Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ayşegül öğretmen tarafından sunulan bir LGS fen bilimleri dersidir. Öğretmen, "Yeni Nesil Fen Bilimleri" Instagram sayfasından da tanınmaktadır.
- Video, kalıtım konusunun temel kavramlarını detaylı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde kalıtımın tanımı yapılarak karakter, gen, alel gen, baskın gen, çekinik gen, homozigot, heterozigot, genotip ve fenotip gibi temel kavramlar açıklanmaktadır. Ardından Mendel'in bezelye bitkisi üzerinde yaptığı çalışmalar, çaprazlama yöntemi ve cinsiyet kalıtımı örneklerle anlatılmaktadır.
- Video, LGS öğrencilerine kalıtım konusunu anlamak ve soruları çözmek için gerekli temel bilgileri sunmakta, özellikle homozigot mor ve beyaz çiçekli bezelyelerin çaprazlanması ile heterozigot düz tohumlu ve buruşuk tohumlu bezelyelerin çaprazlanması gibi örneklerle konuyu pekiştirmektedir.
- 00:07Kalıtım Kavramı ve Temel Kavramlar
- Kalıtım, kalıtsal özelliklerimizin nesilden nesle aktarılmasını inceleyen bir bilim dalıdır ve genetik olarak da adlandırılır.
- Karakter, canlıya ait olan her bir özellik için kullanılan bir kavramdır (saç rengi, tohum şekli gibi).
- Gen, DNA üzerinde bulunan belirli özellikleri şifreleyen bölümdür (sarı tohum, mavi göz gibi).
- 01:11Alel Genler ve Genetik Yapılar
- Alel gen, her bir karakteri kontrol eden biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftidir ve harflerle gösterilir (büyük A, büyük B, küçük b, küçük c gibi).
- Baskın genler, bir organizmanın kendi özelliklerini ortaya çıkarmasına neden olan genlerdir ve büyük harf ile gösterilirler.
- Çekinik genler, baskın genle birlikte bulunduğu zaman kendi özelliğini gösteremeyen genlerdir ve küçük harfler ile gösterilirler.
- 01:56Homozigot ve Heterozigot
- Homozigot (saf arı), aynı genetik yapıya sahip gen çiftlerinden oluşur (örneğin AA, aa).
- Heterozigot (melez döl), farklı iki tane genin bir araya gelmesiyle oluşur (örneğin Aa).
- Genotip, canlıların sahip olduğu gen yapısıdır; fenotip ise bir canlının genotipinin bir sonucu olarak ortaya çıkan fiziksel özellikleridir.
- 04:01Mendel'in Çalışmaları
- Modern kalıtım, 19. yüzyılda Avusturya'da rahip Mendel'in yaptığı bilimsel çalışmalar ile başlamıştır.
- Mendel, canlıların kendisinden sonraki nesillere aktardığı kalıtsal bilgilere etken adını vermiştir.
- Mendel, kalıtım ile ilgili çalışmalarında bezelye bitkisini kullanmıştır çünkü yetiştirilmeleri kolay, farklı karakterlere sahip, kendi kendine dölleyebiliyor ve maliyeti düşük.
- 05:12Bezelyelerin Baskın ve Çekinik Karakterleri
- Bezelyelerde çiçek rengi bakımından mor olması baskın, beyaz olması çekinik bir özellik.
- Çiçek durumunun yanda olması baskın, uçta olması çekiniktir.
- Tohum renginin sarı olması baskın, yeşil olması çekiniktir.
- 05:57Genotiplerin Gösterimi
- Bezelyelerde bir karaktere ait genotipler üç farklı şekilde gösterilebiliyor.
- Baskın karakter (sarı tohum) genotipte büyükse büyükse veya büyükse küçükse şeklinde gösterilir.
- Çekinik karakter (yeşil tohum) genotipte küçükse küçükse şeklinde gösterilir.
- 08:27Çaprazlama Yöntemi
- Canlılarda kalıtsal özelliklerin nesilden nesle aktarıldığı çaprazlama yöntemi ile tespit edilmiş.
- Çaprazlama sonucunda oluşacak olan yeni kuşakların genotip ve fenotiplerinin nasıl olacağını belirlemek için Mendel'in kullandığı bir olasılık hesaplama yöntemi.
- Çaprazlama yapılırken bireylerin genotip ve fenotipleri belirlenir, gen çiftleri birbirinden ayrılır ve ayrılan genler karşılıklı birleşerek yeni oluşacak bireylerin genotip ve fenotip oranları belirlenir.
- 10:59Homozigot Mor ve Beyaz Çiçekli Bezelye Çaprazlaması
- Homozigot mor çiçekli bezelye ile homozigot beyaz çiçekli bezelyenin çaprazlanması sonucunda birinci kuşak bezelyeleri %100 hetersigot mor çiçek genotipine sahip olur ve fenotip olarak hepsi mor çiçeklidir.
- Birinci kuşaktan seçilen iki bezelye kendi içinde çaprazlandığında ikinci kuşak oluşur ve bu kuşakta %25 homozigot mor, %50 heterozigot mor ve %25 homozigot beyaz çiçek genotipleri görülür.
- İkinci kuşakta fenotip olarak %75 mor çiçek ve %25 beyaz çiçek meydana gelir.
- 13:32Düz ve Buruşuk Tohumlu Bezelye Çaprazlaması
- Heterozigot düz tohumlu bezelye (Dd) ile buruşuk tohumlu bezelye (dd) çaprazlandığında, düz tohumlu olma durumu buruşuk tohumlu olma durumuna baskındır.
- Çaprazlama sonucunda %50 heterozigot düz tohumlu ve %50 buruşuk tohumlu bezelyeler meydana gelir.
- 15:39Cinsiyetin Kalıtımı
- Sağlıklı bir insanda 23 çift kromozom bulunur, toplamda 46 kromozom vardır; bunlardan 44 tanesi vücut özelliklerinin belirlenmesinde, 2 tanesi ise cinsiyeti belirler.
- İnsanlarda cinsiyeti belirleyen X ve Y kromozomları vardır; kadınlarda XX, erkeklerde XY eşey kromozomları bulunur.
- Döllenme sırasında anne ve babadan gelen birer eşey kromozomu yavrunun cinsiyetini belirler; anneden her zaman X kromozomu gelir, babadan X gelirse kız, Y gelirse erkek çocuk doğar.