Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen/eğitmen tarafından sunulan psikoloji dersi formatında olup, KPSS sınavına hazırlık amacıyla klasik koşullanma konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, klasik koşullanmanın temel ilkelerinden başlayarak bitişiklik ilkesi, koşullanma türleri, pekiştireç kavramı ve sönme sürecini ele almaktadır. Ardından kendiliğinden geri gelme, alışma, duyarsızlaşma ve duyarlılaşma kavramları açıklanmakta, son olarak uyarıcı genellemesi ve ayırt etme kavramları örneklerle anlatılmaktadır.
- Videoda Pavlov'un zil-et deneyi gibi bilimsel örnekler ve arı korkusu, öğretmen korkusu, bozuk yiyecek korkusu gibi günlük hayattan örnekler kullanılarak kavramlar somutlaştırılmaktadır. Ayrıca, kavramların doğru tanımlanmasının önemi vurgulanmakta ve klasik koşullanmanın fizyolojik ve psikolojik boyutları açıklanmaktadır.
- 00:15Klasik Koşullanmanın Bitişiklik İlkesi
- Bitişiklik ilkesi (yapışıklık), nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının zamansal ve mekansal olarak eşleşmesidir.
- Pavlov'a göre ideal zaman aralığı sıfır virgül elli saniyenin altına düşmemeli ve otuz saniyeden fazla olmamalıdır.
- Zamansal mesafe artarsa (örneğin zil çaldıktan beş dakika sonra et gelirse), koşullanmayı azaltan bir durum ortaya çıkar.
- 02:11Bitişiklik Türleri
- İzli koşullanmada zil çalmayı sonlandırıp hemen sonra et verilir, koşullanma meydana gelir ancak en yüksek koşullanma değildir.
- Gecikmeli koşullanmada zil çalmaya devam ederken hemen akabinde et verilir ve en yüksek koşullanma bu türdedir.
- Eş zamanlı koşullanmada zil ve et aynı anda verilir, zile koşullanma olmaz çünkü et daha baskındır.
- 04:57Diğer Bitişiklik Türleri
- Temporal (geçici) koşullanmada zil çalmadan on dakikada bir et verilir, zamana koşullanma ortaya çıkar ve bu insanların biyolojik saati ile ilişkilidir.
- Tersine koşullanmada önce et verilir sonra zil çalınır, Pavlov'a göre zile koşullanma oluşmaz ancak Rorschach'a göre koşullanma olur ve bu olumsuz habercilik olarak adlandırılır.
- İzli koşullanmada koşullanma ortaya çıkar ancak yüksek değildir çünkü zil çalmayı sonlandırıp hemen sonra et verilir.
- 09:02Pekiştireç İlkesi
- Klasik koşullanmada davranışı güçlendiren ve pekiştiren uyarıcı koşulsuz uyarıcıdır.
- Koşulsuz uyarıcı her zaman tepkiden önce gelir.
- Et ortamdayken (zilin arkasından et geldiğinde) hayvanda daha yüksek bir koşullanma olur, et gelmezse bir zaman sonra zile tepki vermemeye başlar.
- 10:34Sönme Kavramı
- Sönme (deneysel çözüm), pekiştireç (koşulsuz uyarıcı) ortamdan çıktığında veya koşullu uyarıcı tek başına verildiğinde koşullu uyarıcıya gösterilen tepkinin azalması veya zamanla ortadan kalkmasıdır.
- Klasik koşullanmanın sönmesinde sönme yaşanmadan önce herhangi bir tepki artış olmaz, doğrudan azalma vardır.
- Edimsel koşullanmanın sönmesinde ise sönme yaşanmadan önce tepki bir artma olur.
- 14:45Klasik Koşullanmanın Sönmesi
- Klasik koşullanmanın sönmesi, koşullu uyarıcıya verilen tepkinin azalması veya zamanla ortadan kalkmasıdır.
- Sönme için koşullu uyarıcının arkasından koşulsuz uyarıcının gelmemesi gerekir.
- Ödül ve ceza klasik koşullanmada yoktur.
- 15:45Sönme Örnekleri
- Dayaktan korkmak örneğinde, öğretmen nötr uyarıcıdan koşulsuz uyarıcıya dönüşür ve öğretmen dayak vermezse, çocuklardan gelen tepki azalır.
- Bozuk yiyecek yiyen bir insanın midesi bulanması örneğinde, köfte nötr uyarıcıdan koşulsuz uyarıcıya dönüşür ve köfte yenmezse, mide bulantısı tepkisi azalır.
- Sönme yoluyla okul korkusu veya ders korkusu gibi davranışlar ortadan kaldırılabilir.
- 20:58Kendiliğinden Geri Gelme
- Kendiliğinden geri gelme, koşulsuz uyarıcı ortamda olmadığı halde koşullu uyarıcıya gösterilen tepkinin yeniden ortaya çıkmasıdır.
- Pavlov'un deneyinde, zilin arkasından et gelmezse sönme gerçekleşir, ancak bir ara sonra tekrar zil çalındığında hayvan tepki verir.
- Arılardan korkma, öğretmen korkusu veya köfte yeme örneğinde, sönme sonrası tekrar korku veya tepki ortaya çıkması kendiliğinden geri gelmedir.
- 24:18Alışma
- Alışma (duyusal uyum), koşulsuz uyarıcı ortamda olduğu halde koşullu uyarıcıya gösterilen tepkinin azalmasıdır.
- Alışmada bir tepki hiçbir zaman tamamen ortadan kalkmaz çünkü alışma fizyolojik bir durumdur ve doğuştan gelir.
- Klasik koşullanma da alışma, duyu organlarının uyarıcıya verdiği tepkinin azalmasıdır.
- 28:17Alışma Kavramı
- Alışma her zaman fizyolojiktir ve duyu organlarında (işitme, koklama, tat alma, dokunma) ortaya çıkar.
- Alışma, duyu organlarında verilen tepkinin azalmasıdır; örneğin kolumdaki saatin ağırlığını hissetmememiz veya balık kokusuna alışmamız.
- Alışma, insan bedeninin kendini koruma çabasıdır; çok fazla uyarıcıya maruz kaldığımızda duyu organları tepki vermemeye başlar.
- 29:53Alışma Örnekleri
- Parfüm kokusu gibi sürekli maruz kaldığımız uyarıcılar zamanla alışma yaratır.
- Görme organı diğer duyu organlarına göre daha zor alışır.
- Fiziksel şiddete maruz kalan çocuklar zamanla dayağı dokunma duyusu olarak hissetmeye başlarlar.
- 31:19Alışma ve Duyarsızlaşma Arasındaki Fark
- Alışma fizyolojik iken, duyarsızlaşma psikolojik veya duygusal bir tepki vermemeye başlamaktır.
- Duyarsızlaşma mesleki anlamda iyi olabilir (gassal gibi mesleklerde) ancak hayat anlamında kötü olabilir (savaş haberleri karşısında tepki vermemek).
- Duyarsızlaşma, sürekli maruz kaldığımız uyarıcılar karşısında duygusal olarak tepki vermemeye başlamamızdır.
- 37:14Duyarlılaşma Kavramı
- Duyarlılaşma, bir konuda aşırı hassasiyet göstermektir.
- Duyarlılaşma en çok hastalar ve hamileler tarafından yaşanır.
- Duyarlılaşma, normalde verecekleri tepkiden çok daha fazla tepki ortaya koymaktır.
- 39:35Uyarıcı Genellemesi
- Uyarıcı genellemesi, klasik koşullanmada benzer uyarıcılara aynı tepkiyi vermektir.
- Uyarıcı genellemesinde uyarıcılar birbirine benzer olmalı, ancak tepki aynı olmalıdır.
- Örneğin, zil çaldığında hayvanın tepki vermesi normal, ancak telefon zili çaldığında da aynı tepki vermesi uyarıcı genellemesidir.
- 41:14Uyarıcı Genellemesi ve Özümleme
- Özümleme kavramıyla genelleme aynı şeydir, uyumsamayla da ayırt etme aynı şeydir.
- Soru kökünde "pija" varsa cevap özümleme, yoksa cevap genellemedir.
- Örneğin, hemşireden iğne yiyen çocuğun başka bir hemşireden de korkması özümleme, farklı bir hemşire tarafından yanağı sıkıldığında korkmaması ise uyarıcı genellemesidir.
- 43:31Ayırt Etme
- Ayırt etme, farklı uyarıcılara farklı tepkiler vermektir.
- Örneğin, zile tepki veren hayvanın telefon zili çaldığında tepki vermemesi ayırt etmedir.
- Öğretmenin kendisini döven öğretmenden korkması ama diğer öğretmenlerden korkmaması veya sayısal derslerden korkan çocuğun sadece matematikten korkması ayırt etmedir.