Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ferda Keskin, Ozan Tekin ve Canan Şahin gibi konuşmacıların yer aldığı bir panel tartışması formatındadır. Konuşmacılar Marx'ın düşünceleri, kapitalizm eleştirisi ve işçi sınıfı anlayışı hakkında detaylı bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, Marx'ın kapitalizm eleştirisinin günümüzde hala geçerli olduğunu vurgulayarak başlıyor ve Marx'ın işçi sınıfını keşfetme sürecini, sınıf mücadelesinin önemini ve proletarya diktatörlüğü kavramını ele alıyor. Ayrıca, 2008 küresel ekonomik krizi sonrası Marx'ın tekrar popüler hale gelmesi, işçi sınıfının bilinçlenmesi ve örgütlenmesi, cinsiyet eşitliği ve iklim krizi gibi sosyal sorunlar da tartışılmaktadır.
- Videoda ayrıca Marx'ın altyapı-üst yapı ilişkisi teorisi, aile kurumunun kapitalizmdeki rolü, Paris Komünü örneği üzerinden devlet anlayışı ve yeni bir toplumun nasıl kurulabileceği konuları da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, işçi sınıfının mücadelesinin sadece ekonomik değil, ulusal, kadın ve iklim krizi gibi sosyal sorunlara da odaklanması gerektiğini vurgulamaktadır.
- Marx'ın Kapitalizm Eleştirisi
- Marx sadece bilimsel bir kapitalizm analizi yapmadı, kapitalizmin insanı bir makinanın ilişkisi olarak yaşamaya mahkum ettiğini ve çalışmadığı zamanları tekrar çalışabilmek için gerekeni yapmak üzere koşullandıran bir sistem olduğunu gösterdi.
- Marx'ın eleştirisi, kapitalizmin insanın kendi kendini yaratıcı olarak yeniden üretmesini mümkün kılan koşulları ettiği için etik olarak yanlış bir sistem olduğunu vurguluyor.
- Marx kelimenin gerçek anlamıyla bir filozoftur ve materyalist felsefe üzerine çalıştığı bilinir, ancak materyalizmi felsefeci kimliğini tek başına belirleyen bir şey değil.
- 02:03Marx'ın Eleştirisinin Önemi
- Marx'ın eleştirisi, kapitalizmin kendi varlığını sürdürebilmesi için insanların onayını alabilmek üzere dayanmak zorunda olduğu öznelliği eleştirebilmek için en önemli silahlardan biridir.
- Kapitalizmin bugün almış olduğu içini kavramak ve onunla mücadele etmek için Marx'ın eleştirisi çok önemlidir.
- Marx'ın düşüncesi hala geçerli olup, kapitalizme karşı mücadelede önemli bir perspektif sunmaktadır.
- 04:33Marx'ın Eleştirisinin Gündeme Gelişi
- Marx'ın düşüncesi, özellikle 2008 krizinden bu yana tekrar tekrar gündeme gelmektedir.
- Bu durum, tarih bilincinin eksikliği ile ilgili bir sürpriz duygusu uyandırabilir, ancak tarihe bilinçli olarak bakabilen herkesin bu durumdan memnuniyet duyacağıdır.
- Marx'ın düşüncesi, kapitalizmin ne olduğunu ve insana ne hale getirdiğini görebilen herkesin dikkatini çekmektedir.
- 07:02Marx'ın Eleştirisinin Tarihsel Gelişimi
- "Marx neden haklıydı" tartışması, 2008 küresel ekonomik krizinin ardından başlamıştır.
- Kapitalizm bir krize girdiğinde, onun eleştirmenlerine dönmek gerekiyor ve Marx, bugüne kadar taşınan en ciddi eleştirmeni olarak insanların aklına geliyor.
- 1989'da Stalinist rejimler çökmeye başladığında ve liberal kapitalizmin vazgeçilmez tek çözüm olduğu savı kuvvetlendikçe, Marx'ı entelektüel hayatın dışına atma çabası yoğunlaşmıştı.
- 08:59Marx'ın Eleştirisinin İçeriği
- Marx daha genç bir Hegelciyken, Prusya toplumunda bir devrimin gerçekleşmesi ve demokratik bir cumhuriyet kurulması projesi vardı.
- Marx, siyasi ve entelektüel faaliyet sürdürdüğü sırada, burjuvazi'nin maddi çıkarlarının devrimi kısıtlayacağını öngördü ve politikanın maddi çıkarlar tarafından kısıtlandığını gördü.
- Marx, dinin eleştirisi bittiğini, politikanın eleştirisine başladığını ve ihtiyacı olanın yalnızca bir siyasi devrim değil, bir sosyal devrim olduğunu keşfetmeye başladı.
- 10:20Marx'ın Politik Ekonomi Eleştirisi
- Marx'ın politik ekonominin eleştirisinin iki ayağı vardır: sömürü ve rekabet.
- Marx'a göre sermaye birikiminin işçilerin el konulan artı değeri sayesinde gerçekleştiğini fark etti ve işçilere emeğinin bir kısmının ödenmediğini söyleyerek artı değer sömürüsünden bahsetti.
- Marx, farklı sermaye gruplarını düşman kardeşler çetesi olarak adlandırarak, her sektörde sermaye gruplarının birbirlerini rekabet ettiğini ve üretim maliyetlerini düşürecek şeylere yöneldiklerini anlattı.
- 11:42Kapitalizmin Kriz Mantığı
- Kapitalizmde karın kaynağı işçilerin ödenmemiş emeği (artı değer sömürüsü) olduğundan, ölü emek denilen üretim sürecindeki diğer yatırımların payı arttıkça kar oranları düşmeye başlıyor.
- Marx, krizlerin kapitalizmdeki belli bir tür aksaklıkların sonucu değil, doğrudan kapitalizmin işleyiş mantığının sonucu olduğunu söylüyordu.
- Marx'ın politik ekonomisinin eleştirisi, kapitalizmin kendine has bir mantığı olan özel bir ekonomik sistem olduğunu, doğal bir şey olmadığını açıklıyor.
- 13:43Emekçilerin Fedakarlığı ve Marx'ın Eleştirisi
- Salgınla mücadele eden emekçilerin büyük fedakarlığı, başta sağlık emekçileri, hemşireler, doktorlar ve diğer sağlık çalışanları olmak üzere ulaşım işçileri ve kargo işçileri gibi birçok sektördeki işçilerin inisiyatiflerinin devam etmesini sağlamıştır.
- Marx, siyasal iktidarda iktisadın eleştirisini yaparken "eleştiri silahı, silahların eleştirisinin yerini tutmaz" diyerek pratiğe vurgu yapmıştır.
- Marx'a göre politik ekonominin eleştirisi sadece entelektüel bir egzersiz değil, mutlaka pratik bir ayağı olmalıydı ve bu pratik ayak olarak işçi sınıfının rolünü keşfetmiştir.
- 14:50Kapitalizmin Krizleri ve İşçi Sınıfı
- Marx, kapitalizmde kaçınılmaz olan krizlerin kendi kendilerine sistemin çöküşüne veya bir devrime yol açmayacağını, ekonomik determinist olmadığını belirtmiştir.
- Marx, krizleri "çelişkilerin geçici ve şiddet içeren çözümleri" olarak tanımlamıştır.
- Kapitalizm krize girdiğinde sermayenin karlılığı düşer, işsizlik artar ve üretimi sağlayan makinelerin fiyatları düşer, ancak bu krizler bir süreliğine sistemin kar oranlarını yeniden yükseltmeye başlayacak şekilde düzenler.
- 16:04İşçi Sınıfının Gücü ve Mücadele
- Marx, sömürünün korkunç bir şey olduğunu anlatırken aynı zamanda işçi sınıfına bir güç verdiğini, çünkü patronların karının tek kaynağı işçinin ürettiği artı değer olduğunu belirtmiştir.
- İşçiler atomiz bireyler olarak ayrı ayrı durdukları ölçüde patronların kar ettikleri sistemin devam etmesi mümkün, ancak birlikte davranıp harekete geçtiklerinde patronlardan kazanımlar elde etmek mümkün olur.
- Marx, bir anda tüm toplumlarda egemen olan sınıfın entelektüel üretim araçlarına da hakim olduğunu, medya, okullar ve günlük hayatın bilgi sunan kurumlarının sistemin değişmeyeceği fikrini empoze ettiğini belirtmiştir.
- 18:21Mücadele ve İşçi Sınıfının Bilinci
- Marx'a göre, egemen sınıf kurumlarının dayattığı fikirlere karşı mücadele içinde işçilerin günlük deneyimleri, bu fikirlerin sorgulanmasına yol açan bir role sahiptir.
- İşçiler, patronlara karşı en ufak bir grev, direniş veya mücadele dalgasına bile atıldıklarında, bir ne kadar iyi bir kolektif yapı olduklarını anlarlar.
- İşçi sınıfı doğası gereği kolektif ve dayanışmacı olarak şekillenir, üretim sürecinde bu avantajı mücadele sürecinde kullanır ve birlikte davrandığında diğer işçilerle birlikte kazanımlar elde edebileceğini görür.
- 19:33İşçi Sınıfının Mücadelelerinin Önemi
- Marx'ın döneminde ütopyacı sosyalistler, sendikal mücadelelerin işçi sınıfının yaşam standartlarına zarar verdiklerini savunurken, Marx işçilerin ücretlerinin ne olacağı tamamen sınıf dengelerinin ve sınıf mücadelesinin bir konusu olduğunu belirtmiştir.
- Marx, tüm irili ufaklı mücadelelere, işçi sınıfının bilincini ve örgütlenmesini geliştireceği gerekçesiyle ilerideki bir devrime kadar biriktirilen deneyimler olarak muazzam bir önem atfedmiştir.
- Marx, işçilerin kolektif doğası gereği, mücadele süreçlerinde egemen sınıfın kendilerini bölmek için empoze ettiği fikirlere karşı bir direnç geliştireceğini düşünmüştür.
- 20:22Ayrımcılık ve Sınıf Mücadelesi
- Marksistler, ezilmişlik biçimlerinin nasıl oluştuğuna dair sınıflı toplumlar-kapitalizm bağlantılı açıklamaları ve bu ezme ezilme biçimlerinin bugünkü düzenin yeniden üretilmesine nasıl hizmet ettikleri ile ilgili açıklamalar oldukça zengindir.
- Marx, İrlanda-İngiltere arasındaki ulusal soruna bakarken, İngiliz işçi sınıfının son derece örgütlü olmasına rağmen güçsüz olmasının sebebi olarak İngiliz egemen sınıfının İrlanda'daki sömürgeciliğine verdiği üstü örtük destek olarak açıklamıştır.
- Marx'a göre, işçi sınıfı ancak kendi mücadelesi içinde yanında diğer işçilerle birlikte mücadele ettiğini gördüğünde, kendi arasındaki bölünmeye yol açan patron fikirlerinden kurtulma şansına sahiptir.
- 22:31Paris Komünü Deneyimi
- Marx, işçi sınıfının büyük mücadelelerindeki deneyimlere bakarak ileri sürdüğü fikirleri kafasından uydurmamıştır, örneğin Paris Komünü bu açıdan son derece önemli bir deneyimdir.
- Marx, işçi sınıfının mevcut devlet mekanizmasını alıp kendi lehine kullanamayacağını, Fransa'da komünden önceki bütün büyük devrimlerin bu devlet mekanizmasını ele geçirmekle ilgili bir mücadeleyle sonuçlandığını ve sonuçta bu makineyi güçlendirdiğini belirtmiştir.
- Paris Komünü'nde asker ve polis yapılanmalarının dağıtılmasını sağlayarak, komün ve işçileri silahlandırarak dönüşümlü olarak güvenlik görevini üstlenen müfrezeler kurarak, silahlı kolluk kuvvetlerinin ayrıcalıklı bir kast olmasını engellemeyi hedeflemiştir.
- 24:00Marx'ın Proletarya Diktatörlüğü Kavramı
- Marx, işçi sınıfının en kolektif, demokratik ve katılımcı mekanizmalarıyla yönetilen bir toplumun nasıl şimdikinden farklı olacağına dair belirtileri görüyor ve buradan proletarya diktatörlüğü kavramını çıkarıyor.
- Kapitalist toplum yıkıldığında, diktatörlük kelimesi daha geçici bir atanmış memur yönetimi gibi anlaşılıyor, ancak Marx'ın kastettiği şey kapitalistlerin geri dönme çabalarına karşı işçi sınıfının çıkarlarını korumayı hedefleyen bir işçi demokrasisi yapısıdır.
- Marx'ın kapitalizmin krizlerine ve ekonomik yapısına getirdiği eleştirinin doğruluğu, yeni bir dünyanın nasıl kırılacağı konusunda işçi sınıfına dair yaptığı tespitlerin bugün geçerliliği önemini koruyor.
- 25:192008-2009 Krizinden Sonraki İşçi Sınıfı Mücadeleleri
- 2008 krizinden sonraki mücadeleler işçi sınıfının yok olmadığını, tam tersine çok daha güçlü olduğunu gösterdi; Yunanistan'da dört yılda otuz iki genel grev ve radikal solun bir parçası olarak değerlendirilebilecek bir parti iktidara geldi.
- Ortadoğu'da on ülkede kitlesel ayaklanmalar oldu, İngiltere'de yıllar sonra ilk defa genel grev gerçekleşti ve Amerika'da Wall Street'te işgal eylemleri başladı.
- Mısır'da Tahrir'de sokağa çıkan milyonlarca kişi demokratik devrim istiyorlardı, ancak iki sene sonra bir darbeyle bu devrim ezildi.
- 26:552019 Yılı Küresel İsyan Yılı
- 2019 yılı küresel isyan yılıydı; yirmi beş ülkede yönetimlere karşı kentli işçiler ve tüm ezilenler kitlesel gösterilerde bulundular.
- Marx'ın yaptığı tespit bugün de geçerli ve devam ediyor: işçiler kapitalizme karşı mücadele ediyorlar; Hindistan'da iki yüz elli milyon kişilik grevler olabiliyor.
- Kapitalizmin çelişkileri Marx tarafından tarif edilen olduğu yerde dururken, sınıf mücadelesi de işçi sınıfının yoğun eylemlilikleriyle devam ediyor.
- 27:31Marx ve Engels'in İşçi Sınıfı Örgütlenmesi Anlayışı
- Marx ve Engels komünizme geçişi deterministik bir süreç olarak tanımlamadıkları gibi, aynı zamanda işçi sınıfının kendi özgürleşmesinin, kendi eyleminin ürünü olacağını söylerken, herhangi bir işçi sınıfı adına hareket eden reformist liderliklerin kahraman grupları, komplocu grupları da reddetmiş oluyorlardı.
- Komünist Manifesto'da komünist bir partinin işçi hareketinin bütünlüğünden ayrı çıkarları olmadığını, onun bir parçası olduğunu anlatıyorlar.
- Marx ve Engels, işçi sınıfının ekonomi dışındaki politik mücadeleye katılmaması gerektiğini söyleyen düşünürlerle tartışırken, politik bir mücadele vermesi gerektiğini söylüyorlardı.
- 29:32İşçi Sınıfı Mücadelesinin Gelişimi
- Marx ve Engels, toplumsal dönüşümde işçi sınıfının yığınların rolünü küçümseyip, komplocu dar grupların kahramanlık eylemlerini öne süren Blankici anlayışla da tartışıyorlardı.
- 19. yüzyılın sonuna doğru işçi sınıfının daha vasıflı daha küçük bir kesimi örgütlü ve mücadelenin içerisindeydi, ancak 19. yüzyılın sonuna doğru bu durum değişti ve çok daha kitlesel işçi partileri ortaya çıktı.
- Lenin gibi Bolşevikler gibi sosyalist geleneğin devamcıları, işçi sınıfının günlük mücadelesinde, işçileri egemen sınıf fikirlerinden koparıp sosyalist bir bilince ulaştırmak için her mücadelenin içinde tartışan daha müdahaleci bir parti fikri ilerleyen yıllarda gelişmiş oldu.
- 30:50İşçi Sınıfı Mücadelesinin Geleceği
- İşçi sınıfının Marx'ın keşfettiği rolü bugün de devam ediyor; işçi sınıfı her işyerinde, her şehirde, her ülkede bir tür mücadeleler veriyor ve kendi yolunu açmaya çalışıyor.
- Bu mücadeleler kendi kendilerine başarıya ulaşmıyorlar; bunların başarıya ulaşması için örgütlenmemiz, işçi sınıfının geçmiş mücadeleyi, deneyimlerini tartışıp bunlardan ders çıkaran ve bunları bugünkü mücadelelere uygulamayı sağlayan anti-kapitalist, sol-devrimci örgütleri inşa etmek gerekiyor.
- Marx ve Engels ömürleri boyunca sadece entelektüel faaliyet değil, bir yandan da örgütlenip işçi sınıfının bu eylemlilik ve bilinç sürecinin gelişmesi için mücadele ettiler; bugün biz de onların bu öğretisini anlayıp, haklı bulup takip ediyorsak, bu geleneği sürdürmeliyiz.
- 34:36Kapitalizm ve Aile Kurumu
- Kapitalizm, üretim kapasitesinin arttığı ve artık ürüne el konulması sonucunda oluşan mülkiyet rejimi ile beraber oluşan bir kurum olarak tanımlanmaktadır.
- Elena Liko gibi antropologlar, Kuzey Amerika'da C sınıfı toplum öncesi toplumlarda cinsiyet eşitliğinin görece olduğu toplumların olduğunu gözlemlemiştir.
- Kapitalizmde aile, işgücünün yeniden üreticisi olarak konumlanır; aile içerisindeki işbölümü, yeni işçi nesillerini doğurmak ve yetiştirmek, var olan işçi sınıfını ertesi gün tekrar çalışabilmek üzere yeniden üretmek işlevlerini görür.
- 36:24Kadınların İşgücü ve Mücadele
- Kapitalizmin tarihinde kadınlar ciddi anlamda işgücünün parçası olmuş, hem aktif işçi sınıfının bir parçası olarak işe gidiyor hem de çocuk bakımı, evde yemek ve temizlik işlerini yapmaktadır.
- İşçi sınıfının büyük çoğunluğu cinsiyetçi olduğu müddetçe dönüşüm beklenemez, çünkü bu sınıfın ciddi bir bölümünü geride bırakır ve kadınların daha düşük ücret almasını onaylayan bir anlayış olur.
- Marksizm, cinsçiliğin üretim ilişkilerinden bağımsız ayrı bir alan olduğu fikrini reddeder; kadın özgürlüğü olmayan bir komünizm hayal edilemez ve kadınlar da özgürlüklerinden bağımsız bir komünizm hayal edemezler.
- 39:40COVID-19 Dönemi ve İşçi Sınıfı Mücadelesi
- COVID-19 döneminde üretime geri dönme çağrısı yapan sistemle işçi sınıfının direnişi arasında bir çelişki yaşanmaktadır.
- İngiltere ve ABD'de üretime geri dönme çabaları varken, işçi sınıfının örgütlü kesimleri ve toplumun geniş kesimi, virüsün tehdidine maruz kalacaklarını savunmaktadır.
- Bu çelişkiyi daha da derinleştirmek ve işçi sınıfını yaşam hakkını savunan politikaların yanında olmak gerekmektedir.
- 41:38Gelecek ve Umut
- COVID-19 öncesinde büyük bir hareketin ortasındayken, bu sürecin sonunda yeni bir mücadele dalgasının gelmesi ve ciddi bir sınıf savaşının ortaya çıkması öngörülebilir.
- İşsizlik ve ekonomik çöküş, sağ aşırı milliyetçi ideolojilerin beslendiği alanlar yaratmaktadır.
- İşçi sınıfı, toplumun liderliğini yapan bir pozisyonda bulunmakta ve bu süreçten işçi sınıfı ile kazançlı çıkabilmek için işçi sınıfının öncülerinin partisi inşa etmek gerekmektedir.
- 44:49Sosyal Sorunlar ve Sınıf Mücadelesi
- Diğer sosyal sorunlar sadece sınıf sorununun yansıması değil, iklim krizi ve kimlik problemleri gibi konularda da mücadele verilebilir.
- Marx'a göre kapitalizmin büyük buhranlara girdiğinde önce işçi sınıfı açısından sola vurabilir, ancak daha sonra sağ seçenekler de gündeme gelebilir.
- Birinci Dünya Savaşı sonrası Rusya ve Almanya'daki işçi devrimleri, Avrupa'da kızıl yıllar ve fabrika işgalleri yaşanmış, ancak ekonomik kriz derinleşince 10-15 yıl sonra nazizm ve faşizm yükselmiştir.
- 45:55Sosyal Devlet ve Sınıf Güçleri
- Sosyal devlet kavramının bugün bildiğimiz anlamıyla literatüre yerleştiği dönem, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki 20 yıl, özellikle Batı Avrupa'da.
- Bu dönemde işçi sınıfı kapitalizminde büyüdüğü bir dönemde haklarını elde edip sosyal devlet kavramını yerleştirmeyi başarmıştır.
- Bu kazanımların elde edilemeyeceği, sınıf güçlerinin dengesine ve işçi sınıfı ile burjuvazi arasındaki mücadelenin seviyesine bağlıdır.
- 46:36Marx'ın Altyapı-Üst Yapı Anlayışı
- Marx "altyapı üst yapıyı belirler" derken mekanik bir ilişki değil, politik sorunlar, insanın doğayla ilişkisi, ulusal sorunlar ve kadın sorunuyla ilgilenirken, bunların kalıcı olarak ortadan kaldırılmasının yolunun altyapıdaki değişiklik olduğunu söylüyor.
- Lenin, Marx gibi ekonomistlerle tartışarak sadece ücret ve iş yeri sorunlarıyla ilgilenen birisinin iyi bir sendikacı olabileceğini, ancak bir sosyalistin kimden kime geldiğine bakmadan bütün ezme biçimlerine karşı çıkması gerektiğini belirtmiştir.
- Marx ve Lenin, işçi örgütlenmeleri ve sendikal mücadele yanında, ezilenlerin kürsüsü olan, farklı kimliklerden ve ezilme biçimlerinden etkilenen herkesin bir araya geldiği devrimci partiler inşa etmeye çalışmışlardır.
- 48:24İklim Krizi ve İşçi Sınıfı
- İklim krizi sonraya erteleyebileceğimiz bir konu değil, bilim insanları 11 yıl kaldığını işaret etmektedir.
- İklim meselesindeki mücadele, işçi sınıfının kapitalizme karşı bilincinin gelişmesi açısından çok kritiktir.
- Kapitalizmin rekabet mantığı gezegenin ve iklimin yıkımının asıl sorumlusudur, ancak iklim yıkımını ve gezegenin yıkımını durdurma şansımız ancak bütün toplumu baştan örgütlersek olabilir.