Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Rukiye ve Merve gibi öğrencilerle birlikte sunmuş olduğu interaktif bir eğitim dersidir. Öğretmen, davranışçı kuramlar ve özellikle Pavlov'un klasik koşullanma teorisini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Videoda davranışçı kuramların temel özellikleri, tabula rasa anlayışı ve çevreci psikoloji ile başlayıp, Pavlov'un köpek deneyleri üzerinden klasik koşullanma teorisi detaylı olarak ele alınmaktadır. Kurs içinde koşulsuz-koşullu uyarıcı ve tepkiler, olumlu-olumsuz habercilik, pekiştireçler, sönme, alışma, kendiliğinden geri gelme, koşullu canlandırma, uyarıcı genellemesi ve ayırt etme gibi kavramlar günlük hayattan örneklerle açıklanmaktadır.
- Video özellikle KPSS sınavına hazırlanan öğrenciler için hazırlanmış olup, sınavlarda çıkabilecek soru tipleri ve bu sorularda dikkat edilmesi gereken noktalar vurgulanmaktadır. Öğretmen, konuyu pekiştirmek için örnek sorular çözmekte ve dersin sonunda öğrencilere ödev vererek bir sonraki derste ele alınacak konuları önceden gözden geçirmelerini istemektedir.
- 00:01Davranışçı Kuramların Tanıtımı
- Öğretmen, davranışçı kuramlar dersine başlayacağını ve önce klasik koşullanma konusunu ele alacağını belirtiyor.
- Davranışçı kuramların ortak özellikleri ve klasik koşullanma konusu dersin ana konuları olacak.
- Davranışçı kuramlar arasında Pavlov'un klasik tepkisel koşullanma, Watson ve Gatri'ye bitişiklik kuramı, Skinner'ın edimsel koşullanma ve Giresun'un bağlamcılık kuramı yer alıyor.
- 02:22Davranışçı Kuramların Ortak Özellikleri
- Davranışçı kuramlarda tabula rasa anlayışı hakimdir; zihin boş bir levhadır ve insan doğuştan hiçbir şey getirmemektedir.
- Tüm davranışlar öğrenme ürünüdür ve davranışçılar çevreci psikolog olarak adlandırılır çünkü öğrenmeler çevresel faktörlerle ortaya çıkar.
- Davranışçılar sadece gözlenebilen ve ölçülebilen davranışların psikolojinin konusu olduğunu söyler, zihinsel süreçleri gözlemlenemediği için yok sayarlar.
- 03:22Watson'ın Korku Deneyleri
- Watson, Albert adlı bir çocuğa korku deneyleri yapmıştır ve bu deneyler sonucunda çocuk şizofren tepkiler göstermiştir.
- Watson'ın deneyleri, davranışçı kuramların temelini oluşturan tabula rasa anlayışını göstermektedir; Albert doğuştan hiçbir şeyi getirmemiş, ona istediğiniz şekli verebilirsiniz.
- Davranışçıların bir başka ortak özelliği uyarıcı-tepki bağıdır; bazıları önce uyarıcı, bazıları önce tepki olduğunu savunurken, hepsi bu bağı ele almaktadır.
- 08:07Davranışçı Kuramların Hayvan Deneyleri
- Davranışçılar genellikle hayvanlar üzerinde deney yapmışlardır; Pavlov'un köpek deneyleri, Skinner'ın güvercin ve maymun deneyleri, Turn'ın kedi deneyleri öne çıkmaktadır.
- Hayvan davranışlarından yola çıkarak insan davranışlarını açıklamaya çalışmışlardır.
- Davranışçılar pekiştirme olgusuna dikkat etmişlerdir.
- 10:34Klasik Koşullanmanın Etkisi
- Klasik koşullanma psikoloji tarihinde oldukça etkilidir.
- İkinci Dünya Savaşı sırasında Rus bilim adamları, Pavlov'un deneylerinden hareketle köpekleri tankların altında yatan şekilde koşullanmıştır.
- Bu eğitilmiş köpekler savaş alanında serbest bırakılıp tankların altına yattıklarında, üzerlerine yerleştirilen uzaktan kumandalı bombalarla Alman tankları patlatılmıştır.
- 12:32Koşulsuz Uyarıcı ve Tepki
- Koşulsuz uyarıcı, organizmanın doğuştan tepkide bulunduğu, öğrenme ürünü olmayan bir uyarıcıdır (örneğin et görünce salya tepkisi).
- Elektrik şoku her organizmada kasılma tepkisine yol açar, bu da doğuştan gelen bir tepkidir.
- Trafik kazası da doğuştan gelen bir uyarıcıdır ve kaza sonucunda ortaya çıkan korku tepkisi de doğal, koşulsuz tepkidir.
- 16:38Nötr Uyarıcı
- Nötr uyarıcı, organizmanın herhangi bir tepki vermediği, özel bir anlamı olmayan bir uyarıcıdır.
- Köpeğe zil sesi veya müzik dinletildiğinde tepki vermez, benzer şekilde elektrik prizi veya araba nötr uyarıcıdır.
- Nötr uyarıcılar için hiçbir tepki ortaya çıkarmaz.
- 19:10Pavlov'un Deneyi ve Klasik Koşullanma
- Pavlov, nötr uyarıcı olan zil sesi ile koşulsuz uyarıcı olan eti birleştirerek deney yapmıştır.
- Deney sonunda, et verilmese bile zil sesini duyan köpek salya tepkisi üretir.
- Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcının eşleşmesi sonucunda oluşan ve sonradan öğrenilen uyarıcıdır.
- 21:19Klasik Koşullanmanın İnsan Örnekleri
- Elektrik prizine parmak sokulduğunda kasılma tepkisi oluştuğunda, priz nötr uyarıcıdan koşullu uyarıcıya dönüşür.
- Kırmızı Audi A3'ünle kaza geçiren kişinin, artık bu araba göründüğünde korktuğu durumda araba nötr uyarıcıdan koşullu uyarıcıya dönüşür.
- Klasik koşullanma, daha önce tepkide bulunulmayan bir uyarıcıya tepki verir hale gelmektir veya nötr uyarıcının koşullu uyarıcıya dönüşmesidir.
- 26:34Koşulsuz ve Koşullu Tepkilerin Farkı
- Tokat atılan çocuğun ağlaması koşulsuz tepkidir çünkü herkes kızıldığında kötü hisseder.
- Çocuğun doktor görünce korkup ağlaması koşullu tepkidir çünkü yaşantılar sonucunda doktordan korkulur.
- Sıcak çaydanlıktan korkmak ve uzak durmak koşullu tepkidir çünkü çaydanlığın sıcak olduğunu sonradan öğreniriz.
- 30:36Tepkisel Koşullanma Süreci
- Tepkisel koşullanma sürecinde yanıp sönen ışık, göz kırpma tepkisini ortaya çıkarmaya başlamadan önce nötr uyarıcıdır.
- Göze üflenen hava otomatik olarak göz kırpma tepkisini ortaya çıkartır, ancak yanıp sönen ışık başlangıçta bu tepkiyi ortaya çıkarmaz.
- Yanıp sönen ışık ve hava üflenmesi birkaç kez tekrarlandıktan sonra, yanıp sönen ışık tek başına göz kırpma tepkisini ortaya çıkarmaya başlar.
- 32:58Klasik Koşullanmanın Kapsamı
- Klasik koşullanma genellikle refleksif (otomatik) tepkileri açıklamada kullanılır.
- Duyusal tepkiler (sevmek, sevmemek, hoşlanmak, hoşlanmamak, endişe etmek, korkmak, hobiler, tutumlar, önyargılar, batıl inançlar, öğrenilmiş çaresizlik) klasik koşullanma ile açıklanabilir.
- Klasik koşullanma sadece günlük hayatta refleksif ve duyuşsal tepkileri açıklayabilir, karmaşık insan davranışlarını açıklamakta sınırlıdır.
- 35:00Klasik Koşullanmanın Önemli İlkesi
- Klasik koşullanmanın en önemli ilkesi Pavlov'a göre bitişikliktir, yani koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının zaman olarak birbirine yakın olması gerekir.
- Bitişiklik olmadan koşullanma gerçekleşmez, örneğin zil sesi verildikten sonra altı saat sonra et verilirse koşullanma gerçekleşmez.
- Bitişiklik farklı şekillerde ortaya konulabilir: eş zamanlı, gecikmeli ve ize koşullanma.
- 39:19Koşullanma Türleri
- Eş zamanlı koşullanma: Nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcı aynı anda verilir.
- Gecikmeli koşullanma: Nötr uyarıcı verilmeye devam ederken bir süre sonra koşulsuz uyarıcı verilir.
- İze koşullanma: Nötr uyarıcı sonlandırıldıktan hemen sonra koşulsuz uyarıcı verilir.
- 45:37Geçici Koşullanma
- Koşullanmanın gerçekleşmesi için zil sesi kullanılmadan da olabilir, bunun için geçici, temporal veya zamana dayalı koşullanma terimleri kullanılır.
- Geçici koşullanma, sabit zaman aralıkları kullanılarak koşullanma olarak da tanımlanabilir.
- Örneğin, her gün belirli bir saatte yemek yiyen birinin o saate beş kala karnının guruldaması geçici koşullanma örneğidir.
- 48:20Habercilik
- Habercilik, klasik koşullanmanın bir başka ilkesidir ve haber vermek anlamına gelir.
- Pavlov'un deneyinde zil sesi köpeğe etin geleceğini haber verir, bu olumlu habercilik olarak adlandırılır.
- Olumlu habercilik, koşullu uyarıcının koşulsuz uyarıcının geleceğini haber vermesidir.
- 50:34Olumsuz Habercilik
- Rescoria, Pavlov'un deneyinin aksine önce zil sesi sonra elektrik şoku vererek köpeklerde olumsuz habercilik deneyi yapmıştır.
- Olumsuz habercilik, bir şeyin bittiğini haber etmeyi ifade eder; örneğin, zil sesi elektrik şokunun bittiğini haber eder.
- Güneşin doğması yağmurun bittiğini haber etmesi de olumsuz habercilik örneğidir.
- 53:17Olumlu ve Olumsuz Kavramları
- Olumlu ve olumsuz kavramları günlük hayattaki anlamıyla değil, olumlu bir şeyin geleceği ve olumsuz bir şeyin bittiği anlamında kullanılır.
- Olumlu bir şeyin geleceği, olumsuz bir şeyin bittiği kavramları günlük hayatta iyi ve kötü anlamıyla yorumlanmamalıdır.
- 54:26Pekiştireç ve Pekiştirme
- Klasik koşullanmada pekiştireç, bir davranışın yapılma sıklığını arttıran uyarıcıdır ve pekiştirmenin edimsel koşullanma da altını üstüne getirdiği belirtilmiştir.
- Klasik koşullanmada pekiştireç her zaman koşulsuz uyarıcıdır; köpeklerde et, kedi için kedi mamasıdır.
- Klasik koşullanma iki tür pekiştireçten bahseder: birincil pekiştireç (doğuştan, öğrenilmemiş) ve ikincil pekiştireç (sonradan kazanılmış).
- 57:19Sönme ve Alışma
- Sönme, koşullanmanın pekiştireç verilmemesi sonucunda kaybolmasıdır; pekiştireç gelmediği için davranışın azalması veya ortadan kalkmasıdır.
- Alışma, pekiştirecin gelmeye devam ettiği halde davranışın azalmasıdır; pekiştirecin etkisini kaybetmesi sonucu davranış ortadan kalkar.
- Alışmanın ortaya çıkmaması için pekiştirecin değiştirilmesi gerekir.
- 1:04:54Kendiliğinden Geri Gelme ve Koşullu Canlandırma
- Kendiliğinden geri gelme, sönen davranışın pekiştirilmemesine rağmen tekrar kendiliğinden ortaya çıkmasıdır ve genellikle kısa sürelidir.
- Koşullu canlandırma, sönen davranışın tekrar pekiştirilme sonucunda ortaya çıkmasıdır.
- Sönme ve alışma arasındaki fark, sönmede pekiştirecin gelmediği halde davranışın azalması, alışmada ise pekiştirecin gelmeye devam ettiği halde davranışın azalmasıdır.
- 1:09:09Koşullu Canlandırma
- Buzdolabı örneği üzerinden koşullu canlandırma kavramı açıklanmıştır: Elektrik çarpması sonucu buzdolabına el uzatmaktan korkulan, ancak birkaç kez el uzatıldığında korkunun ortadan kalkması, dört ay sonra tekrar elektrik çarpmasıyla korkunun yeniden ortaya çıkması koşullu canlandırma örneğidir.
- Kendiliğinden geri gelen koşullu tepki, ilk koşullu tepkiyle her zaman aynı güçte değildir; kısa sürelidir, zayıftır ve tekrar ortadan kalkabilir.
- 1:12:26Uyarıcı Genellemesi
- Uyarıcı genellemesi, bir uyarıcıya verilen tepkinin o koşullu uyarıcıya benzeyen diğer uyarıcılara da gösterilmesidir.
- Örnek olarak, "gel pisi pisi" diye kediyi çağıran çocuğun, benzer bir yavru köpeği de aynı şekilde çağırması uyarıcı genellemesidir.
- "Her sakallıya dede demek" deyimi de uyarıcı genellemesini göstermektedir.
- 1:15:31Uyarıcı Genellemesinin Örnekleri
- Beyaz önlüklü doktor amcadan korkan kişinin, benzer şekilde beyaz önlüklü öğretmeninden de korkması uyarıcı genellemesidir.
- Öğrencilerin Oğuz öğretmenin verdiği diğer derslerden de ürkmeye başlamaları, korku tepkinin Oğuz'un derslerine karşı uyarıcı genellemesi oluşmasıdır.
- Babası tarafından sık sık cezalandırılan çocuğun, sadece babasından değil yanına yaklaşan tüm erkeklerden korkması da uyarıcı genellemesidir.
- 1:19:27Ayırt Etme
- Uyarıcı genellemesinin tam tersi olan ayırt etme, benzer uyarıcıları farklı tutarak farklı tepkiler verme davranışıdır.
- Çocuğun kediyi "gel pisi pisi" diye çağırırken köpeği çağırmaması, kedi ile köpeği ayırt etmesidir.
- Beyaz önlüklü doktor amcadan korkup, beyaz önlüklü öğretmenden korkmamak da ayırt etme davranışıdır.
- 1:21:19Dersin Sonu
- Önümüzdeki derste gölgeleme, engelleme, üst düzey koşullanma ve ön koşullanma gibi kavramlar ele alınacaktır.
- Öğrencilere klasik koşullanmayı bitirmeleri ve çözebildikleri kadar soru çözerek hazırlanmaları istenmiştir.
- Ramazan ayı yaklaşmakta olduğu için ders sonlandırılmıştır.