Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, kronovizör kadrajından kalemlerin ve yazmanın tarihini anlatan eğitici bir içeriktir. Sunucu, kalem teknolojisinin beşbin yıllık tarihini kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Video, Sümerlerin çivi yazısıyla başlayan yazı sisteminin gelişimini, logogramlardan harflere geçiş sürecini ve farklı medeniyetlerdeki yazım aletlerini ele alıyor. Ardından dolma kalemlerin ortaçağ'dan günümüze kadar olan tarihini, önemli mucitlerin katkılarını ve son olarak tükenmez kalemlerden uzay kalemlerine, dijital styluslara ve üç boyutlu kalemlere kadar uzanan kalem teknolojisinin evrimini anlatıyor.
- Videoda ayrıca kalemlerin sadece yazı araçları değil, tarihin ve hafızanın oluşumunda önemli bir rol oynadığı, yazı yazmanın beynin bilişsel işleviyle ilişkisi ve teknolojinin gelişmesine rağmen insanın yazma alışkanlığının değişmediği vurgulanmaktadır.
- 00:04Kronovizör ve Yazmanın Tarihi
- Kronovizör, kadrajında bugünü değil tarihin seyrini gösterebilen bir kamera olarak tanımlanıyor.
- Yüzyıllardır insanlar geçmişe gitmek veya görüntülemek için uğraşmış, zamanda yolculuk yapıp geçmişin fotoğraflarını çeken bir makine icat etmeye çalışmışlardır.
- Kronovizörün varlığı tıpkı mucitleri gibi bir efsane olarak kalmış, ancak bu icat gerçek olsaydı ve vizöründen tarihe bakabilseydik ne görürdük?
- 01:39Yazmanın Kökeni
- Fransız filozof Voltaire "kalem tutmak savaşta olmaktır" der çünkü kalemler yazmanın sembolüdür ve insanoğlu beşbin yıldır duygularını ve fikirlerini yazarak kaydediyor.
- Yazmanın hikayesi beşbinbeşyüz yıl önce bugünkü Irak sınırlarında kurulu Sümerlerle başladı ve Sümerler tarihin bilinen ilk yazı sistemini geliştirdiler.
- İlk yazı sistemi logogram denilen her kelimeyi temsil eden sembollerden oluşuyordu, harfler değil kelimelerin sembollerinden oluşuyordu.
- 02:56Mağara Resimleri ve Logogram
- Sümerler yazıyı keşfetmeden önce insanlar duygu ve fikirlerini ara resimleriyle kayda alıyorlardı.
- Logogram dediğimiz belirteç tabanlı yazı sisteminin köklerinin mağara resimlerine dayandığı söylenebilir.
- Mağara duvarlarındaki doğrudan anlatım, logogramla birlikte ilk dolaylı temsillere dönüştü.
- 04:15Yazı Sisteminin Gelişimi
- Binlerce yıl önce insanlar günlük rutin hayatlarına devam ederken iletişim kurma ihtiyacını hissettiler ve görsel iletişimin temelinde yorum farkı vardı.
- Yazı, standartlaşmayı sağlayan önemli bir iletişim aracıydı ve ideografi denilen sembollerle yazma sistemi ilk olarak çivi yazısında kullanıldı.
- Bronz çağında çivi yazısının yerine kil tabletler aldı ve sembollerin fonogramlara ve harflere dönüşmesiyle yazım tekniğinde büyük bir değişim yaşandı.
- 05:18Çivi Yazısı ve İlk Kalemler
- Çivi yazısı bir dil değil, bir yazı sistemidir ve heceli işaretlerden oluşur, bu nedenle ünsüz harf kümeleri olan diller için pek işe yaramaz.
- Kil tablet yazısıyla birlikte beşbinikiyüz yıl önce tarihteki ilk kalemler olan styluslar (kamıştan yapılma üçgen uçlu kalemler) icat edildi.
- Akad, Sümer ve Hitit alfabelerindeki her harf aslında bir üçgenin farklı açılarından oluşur.
- 07:10Kağıt ve Mürekkep
- Stylus'un ortaya çıkışından sekizyüz yıl sonra Antik Mısır'da papirüs bitkisinden ilk kağıdı ve mürekkebi icat edildi.
- Mısırlılar stylus'u ilk mürekkep kalemler olarak kullanmaya başladı ancak harf temelli bir yazı yerine karmaşık hiyeroglif yazılarını yazmaya devam ettiler.
- Modern alfabenin ataları Fenikeliler oldu ve milattan önce binüçyüz'lerde yirmiiki harfli bir alfabe geliştirdiler.
- 07:50Alfabe ve Kalemlerin Gelişimi
- Fenikeliler sessiz harflerden oluşan bir alfabe geliştirdiler ve bu alfabeyi geliştirmelerinin sebebi yazının kayıt, depolama ve iletişim aracı olmasıydı.
- Yunanistan bu alfabeyi alarak sesli harfler ekledi ve bu sesli harflerden birincisi alfa, ikincisi beta'ydı.
- Yazma biçimleri değiştikçe kalemler de değişmeye devam etti ve yazım teknolojisindeki en büyük devrim Mısır'da mürekkebin kullanılmasından ikibinyediyüz yıl sonra yaşandı.
- 08:32Tüy Kalemler
- Tüy kalemler ilk kez Hıristiyanlığın en eski yazmaları olan Ölüdeniz parşömenlerinde milattan sonra altmış'lı yıllarda kullanıldı.
- İlk dibi tokayı Fatımi halifesi Medel Mus dokuzyüzyetmişüç'te icat etti ve ünlü piskopos Sevilyalı Isidor eserlerinde tüy kalem kullandı.
- Dokuzuncu yüzyılda Karolenj rönesansında yaygınlaşan el yazmalarıyla tüy kalem ortaçağ'ın temel yazım aletine dönüştü.
- 09:38Müslüman Dünyası ve Yazı
- Batı ile Müslüman dünyasını temelde ayıran noktalardan biri hem dini anlamda hem tarihi anlamda yazıdır.
- Ortaçağ'da Müslüman dünyada hem kitap yazının işi hem yazının kullanımı İslam medeniyetinin zorunlu bir sonucu olarak ortaya çıktı.
- 900'lü ve 1000'lü yıllarda İslam dünyasında yılda yüz ton mürekkep üretiliyorsa, Batı'da ancak iki-üç tonu geçmezdi.
- 10:48Kurşun Kalem
- Ortaçağda yazı yazmanın bir yolu gümüş uçlu kalem kullanmaktı ve Leonardo da Vinci tablolarındaki karakterlerin eskizlerini çizmede kullandı.
- 16. yüzyılda İngiltere'nin Cambria bölgesinde 1565'te grafit madeni keşfedildi, bu bir karbon türevi olan grafit yumuşak dokusuyla yazı yazmaya olanak sağlıyordu.
- Venedikli Lin Diana Bernakoti, iki ahşap arasında grafit madeni sıkıştırarak tarihin ilk kurşun kalemini üretti ve bu kalemlere hala kurşun kalem dememizin sebebi geçmişte gümüş uçlu üretilmelerinden geliyor.
- 12:00Dolma Kalemlerin Tarihi
- Mürekkep ortaçağ'da sıradan insanlar için ulaşması zor bir materyaldi, ancak 19. yüzyılın başında metal uçlu kalemler üretilmeye başlandı.
- İlk ticari dolmakalem patentini John Schafer 1819'da "fenografik" adını verdiği tasarımıyla aldı, bu kalemin tüyden bir ucu vardı ve mürekkep haznesi hayvan mesanesinden üretiliyordu.
- 1827'de Petrahepanaru kolaylıkla doldurulabilen ilk dolma kalemi tasarladı ve buna "tükenmez" sıfatını verdi, bir yıl sonra John Michelse ilk çelik uçlu dolma kalemi üretti.
- 13:07Dolma Kalemlerin Gelişimi
- İngiltere 1850'li yıllarda dünya kalem ticaretinin merkezi haline geldi, dünyadaki kalemlerin yarısı bu şehirde üretiliyordu ve 19. yüzyılda fabrikalarda çalışan kadınlar günde yaklaşık 18 bin kalem üretiyordu.
- Standart bir dolma kalem, mürekkep haznesi, akış borusu ve uçtan oluşur, temel çalışma prensibi mürekkebin yerçekimi ile borudan geçerek metal uç üzerinden yazılacak alana akmasıdır.
- 1884 yılında Louis Waterman tasarladığı kaleme kauçuk bir düzenleyici ekleyerek mürekkebin düzgün akışını sağlayan üç kanallı bir sistem geliştirdi, böylece mürekkepli kalemler günümüzdeki formunu almış oldu.
- 14:05Dolma Kalemlerin Önemi
- 8. ve 13. yüzyıl arasında çöle pazarlarında bir kölenin kıyafeti üzerinde mürekkep damlaları görürseniz, o kölenin okuma yazma bildiğini anlamış olursunuz ve onu bir bardak olarak kullanabilirsiniz.
- Dolmakalem yazı malzemelerinin kirli pis ortamını derleyip topluyor, yazının daha okunur, temiz, anlaşılır ve estetik bir zevke sahip olmasını sağlıyor.
- Waterman'ın mürekkep haznesinin ucuna yerleştirdiği kauçuk mürekkebin akışını yavaşlatarak daha kontrollü yazma imkanı yarattı, böylece modern formuyla dolma kalemin ilk mucidi oldu.
- 15:03Tükenmez Kalemlerin Yaygınlaşması
- Tükenmez kalemin yaygınlaşması dünyada yazılı iletişim anlamında bir atılım sağladı, insanlık tarihindeki en önemli iletişim araçlarından birisi olarak kabul edilebilir.
- Seri üretim dolma kalemlerin 19. yüzyılın son çeyreğinde yaygınlaşmasıyla kalem kullanma alışkanlığında ve yazma kültüründe büyük bir değişim yaşandı, ancak klasik yazma alışkanlığı varlığını korudu.
- İlk seri kurşun kalem fabrikası New York'ta dolma kalemin icadından sonra 1861'de Eberhard Faber tarafından kuruldu.
- 16:00Sanayi Devrimi ve Kalemler
- Sanayi devriminde kalemlerin üretimi hız kazandı, kalem önceden belirli kişiler tarafından kullanılan bir iletişim aracı iken, sanayi devrimi bu kalemlerin çok hızlı bir şekilde üretilmesine ve pek çok insanın ulaşılabileceği bir araç olmasına yol açtı.
- 19. yüzyıl baş döndürücü bir çağıydı, her alanda yaşanan teknolojik sıçramadan kalemler ve yazma kültürü de etkilendi.
- Kalem teknolojisinin gelişiminde hala eksik bir parça vardı, bu eksik parça bilye uçlu kalemlerin icadıyla tamamlandı.
- 16:59Bilye Uçlu Kalemlerin İcadı
- Büro kavramının da isim babası olan Macar gazeteci Las Lobiro'nun bir çocuğun çamurda yuvarladığı misketi görünce aklına dolma kalemlerin çelik uçları yerine bilye uçlu bir kalem yapmak fikri geldi.
- Bu fikir ilk kez 1888'de Amerikalı mucit John Loud tarafından öne sürülse de, bu fikri pratiğe geçiren gazeteci Las Lobiro oldu ve 1910'da ortaya çıkan bu icadın patentini 1938'de aldı.
- Standart bir bilye uçlu tükenmez kalemin ucunda 7 milimetrelik bir metal bilye bulunur, mürekkep hazneden bu bilye üzerinden akarak kağıda ulaşır ve aynı zamanda bu bilye kalem için bir amortisör görevi görür.
- 18:56Modern Tükenmez Kalemler
- Las Lobiro'nun asıl amacı daha çabuk kuruyan mürekkeple dolu bir kalem yapmaktı ve bu yüzden yağ bazlı mürekkep kullandı, ancak bu mürekkebi kullanan kalemleri bastırarak yazmak gerekiyordu.
- 1963'te su bazlı mürekkep kullanan modern roller bol kalemler ortaya çıktı ve bu kalemlerin uçları çelikten üç kat daha dayanıklı bir metal olan tungsten'den imal edilmeye başlandı.
- 19:22Kalem Teknolojisinin Gelişimi
- Zamanla dolma kalemler, tükenmez kalemler gibi daha kullanışlı yazı malzemeleri icat edildi.
- Kalemlerin gelişimi dönemin yazı malzemesi neyse ona göre şekilleniyor; papirüslerin üzerine kamışlarla, kil tabletlerin üzerine stiuslarla yazılırdı.
- 20. yüzyılda kalem teknolojisi değişimini sürdürdü: 1910'da keçeli kalem, 1918'de pilot kalem, 1950'de basmalı kalem ve 1982'de jel kalemler icat edildi.
- 20:04Tükenmez Kalemlerin Tarihi
- Bilye uçlu tükenmez kalem fikrini 1888'de bir tabakhaneci olan Jacob Loud bulmuş, ancak patent başvurusunu yapmadığı için bu fikrin getireceği zenginliği elinden kaçırmış.
- Bir tükenmez kalem yaklaşık 2000 metre çizgi çizebilir, bu 50.000 kelime ya da 100 sayfaya denktir.
- Ekvatorun etrafında bir çizgi çekmek için yaklaşık 20.038 adet tükenmez kaleme ihtiyaç vardır.
- 20:45Uzay Kalemleri
- 1960'larda uzay yarışı başladığında astronotlar yerçekimsiz ortamda tükenmez kalemin mürekkebinin kalemin ucuna akmaması sorunuyla karşılaştı.
- Amerikalı mucit Paul C. Fisher 1965'te azot kullanan basınçlı bir kartuş tasarlayarak eksi 34 ila artı 121 derece sıcaklıklar arasında ve su altında çalışabilen bir uzay kalemi üretti.
- NASA teknolojik çaba ile ürettiği kalemlerle astronotları uzaya yollarken, Sovyetler Birliği yerçekimi sorununu çözmek için kurşun kalem kullandı.
- 21:48Yazı Yazmanın Önemi
- Bir yazı yazmak insanın ayırt edici özelliklerinden biridir çünkü yazı yazmak bir dil bilme becerisi gerektirir.
- Beynin konuşma fonksiyonuyla yazı yazma fonksiyonunun yer aldığı bölgelerin birbirine çok yakın olduğu gösterildi.
- Yazı yazan çocukların çok daha kolay öğrenebildikleri gösteren çalışmalar var, bu da yazı yazmanın beynin bilişsel işleviyle doğrudan ilişkili olduğunu gösteriyor.
- 22:24Dijital Kalemler
- 1990'lara gelindiğinde analog çağı yerini dijital çağa bırakmak üzereydi ve ilk dijital styluslar bu dönemde ortaya çıktı.
- Dijital styluslar dokunmatik ekran yüzeyleri üzerinde çalışıyor ve genellikle basınç hassasiyeti ile çalışıyor.
- Bu kalemlerin en büyük özelliği eski çağın mürekkebi yerine artık dijital sinyalleri kullanması ve 4000 yıl sonra kalem ve mürekkebin ilişkisini bitirmesi.
- 23:41Kalem Teknolojisinin Gelişimi
- Mürekkep olmadan da yazmayı mümkün kılan dijital kalemlerden sonra 2012'de üretilen üç boyutlu kalemlerle birlikte yazmak iki boyutlu bir eylem olmaktan çıktı.
- 2020'deki küresel koronavirüs salgını sırasında antibakteriyel kalemler bile üretildi.
- Uygarlıkların birbiriyle olan haberleşmelerinin temelinde iletişim faktörü yatar ve bunların kayıt altına alınması için yazıya ihtiyaç vardı.
- 24:21Kalemlerin Tarihsel Önemi
- "Söz uçar, yazı kalır" deyimi, sözün kanatları var ve büyük coğrafyalar içerisinde dolaşabilirken, yazı bulunduğu yerde kök salar ve bulunduğu yerin dış hafızasını yaratır.
- Kalemler sadece yazı araçları değildir, tarihin, bir birikimin, bir hafızanın oluşmasını sağlarlar ve hafızanızı dışarı taşırlar.
- Kalemlerin tarihi yazmanın tarihi ile yaşıt, yazının icat edildiği günden itibaren duygu ve fikirlerimizi kayda almak için kalemleri kullandık.
- 25:26Kalemlerin Geleceği
- Dünyada hala her yıl iki milyardan fazla kalem üretiliyor, tüm dijital yazım cihazlarına rağmen kalemlerle olan ilişkimiz hep aynı kaldı.
- Yazının tarihi ellerle başlar, Qua ve Delasmanos mağarasındaki 9.500 yıllık el izleri belki de insanoglu olarak tarihte kurduğumuz ilk cümleler ya da attığımız ilk imzalardı.
- Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin insanoğlunun hikayesi hep aynı, bir daha elinize kalem aldığınızda bunu düşünmelisiniz.