Buradasın
Kelam Dersi: İnsanın Fiilleri, İrade Meselesi ve Mezheplerin Görüşleri
youtube.com/watch?v=8RjZNFMi1oMYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dikap Hoca tarafından sunulan bir kelam ilmi dersidir. Hoca, kelamın son videosu olarak insanın fiilleri ve irade meselesini anlatmaktadır.
- Videoda öncelikle insanın fiilleri zorunlu ve iradeli olarak iki kısma ayrılarak açıklanmakta, ardından irade kavramı külli irade (Allah'ın iradesi) ve cüzi irade (insanın iradesi) olarak detaylandırılmaktadır. Daha sonra Mutezile, Cebriye, Eş'ari ve Maturidi mezheplerinin insanın iradesi ve kudreti konusundaki görüşleri karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.
- Konuşmacı, adalet sıfatı, kudret, teklif-mala yutlak, salah-asla, ecel ve rızık gibi konuları da ele alarak her mezhebin bu konulardaki farklı yaklaşımlarını açıklamaktadır. Mutezile'nin insanın iradesinin tamamen kendisine ait olduğunu, Cebriye'nin ise insanın iradesinin tamamen Allah'ın kontrolünde olduğunu savunduğu, Eş'ari'nin ise bu iki görüş arasında bir yol izlediği ve Maturidi'nin ise insanın özgür iradesi olduğunu ve bu iradeyle ceza-mukafat aldığını belirttiği anlatılmaktadır.
- 00:08İnsanın Fiilleri
- Bu video, kelamın son videosu olarak insanın fiillerini işleyecektir.
- Yaratılmış bütün varlıkların fiilleri vardır ve kelam alimleri Allah'ın insanın fiillerini etkisini tartışmışlardır.
- Canların fiilleri zorunlu ve iradeli olarak iki kısma ayrılır.
- 01:03Zorunlu ve İradeli Fiiller
- Zorunlu fiiller, nefes almak gibi irademiz dışında olan eylemlerdir.
- İradeli fiiller ise namaz kılıp kılmamamız, günah işleyip işlemememiz, meslek ve eş seçimimiz gibi kendi tercihlerimizdir.
- Mezheplere göre insanın fiilleri farklılık gösterir.
- 01:39Mutezile Mezhebinin Görüşü
- Mutezile mezhebinin adalet ilkesine göre insanın fiillerinin yaratıcısı yine insandır.
- Mutezile, Allah'ın insanın fiillerini yaratmış olsaydı kötülükleri de yaratmış olacağını ve bu durumda insanı cezalandırmanın adalet sıfatıyla bağdaşmayacağını savunur.
- 02:15İrade Kavramı
- İrade, bir kişinin bir eylemi kendi isteğiyle tercih etmesidir.
- İrade iki kısma ayrılır: külli irade ve cüzi irade.
- Külli irade, Allah'ın iradesi anlamında kullanılır ve insan iradesinin tamamen dışında meydana gelen durumları kapsar.
- 02:47Külli ve Cüzi İrade
- Külli irade kapsamında doğduğumuz yer, ırkımız ve fiziksel özelliklerimiz yer alır.
- Cüzi irade ise insanın iradesi ve tercihleridir, örneğin meslek seçimi ve eş seçimi.
- 03:35Mutezile'nin İrade Anlayışı
- Mutezileye göre insanın iradesinde yaratıcının müdahalesi yoktur.
- Mutezile, Allah'ın insana kötü bir eylem yaptırtmadığını ve iradesine müdahale etmediğini savunur.
- Mutezile, yaratıcının müdahalesi olsaydı sevap veya günahın Allah tarafından yaptırılmış olacağını ve bu durumun adalet sıfatıyla bağdaşmayacağını belirtir.
- 04:31Cebriye ve Eş'ari Görüşleri
- Cebriye, insanı rüzgarın önünde savrulan bir yaprağa benzetir ve insanın iradesini tamamen yok sayar.
- Eş'ari, cebriye benzer bir görüş ortaya koyar ve Allah'ın iradesinin her şeyi kuşattığını söyler.
- Eş'ari, mutezile ve cebriye arasında kaldığı için cebri mutavassıt (ortada kalan) olarak adlandırılır.
- 05:59Maturidilerin Görüşü
- Maturidiler, Allah'ın iradesinin yanında insanın da iradesinin olduğunu savunur.
- Maturidiler, insanın özgür irade kapsamında yapmış olduğu tercihlerle ceza ve mükafat alacağını belirtir.
- 06:39Kudret Kavramı
- Kudretin kelamdaki anlamı istidat (güç) kelimesidir ve insanın yapabileceği şeyler anlamına gelir.
- Cebriye, insanın fiillerinde özgür olmadığını ve kudretinin olmadığını savunur.
- Eş'ari, insanın gücü kendinden olmadığını, sadece fiil yapabilme gücü mevcut olduğunu ve fiil meydana gelince güç ortadan kalktığını belirtir.
- 08:32Mutezile ve Eş'ari'nin Kudret Anlayışları
- Mutezile, fiilden önce meydana gelen bir güçten bahseder.
- Mutezile, insanın fiilini yapmadan önce bu güçlerin insanda olduğunu ve insanın güçlü olduğunu savunur.
- 08:53Mutezile ve Maturidi'nin Adalet Sıfatı Görüşleri
- Mutezile, fikirlerini tamamen adalet kapsamında mantık yürütüyor ve Allah'ın adalet sıfatıyla bağdaşmaz bir durum olarak insanın güç getiremeyeceği şeylerden sorumlu tutulmasını reddediyor.
- Mutezile'ye göre Allah insana güç getiremeyeceği şeyi teklif etmez ve vermez, bu da Allah'ın adalet sıfatıyla bağdaşmaz.
- Maturidi ise iki türlü kudret olduğunu belirtiyor: fiziki kudret (kas gücü, fiziki özellikler) ve fiili meydana getiren kuvvet.
- 09:52Teklif-i Mala Yutlak Meselesi
- Teklif-i mala yutlak, kulun güç getiremeyeceği bir şeyi Allah'ın istemesi anlamına gelir.
- Mutezile'ye göre Allah insana güç getiremeyeceği şeyi teklif etmez ve vermez, bu da Allah'ın adalet sıfatıyla bağdaşmaz.
- Eş'ari'ye göre Allah dilediği gibi davranır ve ister, güç getireceği bir şey ister ister, güç getiremeyeceği bir şey ister.
- Maturidi ise Allah'ın güç getiremeyeceğini bildiği halde insanın sorumlu tutulmasını mantıksız görür.
- 11:35Salah ve Asla Meselesi
- Salah faydalı olan şey, asla ise en faydalı olan şey demektir.
- Ehl-i Sünnet'e göre insanlara en faydalı olacak şeyin ortaya konması zorunlu değildir, Allah dilediğini yapar.
- Mutezile'ye göre Allah en iyi yapmak zorundadır, eğer Allah en iyi yapamıyorsa onun fiillerinde bir boşluk ve anlamsızlık meydana gelir.
- 12:47Ecel Meselesi
- Ecel insanın vaktidir, doğduğundan ölümüne kadar geçen süreye ömür, ölüm anına ise ecel denir.
- Mutezile'ye göre öldürme eylemi kişinin kendi fiili olduğu için Allah'ın fiilinin dışındadır ve öldüren kişi öldürülenin ecelini kısa kesmiştir.
- Ehl-i Sünnet'e göre öldürülen kişi eceliyle ölmüştür.
- 14:28Rızık Meselesi
- Rızık demek faydalanılan şey demektir, yediğimiz, içtiğimiz, Allah'ın verdiği bütün nimetlere rızık denir.
- Eşariler kulun rızkının bellidir diyor, Maturidiler ise kulun rızkının insanın çabası ve gayretine bağlı olduğunu, Allah izin verdiği müddetçe bu rızkı elde edilebileceğini belirtiyor.
- Mutezile'ye göre Allah'ın müdahalesi söz konusu değildir, tamamıyla insanın çalışması ve gayretine bağlıdır.
- Ehl-i Sünnet'e göre haram rızıktır, Mutezile'ye göre ise haram rızık değildir.