Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan öğrenme psikolojisi ve davranış analizi konulu bir eğitim dersidir. Eğitmen, öğrencilere hitap ederek konuyu anlatmaktadır.
- Video, öğrenmenin tanımı ile başlayıp davranış türlerini (doğuştan getirilen, geçici ve öğrenilmiş davranışlar) açıklamaktadır. Ardından davranış analizi, uyarıcı-tepki-karşılık ilişkisi ve karşılık türleri (pekiştirme, görmezden gelme ve ceza) detaylı şekilde ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise cezanın tanımı, türleri ve alternatif yöntemleri (ara verme, görmezden gelme, olumsuz pekiştirme, ortam değiştirme, görev ve sorumluluk verme, bıktırma davranışı) anlatılmaktadır.
- Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini de içermekte ve bir sonraki videoda pekiştirme tarifelerinin anlatılacağını belirterek sona ermektedir. Ayrıca velilerin çocuklarda istenmeyen davranışları pekiştirme hatalarına da değinilmektedir.
- 00:07Öğrenme Kavramı
- Öğrenme, kısmen ya da tamamen yaşantılardan kaynaklanan tepki ve davranışlarda meydana gelen kalıcı izin değişmeleridir.
- Öğrenme için davranışın nispeten kalıcı olması gerekir, aksi takdirde öğrenme olarak kabul edilmez.
- Davranışlar üç gruba ayrılır: doğuştan getirilen davranışlar, geçici davranışlar ve öğrenilmiş davranışlar.
- 01:36Doğuştan Getirilen Davranışlar
- Doğuştan getirilen davranışlar refleksler ve içgüdülerdir.
- Reflekslerde uyarıcı vardır, basit düzeydedir, ertelenebilir ancak engellenemez ve hem insanlarda hem hayvanlarda bulunur.
- İçgüdülerde uyarıcı yoktur, karmaşık davranış örüntüleridir, ertelenemez, engellenemez ve sadece hayvanlarda bulunur.
- 02:52Geçici Davranışlar
- Geçici davranışlar, alkol, ilaç veya uyuşturucu alındığında, hastalık ve yorgunluk sonrasında gözlemlenen davranış değişiklikleridir.
- Geçici davranışlar öğrenme ürünü sayılmaz çünkü kısa süreli olurlar.
- 03:15Davranış Analizi
- Davranış analizinde uyarıcı, organizmanın içinden ya da dışından gelir ve organizmaya hareket ettirir.
- Tepki, uyarıcı karşısında organizmanın gösterdiği davranıştır.
- Karşılık, organizmanın gösterdiği tepkiyi aldığı cevaptır.
- 03:42Pekiştirme Türleri
- Üç çeşit karşılık vardır: pekiştirme, görmezden gelme ve ceza.
- Pekiştirme faaliyettir, pekiştireç ise faaliyette kullanılan uyarıcıdır.
- Birincil pekiştireç, organizmanın temel ihtiyaçlarını karşılayan, doğuştan getirilenlere; ikincil pekiştireç ise sonradan öğrenenlere denir.
- 04:36Olumlu ve Olumsuz Pekiştirme
- Olumlu pekiştirme, ortama istenilen bir uyarıcı giriyorsa yapılan işlemin kendisidir.
- Olumsuz pekiştirme, ortama istenmeyen bir uyarıcı çıkıyorsa yapılan işlemin kendisidir.
- Olumsuz pekiştirme, kötü olan uyarıcıyı ortadan kaldırmak yoluyla istendik davranışın tekrarlanma olasılığını artırmaktır.
- 07:53Pekiştirme Örnekleri
- Anne, çocuğun dondurma istemesine karşı "sessizce oturursan dondurma vereceğim" diyerek, çocuğun dondurma alması olumlu pekiştirme, anne için ise olumsuz pekiştirme olur.
- Evde huzursuz bir ortam varken çocuk okula gidiyor ve okulda kalma süresini arttırıyor, bu da olumsuz pekiştirmedir.
- 10:09Simgesel ve Karşı Pekiştirme
- Simgesel ve sembolik pekiştirmede jeton, marka, fiş gibi semboller verilir, bu semboller biriktirilir ve asıl ödüle dönüştürülür.
- Karşı pekiştirme, verilen uyarıcı davranışı karşı taraftan pekiştirmesidir.
- Velilerin en çok yaptığı hata, istenmeyen davranışları (ağlama, küsme) pekiştirmektir.
- 12:05Cezanın Tanımı ve Türleri
- Ceza, ortamda istenmeyen bir davranışın yapılma olasılığını azaltmak için yapılan işlemlerdir.
- Cezanın iki türü vardır: birinci tür ceza ortama istenmeyen uyarıcı girer (dayak, şiddet, bağırma, küfür, hakaret) ve ikinci tür ceza ortamdan hoşa giden uyarıcının çıkmasıdır (mahrum bırakma).
- İlk defa yapılan bir davranışın istenmeyen şekilde karşılık bulması sonucu bir daha yapılmaması da cezadır.
- 14:13Pekiştirme ve Cezanın Farkları
- Pekiştirme, ortama istenilen uyarıcı girmesidir; olumlu pekiştirme ortama istenilen uyarıcı girerken, olumsuz pekiştirme ortama istenmeyen uyarıcı girer.
- Ortamdan istenmeyen uyarıcı çıkması olumsuz pekiştirme, istenen uyarıcı çıkması ise olumlu pekiştirmedir.
- Cezanın eğitimde kullanılması önerilen bir yöntem değildir.
- 16:07Cezaya Alternatif Yöntemler
- Ara verme: organizma pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılır, yaşına göre 5-15 dakika davranış üzerine düşünmesi sağlanır.
- Görmezden gelme: davranış yok sayılır, ilk başta davranışın yapılması sıklığında artış olur.
- Sönme: pekiştireç çekildiğinde davranışın bir süre sonra yok olmasıdır; klasik koşullanmada davranış azalır ve ortadan kalkar, edimsel koşullanmada ise kalkmadan önce şiddetli bir artış olur.
- 17:02Sönme Patlaması ve Topoğrafyadaki Değişme
- Sönme patlaması: pekiştireç çekildiğinde istenmeyen davranıştan önce bir artış olup daha sonra istenmeyen davranış ortadan kalkar.
- Davranışın topoğrafyasındaki değişme: istenmeyen davranışlar çeşitlenerek artıyor ise, bu sönme sürecinin başladığını gösterir.
- Örneğin, ağlama davranışında artış olursa sönme patlaması, ağlama ile birlikte kendini yere atma gibi istenmeyen davranışlar çeşitlenirse davranışın topoğrafyasındaki değişme olarak adlandırılır.
- 18:24Diğer Cezaya Alternatif Yöntemler
- Olumsuz pekiştirme: olumsuz pekiştireç kullanılarak yapılan olumsuz pekiştirme cezayı alternatif en etkili yöntemdir.
- Olumsuz davranışın tam tersini ödüllendirme: olumsuz davranış gösterdiğinde görmezden gelirsin, tam tersini gösterdiğinde ödüllendirirsin.
- Ortam değiştirme: uyarıcı ortam yeniden düzenlenir, normal ortamla ilgili olabileceği gibi havasını değiştirmek de ortam değiştirmedir.
- Görev ve sorumluluk verme: öğrencinin ilgisine göre görev ve sorumluluk verilir.
- Bıktırma davranışı: bıkıncaya kadar yaptırırsın, içinde biraz sadistlik var.