Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir felsefe dersi formatında olup, bir hoca ve öğrenciler arasında geçen diyalogları içermektedir. Akademik bir ortamda Nietzsche'nin felsefi düşünceleri ve özellikle "Üst İnsan" kavramı detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Video, Nietzsche'nin "Üst İnsan" kavramının ne anlama geldiği, Zerdüşt figürü üzerinden nasıl işlediği ve bu kavramın günümüzdeki yeri üzerine odaklanmaktadır. Ayrıca akıl, tasavvur ve insan kimliği gibi felsefi kavramlar, Heidegger'in Nietzsche yorumları ve sanatın hakikati gösteren bir perde olduğu görüşü de tartışmanın bir parçasıdır.
- Videoda ayrıca Nietzsche'nin "son insan" kavramı, çağdaş düşünmenin sınırları ve düşünme sürecinin teknikleri de ele alınmaktadır. Konuşmacılar, günümüz toplumundaki gürültü ve bilgi çökertmesi eleştirisi yaparak, insanın karmaşık dünyayı anlama kapasitesinin yetersiz kaldığını vurgulamaktadır.
- 00:03Nietzsche'nin Üst İnsan Fikri
- Nietzsche'nin "Üst İnsan" fikri, kendini aşıp öteye giden ve kendini kendisinin üstüne koyan bir mutasyon niteliğinde bir insan türüdür.
- Nietzsche, kendini aşıp öteye giden insana "Üst İnsan" (Übermensch) denir, ancak bu sadece ölçüleri fazlasıyla büyük olan insanı değil, kendi özünü hakikatine sevk eden ve bunu devralan bir insan türünü kasteder.
- Üst insan, şimdiye kadarki insanın (bizim) özünü tespit edip, yeryüzünün teknik dönüştürülmesinin özünden ve insanın yapmalarından gelecek insana düşen iktidar imkanlarını yönetmeyi öğrenen bir insandır.
- 05:08Üst İnsanın Karakteristik Özellikleri
- Nietzsche'nin düşünmesinde artık olmakta olup ama yaygın tasavvura kapalı kalan şey dile gelir, bu da üst insanın henüz görünmez biçimde var olduğunu tahmin etmemizi sağlar.
- Üst insan, sözde iktidar olma iradesinin ana görevlileri veya farklı teşkilatlanma biçimlerinin zirvelerindeki figürler değildir.
- Üst insanın yolu, kendisinin çöküşüyle başlar ve böyle bir başlangıç ile zaten yolu kesinleşmiştir.
- 09:39Üst İnsanın Üç Temel Özellikleri
- Üst insan, öteye geçme, öteye geçmenin nereden geçtiği ve öteye geçmenin nereye doğru vuku bulduğu üç temel özelliğe sahiptir.
- Üst insan, şimdiye kadar ki insanı ve son insanı aşıp ötesine geçer, insan bir geçiştir, bir köprüdür çünkü sürekli değişecek ve farklı anlama, düşünme, yargılama alanına götürecektir.
- Zerdüşt henüz üst insanın kendisi değildir, ona doğru öteye geçendir ve üst insan olmakta olandır, bir süreç olarak.
- 15:24Şimdiye Kadar Ki İnsan
- Öteye geçen insanın aşıp geçtiği insan, yani aşılmış insan, şimdiye kadarki insandır.
- Nietzsche, şimdiye kadarki insanı henüz tespit edilmemiş hayvan olarak nitelendirir.
- İnsan akıllı hayvandır, akılda hakim olan duyumlama, hedefleri imal ve teslim eder, kuralları oluşturur ve araçlar ekler.
- 20:31Akıl ve Duyumlama
- Akıl sadece mantıksal bir yetenek değil, yorumlayan, yeni düşünceler öneren, hayal kuran ve duygularla birleşen bir yetenektir.
- Akılda hakim olan duyumlama, hayvanın hedefleri görmesini sağlayan bir aklın yönüdür.
- İnsan aklı çok boyutlu bir yetenektir; müzik, şiir ve bilimsel kuramları da aklıyla yapar.
- 24:21Rasyonel Akıl ve Hayvan
- Yunanca'daki "ratio" ile Almanca'daki "ratio" arasında bir zorlama var, bu iki sözcük aynı anlama gelmez.
- Akıl hedefleri imal ve teslim eder, bu da "ereksel akıl" olarak adlandırılır.
- İnsan, proje yapan, tasarımları olan, tasavvurları olan hayvandır; köpek gibi hayvanlar ise hiçbir zaman bir şeyi öne koyma yeteneğine sahip değildir.
- 27:43Hayvan ve İnsan Arasındaki Benzerlikler
- Hayvanlarda da dürtüsel olarak öne koyma yeteneği vardır, sadece insandaki kadar olmasa da.
- 1950'lerde hayvanın Homo sapiens'ten ne kadar yakın olduğu belirtilmiş, şimdi bu durum daha iyi bilinmektedir.
- İnsan kendini duyabildiği için "ben" diyebilir, hayvan ise kendini duyamadığı için "ben" diyemez.
- 30:56Persona ve Maske Kavramı
- Persona kavramı, eski Yunan tiyatrosunda maske aracılığıyla çıkan sesi ifade eder.
- İnsan duyumlayan olarak mevcut olanı duyumladığı surette persona olarak, varlığın maskesi olarak düşünülebilir.
- Maske çıkarmak mümkün değildir, her zaman bir maske vardır; fiziksel olarak tüm maskeleri çıkarsak bile insanın çıplak yüzünü de bir maske olarak görebiliriz.
- 34:16Son İnsan ve Tasavvur
- Nietzsche'ye göre son insan, kendini aşarak öteye gitme ve kendini alt etme imkanına en uzak kalan türdür.
- Tasavvur etmek, proje yapmak, öneriler ileri sürmek, hayaller öne sürmek anlamına gelir.
- Tasavvur eksikliği varsa, insan size verilenin içinde kalır; yaratıcı değilse zaman içinde ortadan kalkar.
- 40:04Akademik Yayın ve Tasavvur Etme
- Akademik alanda sürekli yayın yapmak zorunlu değil, yayın içten gelen bir şey olmalı.
- Akademisyenlerin herkesin yayın yapması zorlanması, indeksler ve ölçülerle değerlendirilmesi yapay bir yöntemdir.
- Akademisyenlerin değerleri, katıldığı ortamlarda, tartışmalarda, verdiği derslerde ve arkadaşlarına yaptığı etkilerde anlaşılmalıdır.
- 42:53Nietzsche'nin Son İnsan Fikri
- Son insan türünde akıl, tasavvur etme ve kendine öz bir biçimde telef olmak zorundadır.
- Mevcut olan her şey, tasavvur etme tarafından bir nesne veya durum olarak sunulduğu ve ilk olarak bu şekilde müsaade edildiği surette görünüme kavuşur.
- Son insan, kendini ve genel olarak mevcut olan her şeyi tasavvur etmenin özel bir biçimiyle duruşa getirir.
- 45:30Zerdüşt Kitabı ve Son İnsan
- Zerdüşt, dağdan indiğinde kentin pazarında, bir cambazın karşıya geçeceği vaadinden dolayı toplanmış insanlara ulaşır.
- Zerdüşt, dağda on yıllık oturmasını yarıda keserek insanlara iner ve güneş'e hitap eder.
- Zerdüşt, kentin pazarına vardığında ahaliye yeryüzünün manası olarak üst insanı tebliğ etmeye çalışır.
- 50:02Mananın Önemi ve Üst İnsan
- Yaşayabilmek ve yaşamda kalabilmek için manaya, bir erek, bir telos, bir hedefe ihtiyacımız var.
- Bedenin duyması gereken bir mana var, bu mana bedenin yaşamaya devam etmesi için gerekli bir unsurdur.
- Yeryüzünün manası üst insandır, bu kokuşmuş yaşamın ötesinde farklı bir yaşamın olabileceği beklentisi ve inancıdır.
- 54:03Doğruların Zamanı ve Ortamı
- Bazı doğrular ancak zamanında söylenebilir ve onu anlamaya uygun insanlara söylenebilir.
- Belli sözler belli ortamlarda, belli zamanlarda, belli kişilere söylendiğinde belki hedefine ulaşabilirler.
- Her gerçek her zaman anlaşılabilir değildir, örneğin gezegenlerin güneşin etrafında döndüğü fikri anlaşılabilmek için bin yedi yüz sene gerekmiştir.
- 56:17Nietzsche'nin "Üst İnsan" Kavramı
- Konuşmacı, Nietzsche'nin "yeryüzünün manası olarak insan" ifadesinin dini söylemlere benzediğini ve iddialı olduğunu düşünüyor.
- Buradaki insan doğanın bir parçası olarak, insan merkezci bir bakış açısıyla değil, tanrı öldükten sonraki bir insandır.
- "Üst insan" kavramı, üst karınca, üst ağaç, üst böcek gibi bir anlam taşımadan, doğanın bir parçası olarak anlaşılmalıdır.
- 58:10Sözlerin Anlaşılması ve Gürültü Çağımız
- Bazı sözlerin anlaşılamaması, ortamın uygun olmaması veya anlama gücümüzün, bilgimizin, bilme ve anlama arzumuzun yetersizliği nedeniyle olabilir.
- Çağımız büyük ölçüde gürültüye gitme çağıdır; çok fazla roman, resim ve içerik üretildiği için kalıcı olabilecek az sayıda eser kalmaktadır.
- Gürültüde yaşamak heyecan verici olsa da, kaydedilenlerin zamanla unutulabileceği ve değerlendirecek insanlar kalmaması ihtimali vardır.
- 1:05:34Heidegger ve Şiirleyen Akıl
- Heidegger bir yorumcudur ve teoloji eğitimi almasından dolayı metin yorumlama gücüne sahiptir.
- Şiirleyen akıl, Batı'da mühendislik ve tıpla ilişkilendirilen akıldan farklı olarak daha özgür, tasavvuru öne çıkaran bir akıldır.
- Şiirleyen akıl, özgürlük ve özerklik isteyen bir akıldır ve farklı bir yaşama biçimiyle olanaklıdır.
- 1:08:35Heidegger'in Eleştirileri ve Sanatın Hakikatle İlişkisi
- Heidegger'in eleştiricileri onu uydurukçu ve Hölderlin gibi ikinci sınıf şairlerden büyük manalar çıkarmaya çalışan biri olarak nitelendirir.
- Heidegger'e göre "bilim felsefesi" kavramı yanlıştır, varlığın felsefesi olmalıdır.
- Sanat yapıtları hakikati açar ve görebilen gözlere gösterir; hakikat dilden, şiirden, heykelden, tragedyadan ve müzikten görülebilir.
- 1:13:53Nietzsche'nin "Son İnsan" Kavramı
- Nietzsche, "son insan" kavramını 1880'lerde ortaya atmış ve bu kavram 140 yıldır devam etmektedir.
- Son insan, sevgi, yaradılış, hasret ve yıldız gibi kavramları sorgulayan, yeryüzünü küçülttüğü ve üzerinde her şeyi küçülten bir varlıktır.
- Nietzsche'nin bu düşünceleri, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde güçlenmiş ve 1970'lerden sonra postmodernizmin gücünü artırmıştır.
- 1:18:25Nietzsche'nin Etkisi ve Okuma Yöntemi
- Nietzsche'nin düşünmesinin yol aldığı doğrultuya bakmaya çalışılıyor ve Nietzsche'yi sanki ilk kez keşfedilir gibi okumak isteniyor.
- Nietzsche'nin "çöl büyüyor, çöller barındırana vah olsun" sözü, çağımızda en düşündürücü olanın henüz düşünmüyor olmamızdır.
- Nietzsche, doğrudan bilgi aktarmak yerine dinleyiciyi etkilemeye ve düşündürmeye çalışır, bu da şiirleme tavrı ile gerçekleştirilir.
- 1:24:03Nietzsche'nin Düşünme Yaklaşımı
- Nietzsche'nin sözleri, düşünceleri ve dünyayı anlamayı değiştirmektedir.
- Nietzsche'ye göre, düşünme içinde hareket ettiği unsuru kendi sağlamaz, ancak kendiliğinden ona tayin edilmiş unsurun içinde kalmaya gayret eder.
- Nietzsche, metafiziksel olanda başlayan ve oraya geri işaret eden soruları sorar: "Şimdiki insan metafiziksel özünde tümüyle dünya üzerindeki iktidarı devralmaya hazırlıklı mı?"
- 1:30:27Çağımızdaki Düşünme ve Eleştiri
- Çağımızdaki sağlıklı insan zihni, 18. yüzyılın aydınlanma çağını doğuran tasavvur etme türünün yassılaşmış ürünüdür.
- Çağımızın sosyo-ekonomik, kültürel koşulları ve ahlaki teşkilatı, kültür icrasının makyajı belli bir kültür içinde şekilleniyoruz.
- Nietzsche, çağının düşünme ve bilme tavrını eleştiriyor çünkü hedeflere, amaçlara ve araçlara etki ve gayretlerin ortaya çıktığı nedenlere dair tasavvur, kendini mevcut olan şeye doğru öncesinden açık şekilde yerleştirmeye mukim değildir.
- 1:34:20İnsanın Düşünme Gücünün Eksikliği
- Dünya hızla dönüyor ancak insan düşünme gücü bu kadar karmaşık bir yapıyı anlayabilecek seviyede değil.
- İnsanlar düşünme gücünün eksikliğini belli tekniklerle gidermeye çalışıyor.
- Müzikte olduğu gibi, her işte ustalık yoksa belli kurallar ve teknikler uygulanır.
- 1:35:22Düşünme Ustalarının Yokluğu
- Düşünmede de aynı durum söz konusu olup, düşünme ustaları ortada görünmüyor.
- Düşünme ustası, dünyada olup biteni yakalayabilecek, anlayabilecek ve yorumlayabilecek donanımda, eğilimde ve tavırda insan demektir.