Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Kemal Tahir hakkındaki uzun yıllardır yaptığı çalışmalar sonucunda elde ettiği bilgileri paylaştığı akademik bir sunum formatındadır. Konuşmacı, Kemal Tahir hakkında yaklaşık 4-5 yıldır çalıştığını ve bu konuda bir kitabının olduğunu belirtmektedir.
- Video, Kemal Tahir'in devlet anlayışını, Osmanlı toplumu hakkındaki görüşlerini ve edebi eserlerini kapsamlı şekilde ele almaktadır. Konuşmacı, Kemal Tahir'in devleti mekanik bir sistem değil, insan yaşamının doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan bir birliktelik olarak görmesini, "Devlet Ana" kavramını ve Osmanlı toplumunda devlet-halk ilişkisini anlatmaktadır. Ayrıca Kemal Tahir'in "Kerimcan", "Esir Şehrin İnsanları" üçlemesi, "Yol Ayrımı", "Kurt Kanunu" ve diğer romanlarındaki temaları detaylı şekilde incelenmektedir.
- Videoda Kemal Tahir'in Atatürk, İttihatçılar, Osmanlılık ve modern devlet gibi konulardaki görüşleri, donanma davasıyla 13-15 sene hapiste kalması, batılılaşma eleştirisi ve Türk Kurtuluş Savaşı hakkındaki görüşleri de ele alınmaktadır. Konuşmacı, Kemal Tahir'in "Asya tipi üretim tarzı" kavramı, Osmanlı'da özel toprak mülkiyeti konusu ve Marksist şablonların Doğu toplumlarında uygulanamayacağı görüşü gibi tartışmalı konuları da değerlendirmektedir.
- Kemal Tahir Hakkında Çalışmalar
- Konuşmacı, Kemal Tahir ile ilgili yaklaşık dört-beş seneden beri çalıştığını ve "Şair Susuyorum" adlı bir kitabının olduğunu belirtiyor.
- Kemal Tahir'i ilk okuduğu zaman çok sevdiği ve defaten okuduğunu, bu nedenle Kemal Tahir hakkında biraz önyargılı olduğunu söylüyor.
- 01:33Sanatın Devletle İlişkisi
- Romancıların devletle ilgili görüşlerini önemsemeyen toplumda, sanatın dünya üzerindeki etkisinin küçümsendiği belirtiliyor.
- Kemal Tahir'in Türk devleti ve toplumu hakkında söyledikleri, sanat yoluyla fikir yürütmeyi sağladığı için kıymetli oluyor.
- Sanatçı, trajedi yazarı tarihçiden daha kıymetli çünkü sadece olanı değil, olabilecek olanı da anlatabilir.
- 05:50Kemal Tahir'in Devletle İlişkisi
- Kemal Tahir'in devletle ilişkisi bazı noktalar üzerinden problemli çünkü genç yaşta donanma davasından Nazım Hikmet ile beraber hapse atılmış.
- Hiçbir suçu olmadığı halde, donanmadaki abisine Sabahattin Ali kitapları götürmek suçuyla 13-15 sene arası hapiste kalmış.
- Bu haksız muameleye rağmen, Kemal Tahir'in devletle ilişkisinde bazı inandırıcı olmayan açıklamalar olduğu belirtiliyor.
- 08:24Kemal Tahir'in Eleştirileri
- Kemal Tahir, devletin resmi politikası olarak Tanzimat'tan bu yana getirdiği "batılılaşma" politikasını eleştiriyor.
- Batılılaşmayı aldanma olarak görüyor ve bu politikayı destekleyen Türk aydın sınıfını yozlaşmış ve ihanet eden olarak tanımlıyor.
- Cumhuriyet'in ilk on yılı içerisinde çok iyi bir millici olan Kemal Tahir, sonrasında Atatürk'ün politikalarının bize anlatıldığı gibi olmadığını savunuyor.
- 10:31Kurtuluş Savaşı Hakkında Görüşleri
- Kemal Tahir, Türk Kurtuluş Savaşı'nın anti-emperyalist bir savaş olmadığını savunuyor.
- Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı'nın emperyalist düzlem içerisinde sömürgeleştirilmesi gerçekleştiğini belirtiyor.
- Lozan'da dayatılan şartlarla Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik olarak emperyalizme bağlı hale geldiğini, halifeliğin kaldırılmasının da emperyalizme eklemlenmesi için gerekli olduğunu söylüyor.
- 13:39Devlet ve Toplum İlişkisi
- Bir milletin varlığı ve potansiyeli birden bire ortaya çıkmaz veya buharlaşmaz, bu süreç doğal ve uzun zamandır devam etmektedir.
- Türkiye'de her şeyin bir parti değişimiyle tamamen değişeceği veya batacağına dair düşünceler, 80 milyon insanı oluşturan devleti oluşturan asıl cevheri yok saymaktadır.
- Kemal Tahir'in devlet düşüncesinin köklerinden biri, devleti mekanik bir ağ sistemi olarak değil, insan yaşamının doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmış bir birliktelik olarak kabul etmesidir.
- 15:06Devletin Doğal Süreci
- Devlet, insanların anayasaya uyma sonucu değil, coğrafyanın şartlarına uyum gösterme becerisi kazanan toplulukların sistematik oluşturmasıyla ortaya çıkmıştır.
- Osmanlı Devleti 600 sene yaşaması, o dönemde yaşayan insanların coğrafyayı okuyup ilişkilerini dizayn etmeleri ve doğal süreç içerisinde organizasyon oluşturmasıyla mümkün olmuştur.
- Devletin isminin değişmesi veya işgal edilmesi önemli değildir; insan kaynağı var olduğu sürece yeni bir devlet kurulabilir.
- 17:25Türkiye'nin Özgün Yapısı
- Türk toplumu özgün bir toplum olduğundan, bu toplumun yönetilmesi ve organize edilmesi için bu toplumun özgün değerlerini bilen, kavramış ve hesap eden bir yönetici kitleye ihtiyaç vardır.
- Marksizm veya Suudi Arabistan'dan bir yönetim şekli gibi dışarıdan getirilen şemalar, Türk toplumuna tam olarak uymayacaktır.
- Her organizasyonun kendi özgün şartlarını bilerek kendisine uygun gömleği dikme becerisine sahip olması gerekir, bu beceriyi kaybettiğiniz an devlet olma özelliğini kaybedersiniz.
- 19:41Devletin Ruhu
- Selimiye gibi yapıların yıkılıp yeniden yapılabilmesi, toplumun bu beceriyi taşıyabilmesi önemlidir; bunu yapamazsanız korkmanız gerekir.
- Devlet bir isimlendirme değil, o ruhu var eden olaylara karşı tepkileriniz, coğrafyayı ve tarihi okuma bilincinizdir.
- E-devlet, bu soyut yönelimlerin bir araya gelmesiyle oluşur, anayasal maddelerle değil.
- 21:03Kemal Tahir ve Marksizm
- Kemal Tahir komünist olup hapis yapmış bir adamdır ve ömrünün sonuna kadar marksizmi bir düşünme biçimi olarak devam ettirmiştir.
- Atatürk'ün "Asya tipi üretim tarzı" kavramını Türkiye'deki literatüre sokan Kemal Tahir'dir.
- Marksist felsefenin iddiası, dünyanın her yerinde tarihi ve materyalist şartların belirli bir şablonun uygulanabilmesine olanak tanımaktır.
- 24:16Asya Tipi Üretim Tarzı
- Asya tipi üretim tarzı, Marx'ın kendi fikirlerinin içerisinde gördüğü bir açığı kendisinin ortaya çıkarmasıdır.
- Marx'a göre toplumlar feodalizmden emperyalizme, emperyalizmden sosyalizme ve komünizme doğru ilerlemek zorundadır.
- Türkiye'de feodalizm yoktur; ağırlık ve beylik bambaşka bir kategoridir çünkü batı feodalizmi sınıflamayı soy üzerinden yaparken, Türkiye'de ağırlık sistemi farklıdır.
- 28:55Kemal Tahir'in Devlet ve Toplum İlişkisi Anlayışı
- Kemal Tahir'de devlet ve toplum ilişkisi, devletin halkını koruyup beslediği ve halkın da bu karşılığını vermesi gerektiği bir anlaşmayla şekillenir.
- Devlet, baba figürüne benzer şekilde halkına yemek verirken tokat atma hakkını saklı tutar, halk ise yemek yiyerek tokatları kabul eder.
- Devlet ve halk arasındaki bu anlaşmayı her iki taraf da bozabilir; devlet koruma vazifelerini yerine getirmezse, halk bu anlaşmayı bozar.
- 30:39Batı ve Doğu'daki Devlet-Halk İlişkileri Karşılaştırması
- Batı'da devlet ve halk arasındaki ilişki, büyük bir şirket gibi acımasızdır, baba figürü yerine sert bir baba figürü ortaya çıkar.
- Kemal Tahir, devleti "devlet ana" olarak tanımlar; kendisine dövüldüğü halde devletsiz yaşayamayacağını kabullenmiş bir şekilde devleti ana olarak görür.
- Batı şablonlarındaki sert kölelik ilişkisi doğu toplumlarında yoktur, daha özgün bir ilişki vardır.
- 32:06Ağlık Sistemi ve Feodalizm
- Ağlık sistemi, kimseyi sömürmeyen ama yaşama hakkı tanıyan bir sistem olabilir; örneğin Şevket Bulut'un "Kefensiz Ölüler" hikayesinde köylü ağasının köy halkının kefenlerini alması ve askerlerin onu dövüp köyden çıkarması anlatılır.
- Ağlık ve feodalizm farklı kategorilerdir; doğuda yaşananları batı şablonları üzerinden okumak yanıltıcı olabilir.
- Kemal Tahir, batı şablonlarını doğuya yerleştirmenin yanıltıcı olduğunu, aldanmamak gerektiğini vurgular.
- 34:16Toprak Mülkiyeti ve Feodalizm
- Feodalizmin olması için temel problem toprak üzerindeki mülkiyettir; batıda feodalizm döneminde toprak soylulara aitti, hür köylüler yoktu.
- Osmanlı'da toprak özel mülkiyeti yoktu; toprak Allah'ındı, onu işleyen devlet kiracısıydı.
- Marksist şablonun doğu toplumlarında açıklayamadığı bazı noktalar vardır; Marx, Anadolu toplumunu düzen bozucu ve gelişmemiş olarak tanımlarken, Kemal Tahir bu görüşe karşı çıkıyor.
- 36:50Anadolu'nun Ekonomik Yapısı
- Anadolu toprağı besleyecek kadar zengin değildir, bu yüzden artı değer kitlelerin elinde çok toplanmaz.
- Osmanlı'da artı değer (sermaye) belli kişilerin elinde birikmesini engellemek için onları memur yapıyor.
- Avrupa'da artı değer soyluların veya din adamlarının elinde toplanırken, Osmanlı'da devlet adamı olmayan din adamı yok olunca ortadan kaldırılıyor.
- 38:30Osmanlı'nın Devlet Teorisi
- Ayanlar (güç odakları) devletin artı değerinden çalmak peşindedir, kendi feodal yapısını oturtup devletle savaşamayacağını biliyor.
- Özel mülkiyet olmayınca, sistematik anlamda devleti besleyecek büyük burjuva aileleri olmayınca, tarihi materyalist sistemin devamı söz konusu olamıyor.
- Anadolu toprağına uygun yeni bir devlet teorisinin varlığından bahsedilmeli; "devlet ana" bu teoriyi anlatır.
- 40:10Sınıfsız Toplum ve Sol Hareketler
- Paylaşımcılık ve sınıfsız toplum özelliği, Anadolu'nun mecbur bıraktığı bir yatkınlıktır; bunun için batı şablonlarına uymak zorunda değiliz.
- Kemal Tahir, Türk solunun yaptığı yanlışlardan bahseder; bir solun kendi yapamadığı devrimi bir ülkenin askerine havale etmesi doğru değildir.
- Marx'ın şablona göre Bolşevik Devrimi'nin İngiltere'de olması gerekirken, Rusya'da olması, farklı coğrafyaların farklı organizasyonlara sahip olması gerektiğini gösterir.
- 44:34Kemal Tahir'in Siyasi Görüşleri
- Kemal Tahir'e göre Rusya, Rus Batısını örnek alırsa ve 1917'de değil 10 yıl önce olsaydı, Rus devrimi tarih bambaşka olabilirdi.
- Son zamanlarda Rusya'ya gidip gezip, hakim sistemin kendi şablona uygun olmadığını görünce ikinci Batıyı çözüm olarak görmekten uzaklaştı.
- Şablon uyumsuzluğunun Osmanlı'yı özgün bir yapıya ulaştırdığını düşündüğü, ancak bu özgün yapı sadece bir Doğu savunusu değil.
- 46:00Kemal Tahir'in Eleştirileri
- Notlarında Osmanlı'ya "Osmanlı bir millet olamaz", "Osmanlı okuduğunu öğrenemez", "Osmanlı halkıyla barışamaz" gibi saptamalar yapmıştır.
- Orhan Kemal'in "Fethin Ağacı" adlı eserinde Kemal Tahir'in Türk insanından nefret ettiği belirtilmiştir.
- Kemal Tahir'in eleştirileri "çağımızın ebu cahili" olarak nitelendirilir ve "kemal cahillerin babasıdır" denilir.
- 47:31Kemal Tahir'in Gerçekçiliği
- Kemal Tahir insanlardan nefret etmez, Türk insanını yalancılığıyla, sahtekarlığıyla, yobazlığıyla, dürüstlüğüyle her şeyiyle sevdiğini belirtir.
- Gerçekçi bakış açısına sahip olan Kemal Tahir, şablonların dışında düşünebilen bir düşünürdür.
- Türkiye'de Kemal Tahir ayarında, ideoloji ve toplum konularında tartışma açabilecek bir romancımız yoktur.
- 51:15Kemal Tahir'in Devlet Anlayışı
- Kemal Tahir'e göre devlet, para veren, besleyen ve soyunun devamını gören biri olmalı ve yanında bir anne yüzü de olmalı.
- Kerimcan karakteri, molla olmak isteyen biri olup, aşık olduğu kızın isteğiyle askere dönüşür ve askeriye, ilmiye ve adalet anlayışı bir araya gelir.
- Kemal Tahir'in ideal devlet anlayışı, adalet temelli bir anlayış, askeri kuvvet ve bilimsel kuvvetin bir araya gelmesidir.
- 53:43Kemal Tahir'in Din Anlayışı
- Kemal Tahir'in din karşısındaki bakış açısı artist bakış açısına benzer, dini olumlamaz.
- "Cavlak Dervişler" adlı eserinde dini devletin altında bir mekanizma olarak görüp olumlar.
- Dini toplumsal şartların vücuda getirdiği doğal bir otoritenin doğru yere yerleştirilmediğinde tehlikeli ve yıkıcı bir aygıta dönüşebilir.
- 56:22Osmanlı Anlayışı ve Diğer Romanları
- Kemal Tahir'e göre Osmanlı tacı tehlikeye düştüğünde, kimseye acımadan devleti korur.
- İktidarı halkla aynı rezonansı tutturup devam ettiren devletlerin yaptıkları zulüm olmaktan çıkar, karşılıklı bir alışverişe dönüşür.
- "Esir Şehrin İnsanları", "Esir Şehrin Mahpusu" ve "Yol Ayrımı" üçlemesi, Kemal Tahir'in milli mücadeleye olumlu baktığı dönemi ve mahpusluk hayatını anlatır.
- 59:16Kara Kemal Bey'in "Kurt Kanunu"
- Kara Kemal Bey'in "Kurt Kanunu" adlı eseri, İttihatçıların tasfiyesini polisiye bir kurguyla anlatmaktadır.
- Eser, Atatürk'ün İttihatçıları döngünün dışında bırakmasını kurguyla anlatır ve Kara Kemal Bey günah çıkartır.
- Kemal Tahir, Mustafa Kemal'e veya Atatürk'e karşı değil, ancak hiçbir adamın Türk milletine tanrılık edemeyeceğini vurgular.
- 1:00:31Kemal Tahir'in Felsefesi
- Kemal Tahir, Mustafa Kemal'i ortaya çıkaranın bu millet olduğunu ve bu milletin içerisinden çıkıp üstünlük taslamak gerektiğini belirtir.
- Kemal Tahir'in "Bir Mülkiyet Kalesi" adlı romanı, babasının II. Abdülhamid'in yaveri olduğunu ve padişahın ihsan ettiği evi korumak için savaşa gittiğini anlatır.
- Roman, Milli Mücadele sonrası yeni sistem tarafından padişahın ihsanı elinden alınması olayını işler.
- 1:02:56Kemal Tahir'in Diğer Eserleri
- Kemal Tahir'in "Damağası" ve "Namusçular" gibi eserlerinin notları ve müsveddeleri bulunmaktadır.
- "Karılar Koğuşu" romanı, Kemal Tahir'in en olgun eseridir ve filmi de çekilmiş olup Kadir İnanır'ın oynadığı güzel bir film olarak öne çıkarılır.
- "Bozkırdaki Çekirdek" romanı, Kemal Tahir'in köy enstitülerine karşı olduğunu iddia edilmesine rağmen, devletin zorla çalıştırarak okulu yaptırmasından rahatsız olduğunu gösterir.
- 1:05:00"Rahmet Yolları Kestin"
- Kemal Tahir'in "Rahmet Yolları Kestin" romanı, Yaşar Kemal'in "İnce Memed"'e karşı yazılmıştır.
- Kemal Tahir, eşkıyanın kahraman olamayacağını, her zaman hırsız veya sahtekar olduğunu, her şeyin yukarıdan planlandığını belirtir.
- Roman, dönemin siyasi atmosferini ve Yaşar Kemal'in yarattığı soylu eşkıya mitine karşı bir türk insanlığı anlatır.
- 1:07:49"Köyün Kamburu"
- "Köyün Kamburu", "Çınar Yaylası" ve "Büyük Mal" ile birlikte üçlemenin yedinci eseridir.
- Roman, 19. yüzyıla kadar Anadolu'daki toprak sisteminin yozlaşmasını, halkın devlet karşısındaki vazifelerini yerine getirmeyişini ve devletin halkını yalnız bırakmasını anlatan distopik karakterlidir.
- "Kelle" karakteri, devrimci romantizmi yıkan, gerçekçi bir karakterdir ve romanın ince işlenmiş kurgusuyla dikkat çekmektedir.