Buradasın
Kimya Dersi: Lewis Elektron Nokta Yapısı ve İyonik Bileşikler
youtube.com/watch?v=LEBbtenQKUQYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 25 yıllık deneyime sahip bir kimya öğretmeninin öğrencilere Lewis elektron nokta yapısı ve iyonik bileşikler konusunu anlattığı kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, Lewis elektron nokta yapısının temel prensiplerinden başlayarak oktet ve dublet kurallarını, iyonların oluşumunu, iyonik bağların özellikleri ve iyonik bileşiklerin suda çözünme denklemlerinin nasıl yazılacağını adım adım açıklamaktadır. Öğretmen, çeşitli elementlerin Lewis yapılarını, iyonik bileşiklerin kristal örgü yapısını, erime-kaynama noktalarını ve bağ kuvveti kavramını örneklerle pekiştirmektedir.
- Videoda ayrıca elektronegatiflik farkının iyonik karakter üzerindeki etkisi, iyonik bileşiklerin moleküler yapıda olmadığı, birim hücrelerden oluştuğu ve bir maddenin suda iyonlaşmasının onu kesinlikle iyonik kılmaz gibi önemli bilgiler de verilmektedir. Öğretmen, öğrencilerin sık yaptığı hataları vurgulayarak konuyu daha iyi anlamaları için ipuçları da sunmaktadır.
- 00:07Güçlü Etkileşimler ve Lewis Yapısı
- Ders, güçlü etkileşimler konusunu ele alacak ve uzun bir ders olacak.
- Lewis yapısı, elementin sembolünün çevresine değerlik elektronları noktalar halinde koyarak gösterilen bir yapıdır.
- Lewis simgeleri baş grup elementleri (A grupları) için yaygın olarak kullanılır.
- 01:09Lewis Yapısının Özellikleri
- Değerlik elektron sayısı elementlerin grup numarasıyla ilişkilidir.
- Lewis yapısında noktalar dört köşeli olarak yerleştirilir ve önce tek tek noktalar konulur, sonra ikilemeye başlanır.
- Eşlenen noktalar bağ yapımına katılmaz, tekli noktalar ise bağ yapma yeteneğine sahiptir.
- 01:35Lewis Yapısının Örnekleri
- Lityum (Li) 1A grubu olduğu için sembolünün çevresine bir nokta konulur.
- Bor (B) 2A grubu olduğu için sembolünün çevresine iki nokta konulur.
- Boron (B) 3A grubu olduğu için sembolünün çevresine üç nokta konulur.
- 03:17Diğer Elementlerin Lewis Yapısı
- Karbon (C) 4A grubu olduğu için sembolünün çevresine dört nokta konulur.
- Azot (N) 5A grubu olduğu için sembolünün çevresine beş nokta konulur ve üç tane tekli nokta bağ yapma yeteneğine sahiptir.
- Oksijen (O) 6A grubu olduğu için sembolünün çevresine altı nokta konulur ve iki tane tekli nokta bağ yapma yeteneğine sahiptir.
- 06:36Soygazlar ve Helyum İstisnası
- Neon (Ne) 8A grubu olduğu için sembolünün çevresine sekiz nokta konulur ve bağ yapmaz.
- Soygazlar kararlı oldukları için bağ yapamazlar.
- Helyum (He) istisna olarak değerlik elektron sayısı iki olmasına rağmen 8A grubu olarak kabul edilir ve iki tane tekli nokta bağ yapma yeteneğine sahiptir.
- 08:48Oktet Kuralı
- Oktet kuralı, element atomlarının bileşik oluştururken son katmanlarındaki elektron sayısını sekize tamamlamasıdır.
- Oksijen atomu, sekiz elektronlu bir soygaza benzemek için dışarıdan iki elektron alarak son katmanındaki elektron sayısını sekize tamamlar.
- Oktet kuralı, elementlerin kararlı hale gelmesi için son katmanlarındaki elektron sayısını sekize tamamlaması prensibidir.
- 10:33Dublet Kuralı
- Dublet kuralı, element atomlarının bileşik oluştururken değerlik elektron sayısını ikiye tamamlamasıdır.
- Lityum atomu, son katmandaki bir elektronu salarak ilk katmandaki elektron sayısını ikiye tamamlar ve dublet kuralına uyar.
- Dublet kuralı sadece ilk katmandaki elektron sayısı ikiye çevrildiğinde geçerlidir, diğer katmanlar oktete döndürülmelidir.
- 12:30Oktet Kuralının Genel Adı
- Dublet kuralı aslında oktet kuralının bir alt kategorisidir ve genel adı oktet kuralıdır.
- Test kitaplarında değerlik elektron sayısı ikiye tamamlanıyorsa dublet kuralı denilse de, genel adı oktet kuralıdır.
- Lityum ve berilyum gibi elementler sadece dublet kuralına uyar ve helyuma benzer.
- 13:29Oktet Kuralına Uyan Bileşim Örneği
- İkinci periyotta yer alan X ve Y elementleri, X'in 2A grubu, Y'nin 6A grubu elementleridir.
- X atomu +2, Y atomu -2 değerlik elektron sayısına sahiptir.
- X ve Y arasında oluşan bileşik formülü X₂Y'dir, bu da X'in dublete, Y'nin oktete dönmesini sağlar.
- 16:04İyonların Lewis Gösterimi
- Katyonların Lewis gösteriminde, atomun kaç elektron verdiğini gösteririz; örneğin sodyum bir elektron vererek +1 iyon haline gelir.
- Anyonların Lewis gösteriminde, atomun kaç elektron aldığını gösteririz ve köşeli parantez içinde belirtiriz; örneğin hidrojen bir elektron alarak He²⁺ iyon haline gelir.
- Oksijen iki elektron alarak O²⁻, azot üç elektron alarak N³⁻ iyon haline gelir.
- 20:17İyonik Bağ
- İyonik bağ, metal ve ametal arasında veya anyon ve katyon arasında elektrostatik çekim kuvvetiyle oluşan bağdır.
- Metal atomları elektron vererek katyona, ametal atomları da elektron alarak anyona dönüşür.
- İyonik bağ oluşturan atomların elektronegatiflik farkı arttıkça bağın iyonik karakteri artar.
- 23:42İyonik Bileşiklerin Lewis Yapısı
- Sodyum ve flor arasında oluşan sodyum florür bileşiğinin Lewis yapısını göstermek için önce sodyum ve florun elektron yapılarını incelemek gerekir.
- Sodyum bir elektron vererek +1 iyon haline gelirken, flor bir elektron alarak -1 iyon haline gelir ve her ikisi de kararlı bir form olan oktede (sekiz elektronlu) olur.
- Lewis yapısında katyon olduğu gibi yazılır, anyona ise kaç tane elektron aldığını köşeli parantez içinde gösteririz.
- 26:15Magnezyum Klorür Örneği
- Magnezyum ve klor arasında oluşan magnezyum klorür bileşiğinde, magnezyum iki elektron vererek +2 iyon haline gelirken, klor iki elektron alarak -2 iyon haline gelir.
- Lewis yapısında magnezyumun iki elektron verdiğini ve klorun iki elektron aldığını gösteririz.
- İyonik bileşiklerin gösteriminde katyon ve anyonun sayıları da belirtilir, örneğin MgCl₂ şeklinde.
- 29:34Kalsiyum Oksit Örneği
- Kalsiyum ve oksijen arasında oluşan kalsiyum oksit bileşiğinde, kalsiyum iki elektron vererek +2 iyon haline gelirken, oksijen iki elektron alarak -2 iyon haline gelir.
- Lewis yapısında kalsiyumun iki elektron verdiğini ve oksijenin iki elektron aldığını gösteririz.
- İyonik bileşiklerin gösteriminde katyon ve anyonun sayıları da belirtilir, örneğin CaO şeklinde.
- 30:56Alüminyum Sülfür Örneği
- Alüminyum ve sülfür arasında oluşan alüminyum sülfür bileşiğinde, alüminyum üç elektron vererek +3 iyon haline gelirken, sülfür bir elektron alarak -1 iyon haline gelir.
- Lewis yapısında alüminyumun üç elektron verdiğini ve sülfürün bir elektron aldığını gösteririz.
- İyonik bileşiklerin gösteriminde katyon ve anyonun sayıları da belirtilir, örneğin Al₂S şeklinde.
- 33:40Lewis Elektron Yapısı ve İyonik Bileşikler
- Lewis elektron yapısında, verilen ve alınan elektron sayısının denk gelmesi gerekir.
- Alüminyum ve kükürt örneğinde, alüminyum 3 elektron verirken kükürt 2 elektron alır ve bu denkliği sağlamak için alüminyum 2, kükürt 3 olur.
- Lewis yapısı yazarken, köşeli parantez içinde elektron sayısını belirtmek önemlidir.
- 35:38İyonik Bileşiklerin Özellikleri
- B grubu (geçiş metal) katyonların elektron dizilimi incelendiğinde octet krona uymadığı görülür, bu nedenle oktet kuralı A gruplarında (baş gruplarda) kullanılır.
- Hiçbir iyonik bağlı bileşik katı halde elektriği iletmez, ancak suda çözünmüş veya erimiş hale getirildiğinde elektriği iletir.
- İyonik bileşiklerde anyon ve katyonun birbirlerini elektrostatik olarak çekmesi sonucunda düzenli istiflenmesi oluşan yapılardır.
- 38:04Kristal Örgü Yapısı
- İyonik bağlı bileşikler moleküler yapıda değildir, kristal örgü yapılarındadır.
- Kristal örgü yapısında tekrarlanan birim hücrelerden oluşur ve birim hücreler elektriksel olarak nötr kalır.
- İyonik bağlı bileşikler oda koşullarında tamamen katıdır, erime ve kaynama noktaları çok yüksektir.
- 40:07İyonik Bileşiklerin Fiziksel Özellikleri
- İyonik bağlar güçlü etkileşimler olduğundan elektroliz gibi kimyasal ayırma yöntemleri ile bileşenlerine ayrılır.
- İyonik bağlı bileşiklerin sudaki çözünürlükleri genelde çok iyidir.
- İyonik bağlı bileşikler darbelere karşı dayanıksızdır, kırılgan olup aynı yükler bir araya geldiğinde birbirini iter.
- 41:43İyonik Bileşiklerin Görsel Yapısı
- İyonik bileşiklerin görsel yapısında, bir sodyum atomu altı klor atomunun etkisinde kalır ve bir klor atomu altı sodyum atomunun etkisinde kalır.
- Sodyum elektron verdiğinde atom çapı küçülür, klor elektron aldığında atom çapı büyür.
- İyonik bileşiklerde atomlar çok sık istifli bir bölgede hareket edemez, sadece titreşim özelliğine sahiptir.
- 43:59İyonik Bağlı Bileşiklerin Özellikleri
- Potasyum ve oksijen arasındaki iyonik bağda, potasyum bir elektron verirken oksijen iki elektron alır ve her ikisi de oktetini tamamlar.
- İyonik bağlı bileşikler katyon ve anyonları bir arada tutan elektrostatik çekim kuvvetine sahiptir ve katade elektrik akımını iletmez.
- İyonik bağlı bileşikler moleküler yapıya sahip olamaz, kristal hücreye (birim hücre yapısına) sahiptir ve erime-kaynama noktası çok yüksektir.
- 46:44İyonik Karakter ve Elektronegatiflik
- İyonik karakter, kimyasal bağ oluşturan atomların elektronegatifliklerinin farkı ne kadar çok artarsa o kadar artar.
- Elektronegatiflik arasındaki fark arttıkça bağın iyonik karakteri de artar.
- Elektronegatiflik farkı azalınca bağ moleküler element gibi, fark yoksa kovalent, fark arttıkça iyonik olur.
- 50:55Bağ Kuvveti ve Özellikleri
- Bağ kuvveti (BK), yük bölü yarıçap oranı olarak tanımlanır ve Q₁×Q₂/r² formülüyle hesaplanır.
- Bir maddenin yükü büyük ve yarıçapı küçükse bağ kuvveti büyüktür.
- Aynı yüklü bileşiklerde yarıçap arttıkça bağ kuvveti azalır, aynı yarıçaplı bileşiklerde yük arttıkça bağ kuvveti artar.
- 53:29Periyodik Sistemde İyonik Karakter ve Bağ Kuvveti
- Periyodik sistemde iyonik karakter sorusunda, metaller için sağdan sola, yukarıdan aşağıya doğru metalik bağ kuvveti artar.
- Ametaller için soldan sağa, aşağıdan yukarıya doğru iyonik karakter artar.
- Bağ kuvveti, yük bölü yarıçap oranına bağlıdır ve soldan sağa, aşağıdan yukarıya doğru artar.
- 55:15İyonik Karakter ve Elektronegatiflik Farkı
- Elektronegatiflik arasındaki fark arttıkça bağın iyonik karakteri artar.
- Sodyum florür, elektronegatiflik farkı en yüksek olduğu için iyonik karakteri en yüksek olan bileşiktir.
- 55:43Bağ Kuvveti ve Erime Noktası İlişkisi
- Bağ kuvveti fazla olan bileşiklerin erime noktası daha fazladır.
- Katyon yarıçapı, nötrdeki çapın aynısıdır çünkü ikisi de aynı drama yaşıyor.
- Elektronegatiflik farkı, iyonik karakteri belirler; fark ne kadar fazlaysa bağın iyonik karakteri o kadar fazladır.
- 59:53İyonik Bağ Kuvveti ve Özellikleri
- İyonik bağ kuvveti arttıkça örgü enerjisi, erime noktası ve sertlik artar.
- Bağ kuvveti, yüklerin çarpının büyük ve yarıçapın küçük olmasıyla artar.
- Aynı grupta elementler için, yükleri aynıysa yarıçapı küçük olanın bağ kuvveti daha büyüktür.
- 1:03:36İyonik Bağlı Bileşiklerin Suda Çözülmesi
- İyonik bağlı bileşiklerin suda çözülmesi konusu çok önemlidir ve yanlış çözüldüğünde yanlış sonuçlar elde edilir.
- Çözünme denkleminde sol taraf her zaman artı yüklü katyon, sağ taraf her zaman eksi yüklü anyon olarak yazılır.
- Çözünme denkleminde katsayılar, elementlerin elektron verme ve alma durumlarını gösterir.
- 1:04:18Çözünme Denklemlerinin Örnekleri
- Sodyum klorürü suya atıldığında, sodyum artı yüklü katyon, klor ise eksi yüklü anyon olarak suda çözünür.
- Magnezyum iyotürde, magnezyum artı yüklü katyon, iyot ise eksi yüklü anyon olarak suda çözünür ve magnezyum iki elektron verir.
- Potasyum oksitte, potasyum artı yüklü katyon, oksijen ise eksi yüklü anyon olarak suda çözünür ve potasyum iki elektron alır.
- 1:06:27Kök Yapısı ve Önemli Uyarılar
- Kök yapısı (NH₄⁺, SO₃²⁻ gibi) suda çözünürken bozulmaz ve bütündür.
- Bir maddenin sudaki iyonlaşması o maddeyi kesinlikle iyonik kılmaz, kovalent bağlı bileşikler de suda iyonlaşabilir.
- Bu ünite 10. sınıf müfredatına ve AYT sınavına hazırlık için çok değerlidir.