Buradasın
Kentsel Dönüşüm, Rant ve Konut Politikaları Üzerine Akademik Söyleşi
youtube.com/watch?v=zIqEC7JXXP8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik söyleşi formatında gerçekleşen, kentsel dönüşüm, rant kavramı ve konut politikaları konularını ele alan bir sohbeti içermektedir. Selahattin Hoca, Murat Hoca, Osman ve diğer konuşmacılar arasında geçen diyalogda, kent planlama ve mimarlık alanlarında uzman kişiler bulunmaktadır.
- Söyleşi, kentsel dönüşüm kavramının tanımı ve tarihsel gelişimiyle başlayıp, Avrupa'daki ilk örneklerden Türkiye'deki uygulamalara kadar uzanmaktadır. Ardından rant kavramının tarihsel gelişimi, David Ricardo'nun farklılık rantı teorisi ve kentsel gelişimin yedi aşaması anlatılmaktadır. Video, TOKİ'nin sosyal rolü, farklı gelir gruplarına yönelik konut üretimi ve kentleşme sorunları gibi konuları ele alarak devam etmekte ve yerel yönetimlerin kent planlamasındaki rolü üzerine tartışmalarla sona ermektedir.
- Söyleşide ayrıca Malatya örneği üzerinden kentsel dönüşüm uygulamalarının değerlendirilmesi, TOKİ'nin %80'ini orta ve üst gelir grubuna, %20'sini ise düşük gelirli gruplara yönelik konut ürettiği, arsa üretimindeki sorunlar ve imar barışı uygulamasının deprem riski altında bulunan bir ülkede yarattığı sorunlar gibi konular da tartışılmaktadır.
- 00:01Giriş ve Sunum Planı
- Konuşmacı, kentsel dönüşüm ve rant ilişkisini masaya yatırmak istediğini belirtiyor.
- Sunumda önce kentsel dönüşüm tanımları, ardından Türkiye'de yayınlanmış yasalar ve rant kavramı ele alınacak.
- Kentsel dönüşüm ve rant ilişkisi kurulup yaklaşık yarım saatlik bir sunum yapılacak.
- 02:09Kentsel Dönüşümün Tarihsel Gelişimi
- Kentsel dönüşüm, Avrupa'da ortaya çıkan bir hadise olup, Haussmann'ın Paris'te yaptığı "yaratıcı yıkım" ile başlamıştır.
- Haussmann, Paris'i yeniden inşa ederken güzel bir kent oluşturmakla birlikte, ikinci bir ihtilal yaşanmasın diye geniş sokaklar ve caddeler planlamıştır.
- Bu uygulama başarılı olmuş ancak marksistler bu yaklaşımın eleştirilmesi gerektiğini düşünmüştür.
- 04:13Kentsel Dönüşümün Avrupa'daki Uygulamaları
- Paris'teki başarılı kentsel dönüşüm uygulaması daha sonra Rusya'ya sıçramıştır.
- Avrupa'nın diğer şehirlerinde kentin farklı bir alanının taşınması veya restore edilmesi gibi yaklaşımlar benimsenmiştir.
- Türkiye'de bu uygulamalarda Avrupa'da olduğu kadar başarılı olunamamıştır.
- 05:23Kentsel Dönüşümün Nedenleri
- Sanayi devriminden sonra kentleşme hız kazanmış ve kentsel mekanlarda işlevsel değişiklikler ortaya çıkmıştır.
- Sanayileşmenin kentlere getirdiği olumsuz durumlar, kent merkezinin köhnemesi ve savaşlar gibi felaketler kentsel dönüşümü gerektirmiştir.
- Kentsel dönüşüm, kaybolan ekonomik etkinliğin yeniden canlandırılması ve işlevini yitiren yapıların yeniden işlev kazandırılması anlamına gelmektedir.
- 07:34Türkiye'deki Kentsel Dönüşüm Uygulamaları
- İstanbul'da Adnan Menderes döneminde Vatan ve Millet Caddeleri inşaatı sırasında onlarca cami ve yüzlerce sivil mimari örneği yıkılmıştır.
- İstanbul'un tarihi dokusunun korunması için yeterli hassasiyet gösterilmemiştir.
- Türk Dil Kurumu'na göre kentsel dönüşüm, imar planına uymayan ruhsatsız binaların yıkılıp planlara uygun toplu yerleşim alanlarının oluşturulması şeklinde tanımlanmaktadır.
- 10:23Türkiye'deki Kentsel Dönüşüm Yasaları
- Türkiye'de kentsel dönüşümü sağlayabilecek yasal zemin iyi fena olmasına rağmen yeterli sayıda yasa bulunmaktadır.
- 775 sayılı Gecekondu Kanunu (1996) yerel yönetimlere kentin yıkılan alanlarına müdahale imkanı tanımaktadır.
- Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu, esenboğa havaalanından gelen ziyaretçilerin gecekondu semtlerinden geçmesini önlemek amacıyla çıkarılmıştır.
- 12:08Kentsel Dönüşüm ve Yasal Çerçeve
- Kuzey Ankara'daki giriş kentsel dönüşüm projesi, toplu konut idaresi ödemeleri yapamayanların evlerinin alındığı ve komşuluk ilişkilerinin bozulduğu sorunları doğurmuştur.
- 5366 sayılı "Yıpranan Tarihi ve Kültürel Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun" ve Belediye Kanununun 70. maddesi, yerel yönetimlerin kentsel dönüşümle ilgili yetkilerini güçlendiren önemli yasal düzenlemelerdir.
- 6306 sayılı "Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun", Türkiye'nin neredeyse tüm bölgelerinin deprem tehdidi altında olduğunu kabul ederek, deprem riski alanlarının merkeze alınarak dönüşümüne olanak sağlar.
- 15:42Rant Kavramı ve Kentsel Gelişimin Aşamaları
- Rant kavramı, David Ricardo'ya göre toprağın özgün, yok edilemez güçlerini kullanmanın karşılığında toprak sahibine yapılan ödemedir; günümüzde genellikle emek harcanmadan elde edilen kazanım olarak değerlendirilir.
- Kentsel gelişimde yedi aşamadan geçilir: kentleşmemiş kırsal toprak, kentin çeperlerindeki arazilerde gelişmeme hareketi, kentsel gelişmeye aday olan topraklar, altyapının gelmesi, binaların ortaya çıkması, kentsel kullanımın farklılaşması ve spekülasyon aşaması.
- Spekülasyon aşamasında özellikle altıncı ve yedinci aşamada, toprak spekülasyonu kentlerde yoğun bir şekilde yaşanmaktadır.
- 22:17Yerel Yönetimlerin Kentsel Dönüşümdeki Rolü
- Kentsel dönüşümde spekülatörlerin etkili olduğu alanlarda, yerel yönetimlerin imar planlarında almış olduğu kararlar çok önemlidir.
- Turgut Cansever ve Avni Hoca gibi düşünürler, belediye ve imar komisyonlarının almış olduğu kararların kentin geleceğini etkilediğini vurgulamaktadır.
- Kentsel dönüşümlerin sadece "yapsakçı" mantığına dayanmaması, rantçılara ve spekülatörlerin etkisi altında kalmaması gerektiği belirtilmektedir.
- 24:32Kentsel Dönüşüm ve TOKİ'nin Uygulamaları
- Ülkenin idarecileri yıllardır dikey mimariden yatay mimariye geçme zorunluluğunu vurgulamaktadır.
- TOKİ'nin uygulamaları eleştirilmelidir çünkü yüksek binaların inşası, hak sahiplerinin gecekondu alanlarında yaşayan insanların yerleştirilmesi ve başka alanların elde edilmesi amacıyla kullanılmaktadır.
- Kentsel dönüşüm uygulamaları üç ayaklı bir sistemdir: hak sahibi vatandaş, özel sektör ve yerel yönetim.
- 25:58Kentsel Dönüşümdeki Sorunlar
- Özel sektörün çok fazla kazanmasına yerine, hak sahibi vatandaşların sosyal donatıları olan yapılara yerleştirilmesi daha anlamlıdır.
- Yerel yönetimler genellikle kentsel dönüşümü, arsaları daha pahalıya satabilmek için kullanmaktadır.
- Gecekondu yaşayan insanların apartman hayatı bilmemek ve sabit geliri olmayabilir, bu durumda borçlandırma ile ilgili sorunlar doğabilir.
- 27:12Sosyal Etkiler ve Yerel Yönetimler
- Sosyal dokuyu gözetmeksizin gecekondu yaşayanların kalabalık ailelerini küçük apartmanlara yerleştirme, sosyal açıdan ciddi sorunlar doğurabilir.
- Yerel yönetimlerin rantın yüksekliği nedeniyle arsaları satılabilecek şekilde dönüştürme çabaları, sosyal sorunları göz ardı etmektedir.
- Türkiye'de en üst düzey idareciler bile yaklaşık 8-10 yıldır dikey mimariden yatay mimariye geçmenin zorunluluğunu vurgulamaktadır.
- 29:45Yerel Yönetimlerin Seçimi
- Türkiye'de yerel yönetimlerin seçimlerinde farklı bir tavır beklenemiyor, merkezi seçimlerdeki gibi duygusal bağlarla oy verilir.
- Yerel yönetimlerde seçmenlerin dikkat etmesi gereken, adayların belirli süreliğine geliyorsa ne yapabilecekleri projeleridir.
- Ülkenin içinde bulunduğu siyaset, yerel siyaseti etkilemekte ve merkezi siyasetin yerel yöneticilere aday olarak belirlediği kişilerin seçilmesini sağlamaktadır.
- 32:48Kentsel Dönüşümdeki Sosyal Sorunlar
- Kentsel dönüşümde yaşanan en önemli sorunlardan biri, gecekondu alanlarında yaşayan insanların yeni konutlarına nasıl adapte olacaklarıdır.
- Gecekondu yaşayanların ihtiyaçları, yaşamları ve aile yapısı göz önünde bulundurulmadan apartmanlara yerleştirilmektedir.
- TOKİ'nin sosyal konut üretmek üzere kurulduğu halde, ürettikleri yapıların neredeyse %80'inden fazlası orta ve üst gelir düzeyindeki ailelere satılmaktadır.
- 36:05TOKİ'nin Konut Üretim Stratejisi
- TOKİ hem üst düzey insanlara hem de düşük gelirli insanlara konut üretiyor, ayrıca millet bahçeleri de yapıyor.
- TOKİ'nin çalışma şartlarında değişiklikler var; Beydağ'daki proje yerine bir artı bir evler ve sembolik rakamlarda konut edinme imkanı sunuluyor.
- TOKİ'nin ürettiği konutların yüzde sekseni orta ve üst gelir grubuna, yüzde yirmisi ise düşük gelirli gruplara yönelik.
- 37:12Konut Ücreti ve Sosyal Sorunlar
- Düşük gelirli gruplara yönelik konutların aylık ödemesi yüz-iki yüz lira arasında, günümüzde ise muhtemelen ikiyüzelli-üçyüz lira civarında.
- Sosyal devletin dar gelirli ve gelirsizlere yönelik konut üretmesi gerekiyor.
- Engellilere, yaşlılara veya dar gelirli gruplara öncelik tanındığında, bu alanlar bu grupların toplandığı bir alana dönüşebiliyor.
- 38:31Özel Sektör ve Devlet Rolü
- Şehrin tarıma elverişli olmayan yerlerine özel sektör kendiliğinden gitmiyor, bu tür alanlarda TOKİ'nin imar çalışmaları önemli.
- TOKİ'nin bu alanlara girmesi, rantın etrafa yayılmasına sebep oluyor ve diğer konut üreticilerinin de bu alanlara girmesine yol açıyor.
- Devletin herkesi bedavaya konut vermesi mümkün değil, ancak bir artı bir konut sistemi düşük gelirli gruplar için çözüm olabilir.
- 40:31Kentleşme ve İmar Sorunları
- Kentleşme sürecinde belediye başkanlarının arsaya baktığında kaç dairesi var mantığını kurtarmaları gerekiyor.
- Yeşiltepe, Malatya'daki Taştepe, Kıltepe gibi yerlerde imar sorunları yaşanıyor, müteahhitler bile giremiyor.
- Sulandırılmış arsalar ve çok sayıda ortak sahibi olan tarlalar imar yasasının uygulanmasını zorlaştırıyor.
- 41:17Kentleşme ve Konut Sorunları
- Kentleşme sürecinde devletin yeni anlayışla arsa üretmesi gerekiyor, hazine arsalarının şehir etrafındaki alanlara katılması ve imara uygun mahallelerin oluşturulması öneriliyor.
- Tek katlı mahalleler için projeler geliştirilmesi, transit yol geçmeyen, komşuluk ilişkilerine uygun, hilal şeklinde veya çapraz yollar olan müstakil mahallelerin yapılması öneriliyor.
- Dönüşüm alanlarında dört katlı evi yıkıp yeniden dört katlı ev yapmak zorunlu olduğu için, arsa üretilmesi ve yeni yerleşim alanları açılması gerektiği vurgulanıyor.
- 43:22Konut Sektöründe Gelişmeler
- Türkiye hala site sisteminde (Avrupa'da ikinci aşama) kalmış durumda, üçüncü aşamaya geçmesi gerekiyor.
- TOKİ'nin hazine arazisi üzerine konut yapması, sosyal konut maliyetlerini düşürmek için önemli bir faktör.
- Yeni yerleşim yerlerinin oluşmasıyla zamanla rant alanları oluşması kaçınılmaz, kent genişlemesiyle birlikte rantsal değerler artıyor.
- 45:49Kentleşme ve Geçmiş Kimlik
- Kentleşme sürecinde eski kimliklerin sadece isim olarak kalması, kentlerin çevrelerine doğru gelişmesiyle ilgili bir kader.
- Kent konseyinin aldığı kararlarla sokak isimleri değiştiriliyor, bu da kentin hafızasına zarar veriyor.
- Kentleşme sürecinde geçmiş kimliklerin korunması zor olabilir, ancak eski isimlerin hala kullanılmaya devam etmesi önemli.
- 48:14İmar Barışı Uygulaması
- İmar barışı uygulaması aslında imar affı olarak değerlendiriliyor ve sıkıntılı bir düzenleme olarak görülüyor.
- Adıyaman gibi bazı şehirlerde ana cadde dışındaki yapıların neredeyse hepsi kaçak yapılar.
- İmar barışı uygulaması ekonomik anlamda getiri sağlayabilir olsa da, deprem riski altında bulunan bir ülkede uygulanması gelecekte sorunlar doğurabilir.
- 50:59Türkiye'nin Kent Planlaması Sorunu
- Türkiye'nin kent planlaması konusu, yıllardır tartışılan ancak çözüm bulamadığı bir konudur.
- Konuşmacı, Rusya'nın 1960'larda yaptığı kentlerle Türkiye'nin 2020'de inşa ettiği kentleri karşılaştırarak endişesini dile getirmektedir.
- Türkiye'de kent planlaması konusunda bir yol alacağımız kanaatinde değil, bu konuda bir konsensus sağlanıp çözüm bulunması gerektiğini belirtmektedir.
- 51:58Kent Planlaması Üzerine Farklı Yaklaşımlar
- Konuşmacı, askeri alanda başarıların korku dürtüsü sayesinde gerçekleştiğini, iskan alanında ise zorlama olmaması nedeniyle sorun olduğunu belirtmektedir.
- Komünist/sosyalist ülkelerde kent meydanlarının geniş ve mahallelerin düzenli olduğunu, ancak kapitalist ülkelerde de güzel örnekler olduğunu ifade etmektedir.
- İngiltere'deki kooperatif anlayışıyla yapılan projeleri örnek göstererek, şehirlerin düzenli ve estetik olarak uyumlu olduğunu vurgulamaktadır.
- 53:45Kent Planlaması Çözüm Önerileri
- Konuşmacı, Türkiye'deki yerel siyasetin işleyişine baktığımızda merkezi hükümetin imar programlarına daha fazla müdahil olması gerektiğini düşünmektedir.
- Belediye meclis üyelerinin emlakçı ve komisyoncu olduğu bir toplumda kentlerin "adam akıllı kent" olamayacağını belirtmektedir.
- Merkezi idarenin daha fazla müdahil olması ve belli standartlar geliştirmesi önerilirken, bu çözümün daha hızlı bir çözüm olabileceğine dair düşünceler paylaşılmaktadır.
- 55:24Program Kapanışı
- Konuşmacı, katılımcılara teşekkür ederek programı sonlandırıyor.
- Gelecek hafta programda konuk olarak Profesör Dr. Gökhan Tuncel'in "Beyin Göçünün Siyasal Etkisi" konulu konuşması olacak.