Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Öğretmen, KPSS ve ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla Kurtuluş Savaşı ve Milli Mücadele dönemindeki önemli olayları anlatmaktadır.
- Video, Birinci TBMM'nin kuruluşu ve faaliyetleriyle başlayıp, Kurtuluş Savaşı döneminde çıkan çeşitli isyanları, Sevr Antlaşması'nın taslağı ve imzalanması, Lozan Barış Antlaşması, Bilecik Görüşmeleri ve Kurtuluş Savaşı'nın doğu, güney ve batı cephesindeki gelişmelerini kronolojik olarak ele almaktadır. Son bölümde ise güney cephesindeki önemli şahsiyetler ve şehirlerin ünvanları hakkında bilgiler verilmektedir.
- Ders içeriğinde TBMM'nin çıkardığı kanunlar, Kurtuluş Savaşı'nın farklı cephesindeki önemli antlaşmalar (Gümrü, Batum, Moskova, Kars, Ankara), şehirlerin ünvanları (Antep: Gazi, Maraş: Kahraman, Urfa: Şanlı) ve istiklal madalyalı kentler (İnebolu, Maraş, Antep, Urfa) gibi sınavlarda çıkabilecek konular detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Birinci TBMM'nin Kuruluşu
- Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin kapatılması, İstanbul'un işgal edilmesi ve kaçan mebusların Ankara'ya hareket etmesi, TBMM'nin açılmasında etkili olmuştur.
- Birinci TBMM 1920-1923 yılları arasında faaliyet göstermiş, 1923'ten sonra ikinci TBMM (1923-1927) ve 1927-1931 yılları arasında üçüncü TBMM dönemi başlamıştır.
- Meclisin açılış konuşmasını o dönemdeki en yaşlı üye olan Sinop mebusu Şerif Alkan Bey yapmıştır.
- 01:0524 Nisan Önergesi ve TBMM'nin İlk Kararları
- Mustafa Kemal 24 Nisan'da meclise sunduğu önerge (24 Nisan önergesi veya 1. no'lu kararlar) içinde hükümet kurmak zorunlu olduğu, geçici hükümet başkanı atamak doğru olmadığı belirtilmiştir.
- TBMM'nin üstünde hiçbir güç olmadığı, yasama ve yürütme yetkilerinin TBMM'ye ait olduğu, meclis içinden seçilen bir kurulun hükümet görevini göreceği ve meclis başkanının aynı zamanda hükümetin de başkanı olacağı belirlenmiştir.
- Padişah ve halifenin geleceğine TBMM karar vereceği madde, ulusal birliği zedelememek için padişahlık veya halifelik makamının her türlü tartışmanın dışında tutulmaya çalışıldığı anlamına gelmektedir.
- 03:02Birinci TBMM'nin Özellikleri
- Birinci TBMM kurucu meclis ve ihtilal meclisi özelliğine sahiptir; anayasa hazırlayan meclislere kurucu meclis denir ve birinci TBMM Teşkilat-ı Esasiye Kanunu hazırlayarak yeni bir devleti kurmuştur.
- TBMM ulusal egemenliği benimsemiş, güçler birliği ilkesini benimsemiş ve meclis hükümeti sistemini benimsemiştir.
- Birinci TBMM'nin en önemli hamlesi 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırmasıdır ve bu TBMM ihtilal meclisi özelliğini kazandırmıştır.
- 04:32TBMM'nin Siyasi Yapısı ve Kanunları
- Birinci TBMM ulusçudur, azınlıklara temsil hakkı tanımamıştır ve kurtuluş savaşı'nı yürüten meclistir.
- TBMM siyasi partilere yer vermemiş, bölünmeyi önlemek için halk zümresi, yeşil ordu grubu, ıslahatçılar grubu, istiklal grubu, tesanüt (dayanışma) grubu, müdafaa-i hukuk grubu ve muhafaza-i mukaddesat grubu gibi küçük gruplar oluşturmuştur.
- TBMM'nin çıkardığı ilk kanun anan vergisinin arttırılması kanunu, ardından gümrük tarife kanunu, hıyanet-i vataniye kanunu ve istiklal mahkemeleri kanunu gibi önemli kanunlar çıkarmıştır.
- 06:01İstiklal Mahkemeleri ve Diğer Kanunlar
- İstiklal mahkemeleri, hızlı karar alabilmek ve uygulanmasını sağlamak için milletvekillerinden kurulmuş, başında Kelali Kılıç Ali, Necip Ali ve diğer Ali'ler bulunmuştur.
- İstiklal mahkemelerinin aldığı kararların temyizi yoktur ve hiçbir şekilde değiştirilemez.
- TBMM ayrıca firariler kanunu, teşkilatı esasiye kanunu (1921 anayasası), meni israfat kanunu, meni muskilat kanunu, nisab-ı müzakere kanunu, istiklal marşı kanunu ve başkomutanlık kanunu gibi kanunları çıkarmıştır.
- 08:37TBMM'nin Yaptığı İnkılaplar ve İsyanlar
- Birinci TBMM'nin yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıdır ve kurduğu ilk bakanlık sağlık bakanlığı (uzun sıhhat ve içtima-i muavenet vekilliği) olmuştur.
- TBMM her geçen gün güçlenince İstanbul hükümeti, din elden gidiyor propagandasıyla Anadolu halkını TBMM'ye karşı kışkırtmaya çalışmıştır.
- İstanbul'da Şeyhülislam Dürrizade Abdullah'a TBMM aleyhinde fetva hazırlatılmış, Mustafa Kemal ve onun yanında yer alanlar vatan haini ilan edilmiş ve bu fetva İngiliz uçakları tarafından Anadolu halkının üzerine atılmıştır.
- 10:19Milli Mücadele Döneminde Çıkan İsyanlar
- Anzavur isyanı (Muhammediye isyanı) Balıkesir, Biga, Manyas, Gönen ve Susurluk dolaylarında etkili olmuştur ve milli birliklerin İstanbul ve Boğazları tehdit etmesini önlemek amacıyla çıkarılmıştır.
- Kuvayi İnzibatiye isyanı, halifenin emriyle Damat Ferit Paşa tarafından oluşturulan ordu tarafından Adapazarı, Geyve ve İzmit dolaylarında ayaklanma çıkartmıştır.
- Bu iki isyanın ortak özelliği, İstanbul ve Boğazlara milli kuvvetlerin gelmesini önlemek amacıyla çıkarılan isyanlardır.
- 11:38İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri Etkisiyle Çıkan İsyanlar
- Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı isyanı, İstanbul'a gitmek için kullanılan hat boyunca milli birliklerin İstanbul'a doğru ilerleyememesi için çıkarılmıştır.
- Konya isyanı içerisinde Delibaş Mehmet isyanı, Birinci ve İkinci Bozkır isyanı, Zeynel Abidin isyanı ve Çumra isyanı yer almaktadır ve bunlar genelde dini nitelikli isyanlardır.
- Çapanoğulları adlı ailenin TBMM'nin otoritesini benimsememesinden dolayı Yozgat'ta önemli bir ayaklanma çıkmıştır.
- 12:33Diğer İsyanlar
- Çopur Musa adında biri Yunan gizli servisleri ile işbirliği yaparak Türkler hakkındaki bilgileri Yunanlılara satmış ve Afyon'da isyan çıkarmıştır.
- Cemil Çeto isyanı Batman'da, Ali Batı isyanı Mardin, Nusaybin ve Midyat çevresinde etkili olmuştur.
- Şeyh Eşref isyanı TBMM'ye karşı çıkarılan isyanlar içerisinde yer almasına rağmen, o dönemde TBMM olmadığı için (sadece Temsil Heyeti) bu isyan TBMM'ye karşı değildir.
- 13:40Milli Aşireti ve Azınlıkların Çıkarduğu İsyanlar
- Milli Aşireti isyanı Urfa'da çıkmış ve Fransızlarla işbirliği yapmıştır.
- Postacı Nazım isyanı Sivas, Yozgat ve Yenihan çevresinde etkili olmuştur.
- Koçgiri isyanı Erzincan ve Sivas olaylarında etkili olmuş, Zile'de Aynacıoğulları adlı aile TBMM'nin otoritesini benimsemediğini açıklamıştır.
- 14:19Azınlıkların ve Kuvayi Milliye Yanlısı İsyanların Çıkarılması
- Rumlar ve Ermeniler devlet kurmak için ayaklanmıştır; Rumların isyanını Nurettin Paşa, Ermeni isyanını Kazım Karabekir bastırmıştır.
- Düzenli ordu kurulduğu için düzenli ordunun emri altına girmek istemeyen Kuvayi Milliye şefleri ayaklanmıştır.
- Çerkez Ethem isyanı Bilecik ve Kütahya çevresinde etkili olmuş, İsmet İnönü tarafından bastırılmıştır.
- 16:07TBMM'nin İsyanlara Karşı Alınan Önlemler
- TBMM, isyanlara karşı Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarmış, İstiklal Mahkemeleri devreye koymuştur.
- İstanbul-Anadolu arasındaki haberleşmeyi kesmiş ve Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi'ye karşı fetva hazırlatmıştır.
- İstanbul Hükümeti ve onun yanında yer alanları vatan haini ilan etmiş, Anadolu Ajansı ve Hakimiyeti Milliye gazetesi ile yapılan faaliyetler halka aktarılmıştır.
- 16:52Sevr Antlaşması
- Sevr Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı ile imzalanan barış antlaşması değildir, diğer anlaşmaların taslağı Paris Barış Konferansı'nda hazırlanmışken, Sevr'in taslağı San Remo Konferansı'nda hazırlanmıştır.
- Sevr Antlaşması'nın taslağını görmek üzere San Remo'ya gidip anlaşmayı imzalamayıp geri dönen ve hükümetten istifa eden görevli Tevfik Paşa'dır.
- Tevfik Paşa istifa edince Damat Ferit Paşa yeniden hükümetin başına geçip Sevr Antlaşması'nı imzalamıştır.
- 18:06Sevr Antlaşması'nın Geçerliliği ve Önemli Maddeleri
- Osmanlı Anayasası Kanlı Esasiye göre padişahın ve hükümetin imzaladığı bir anlaşmanın Mebusa Meclisi'nde onayından geçmesi gerekirken, Mebusa Meclisi kapatılmıştı.
- Padişah kendi atadığı üyelerden oluşan bir Saltanat Şurası kurmuş ve Sevr'i bu şurayı onaylatmıştır.
- Sevr Antlaşması'nın önemli maddeleri arasında İstanbul'un Türklerde kalacağı ancak azınlık hakları gözetilmezse geri alınacağı, doğuda Ermeni ve Kürt devletleri kurulacağı ve Boğazların uluslararası bir komisyon tarafından yönetileceği bulunmaktadır.
- 19:37Boğazlarla İlgili Anlaşmalar Karşılaştırması
- Sevr Antlaşması ile 1923'te Lozan Antlaşması'nın ortak özelliği Boğazların yönetiminin uluslararası bir komisyonda olmasıdır.
- Lozan'da komisyon başkanı Türk olmasına rağmen, komisyonda diğer devletlerin delegeleri fazla olduğu için çoğunluğa sahip olup istediği maddeyi kabul ettirebilmektedir.
- Mudanya Ateşkesi ile 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin özellikleri aynıdır çünkü Boğazların yönetimi tamamen TBMM'de (bizde) bulunmaktadır.
- 21:00Lozan Barış Antlaşması ve Boğazlar
- Lozan Barış Antlaşması'nda Türkiye'yi temsil eden baş delege İsmet İnönü'dür ve boğazlar konusunda Mudanya'da elde ettiği hakkı Lozan'da kaybetmiştir.
- Lozan'da boğazların yönetiminin uluslararası bir komisyonda olması ortak bir özellik olmuştur.
- Boğazların yönetimi tamamen Türkiye'ye geçmesi Montrö Antlaşması ile gerçekleşmiştir.
- 21:48Sevr Antlaşması ve Bilecik Görüşmeleri
- Sevr Antlaşması'na göre Osmanlı'ya Çorum-Çankırı çevresi (kutsal topraklar), Karadeniz'in kıyı kesimi ve Karadeniz sahil şeridi bırakılmıştır.
- Sevr Antlaşması geçersiz bir anlaşmadır ve maddeleri gerçekleşmiş gibi düşünülmemelidir.
- Bilecik Görüşmeleri'nde İstanbul Hükümeti adına Ahmet İzzet Paşa ile Salih Paşa, Mustafa Kemal ile görüşerek Anadolu'daki tek otoritenin TBMM olduğu vurgulanmıştır.
- 22:59Kurtuluş Savaşı Dönemi ve Doğu Cephesi
- Kurtuluş Savaşı döneminde doğu, güney ve batı cephesi olmak üzere üç cephe vardır.
- Sevr Antlaşması'nda doğuda bir Ermeni devleti kurulacak maddesi vardı ve Ermeniler bu haklarından yararlanmak için saldırılar başlattı.
- TBMM, Kazım Karabekir'i doğu cephesi komutanı olarak atadı ve Kazım Karabekir Ermenileri yenilgiye uğratarak Şark Fatih ünvanını aldı.
- 23:54Gümrü Antlaşması ve Doğu Sınırları
- Gümrü Antlaşması ile Ermeniler Sevr'i reddedip Misak-ı Milli'yi resmen tanıdı ve Ermenistan TBMM'yi tanıyan ilk devlet oldu.
- Gümrü Antlaşması TBMM'nin ilk askeri ve siyasi zaferi olarak kabul edilir ve Kars, İğdır, Sarıkamış, Kazman gibi yerler alındı.
- Ardahan, Artvin, Batum hariç doğu sınırı çizildi ve Türkiye adı ilk kez bu antlaşmada geçti.
- 25:15Doğu Sınırlarını İlgilendiren Anlaşmalar
- Doğu sınırlarımızı ilgilendiren birçok anlaşma var ve çoğunluğu batı cephesi'nde kazanılan askeri zaferlerden sonra imzalanmıştır.
- 3 Aralık 1920'de imzalanan Cümle Antlaşması ile Ardahan, Artvin, Batum sınırlarımız dışında kalmıştır.
- 23 Şubat 1921'de Batum Antlaşması ile Ardahan, Artvin, Batum geri alındı.
- 26:59Moskova Antlaşması ve Misak-ı Milli'den İlk Taviz
- Birinci İnönü Savaşı'ndan sonra Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.
- Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı'nın boyunca destek vereceğini, Çarlık Rusya'dan kalan anlaşmaları iptal edeceğini ve kapitülasyonları kaldıracağını belirtti.
- Sovyet Rusya'nın tek isteği Batum'u Gürcülere vermekti ve bu Misak-ı Milli'den ilk taviz olarak kabul edilir.
- 28:46Kars Antlaşması ve Doğu Sınırlarının Kesinleşmesi
- Rusya'da Bolşevikler iktidara geldiğinde halklara özgürlük vaadinde bulunarak Azeriler, Ermeniler ve Gürcüler bağımsızlık kazandı.
- Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması imzalandı ve doğu sınırımız kesinleşti.
- Doğu sınırlarımızı ilgilendiren anlaşmaların kronolojik sıralaması: Gümrü (G), Batum (B), Moskova (M), Kars (K) şeklindedir.
- 30:12Güney Cephesi ve Ankara Antlaşması
- Güney cephesinde Fransızlar ve Ermenilerle mücadele edildi.
- Fransızlar, Suriye ve Lübnan'daki Ermenileri kışkırtarak Türk köylerini ve kasabalarını basmalarına neden oldu.
- 20 Ekim 1921'de Ankara Antlaşması imzalandı ve güney cephesi tamamen kapanarak Fransızlar işgal bölgelerini boşalttılar.
- 31:44Güney Cephesinde Halkı Örgütleyen Önemli Şahıslar
- Urfa'da Ali Sait Bey ve Kılıç Ali Bey görev yapmış, Kılıç Ali Bey daha sonra Antep'e geçmiştir.
- Maraş'ta Sütçü İmam ve Rıdvan Hoca, Antep'te Şahin Bey, Karayılan, Şehit Kamil ve Kılıç Ali önemli figürlerdir.
- Adana'da Karaisalı Müftüsü Hoca Mehmet, Maraş'ta ise Sütçü İmam ve Rıdvan Hoca önemli rol oynamıştır.
- 32:21Sütçü İmam ve Rıdvan Hoca'nın Eylemleri
- Rıdvan Hoca, Maraş Merkez Camii imamı olarak halka önce kaledeki Fransız bayrağını indirmelerini, sonra cuma namazı kılmalarını söylemiştir.
- Sütçü İmam, Fransız zabitlerin peçeli Türk kadınlarının peçelerini açmasına karşı çıkarak tabancasını çıkartıp iki Fransız zabiti vurmuştur.
- Sütçü İmam sürekli kaçmayı başarıyor ve Fransızlar onu bulamamaktadır.
- 33:20Güney Cephesindeki Şehirlerin Ünvanları
- Antep 1921 yılında Gazi ünvanını, Maraş 1973 yılında Kahraman ünvanını, Urfa 1984'te Şanlı ünvanını almıştır.
- Şehirlerin ünvan sırası alfabeden önce A harfi, sonra M harfi, sonra U harfi şeklinde "AMU" şeklinde sıralanabilir.
- Sadece Antep milli mücadele döneminde ünvan almış, diğerleri daha sonra ünvan almıştır.
- 34:24İstiklal Madalyalı Kentler
- İstiklal madalyalı tek ilçe İnebolu'dur ve 1924 yılında almıştır.
- Maraş 1925'te, Antep 2008'de, Urfa 2016'da istiklal madalyası almıştır.
- Atatürk döneminde sadece İnebolu ve Maraş istiklal madalyası almıştır.
- İstiklal madalyalı kentlerin sıralaması "İMAJ" şeklinde kodlanabilir.