ölçümleri ifade etmektedir.
- Ölçümün yapısı (sayı veya sembol olması) ölçek türünü belirler.
- 24:47Ölçek Türleri
- En az bilgi sağlayan ölçek türü sınıflama ölçeğidir, ardından sıralama ölçeği, eşit aralıklı ve oran ölçeği gelir.
- Sınıflama ölçeği, belirli bir özellik bakımından benzer olanların aynı sınıfa, farklı olanların ise farklı sınıflara atanarak her bir sınıfın bir sembol ile gösterildiği ölçek türüdür.
- Sınıflama ölçeğinde sınıf içi karşılaştırma yapılamaz, ancak sınıflar arası kısmen karşılaştırma yapılabilir.
- 27:28Sıralama Ölçeği
- Sıralama ölçeği, özelliğe sahip olma derecesine göre bireylerin ya da nesnelerin azdan çoğa ya da çoktan aza doğru sıralanarak her bir sıranın bir sıra numarası ile gösterildiği ölçek türüdür.
- Sıralama ölçeğinde sınıf içi karşılaştırmalar kısmen yapılabilir, ancak sınıf içi farklar ve oranlar belirlenemez.
- Sıralama ölçeği sınıflama ölçeğinden daha gelişmiş olmasına rağmen, veriyi kullanarak yanıt veremediğimiz birçok soru bulunur.
- 29:30Eşit Aralıklı ve Oran Ölçeği Arasındaki Fark
- Eşit aralıklı ölçek ve oran ölçeği temelde birbirinden çok farklı değildir, her ikisinde de sayısal değerler söz konusudur.
- Fark yaratan şey sıfırın yapısıdır; tanımlanmış sıfır varsa eşit aralıklı ölçek, gerçek sıfır varsa oran ölçeğidir.
- Eşit aralıklı ölçek, belirli bir özelliğe sahip olma derecesinin sayısal değerler ile gösterildiği tanımlanmış sıfıra sahip ölçek türüdür.
- 30:23Eşit Aralıklı Ölçek Örneği
- Eğitimden bir örnek olarak dersteki başarının ölçülmesinde kullanılan test puanları eşit aralıklı ölçek düzeyindedir.
- Eşit aralıklı ölçek düzeyinde sınıf içi karşılaştırmalar yapılabilir, ancak oranlama hariç (örneğin "Ali Ayşe'nin iki katı daha başarılıdır" şeklinde yorum yapılamaz).
- Eşit aralık ölçek düzeyinde tanımlanmış sıfır kullanılmasından dolayı oranlama yapılamaz.
- 31:29Oran Ölçeği Örneği
- Oran ölçeği, belirli bir özelliğe sahip olma derecesinin sayısal değerler ile gösterildiği gerçek değerine sahip ölçek türüdür.
- Boy uzunluğu metre ile ölçüldüğünde, metrede kullanılan sıfırın gerçek olması nedeniyle ölçümler oran ölçeği düzeyindedir.
- Oran ölçeğinde sınıf içi karşılaştırma yapılabilir ve oranlama dahil tüm karşılaştırmalar yapılabilir (örneğin "Ali Ayşe'nin iki katı uzunluğa sahiptir").
- 32:43Ölçek Türleri ve İstatistiksel Teknikler
- Sınıflama ve sıralama ölçeği sembollerle, eşit aralık ve oran ölçeği sayısal değerlerle gösterilir.
- Sınıflama ölçeği için frekans, mod, yüzde; sıralama ölçeği için yüzdelik, çeyreklik, sıra ortalaması, sıra korelasyonu gibi istatistiksel teknikler kullanılır.
- Eşit aralık ölçeği için aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon gibi ileri istatistiksel teknikler, oran ölçeği için ise tüm istatistiksel işlemler yapılabilir.
- 33:55Ölçek Türleri Arasındaki Dönüşüm
- Oran ölçeğinden elde edilen veriler sırasıyla sıralama ve sınıflama ölçeğine dönüştürülebilir.
- Eşit aralık ölçek düzeyindeki veriler sıralama ve sınıflama ölçeğine dönüştürülebilir.
- Oran ölçeğini eşit aralıklı ölçeğe dönüştürmek mümkün değildir çünkü birinde gerçek sıfır, diğerinde tanımlanmış sıfır vardır.
- 34:35Ölçek Dönüştürme Örneği
- Öğrencilerin notları eşit aralıklı ölçek düzeyindedir çünkü eğitimde kullanılan testlerde sıfır tanımlanmış olduğu için.
- Eşit aralıklı ölçek verileri sıralama ölçeğine dönüştürüldüğünde puan farkları kaybedilir ve en yüksek puandan en düşük puana doğru sıralama yapılır.
- Eşit aralıklı ölçek verileri sınıflama ölçeğine dönüştürüldüğünde daha fazla veri kaybı olur ve puan farkları karşılaştırılamaz.
- 36:37Ölçek Türlerinin Önemi
- Sınıflama ölçeğindeki verilere bakarak karar vermek hatalı sonuçlara götürebilir.
- Daha gelişmiş ölçek türlerinde veri toplamış olsaydık alacağımız kararlar çok daha doğru olacaktı.
- Her zaman mümkün olan en fazla bilgiyi sağlayan ölçek türünün tercih edilmesi alacağımız kararların daha doğru olmasını sağlayacaktır.