Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademik ortamda gerçekleşen, bir hocanın ve öğrencilerin (Uğurcan, Ahmet Burak, Muhammed, Meryem, Cansel ve Bernard) katılımıyla John Locke'un siyasi felsefesini ele aldığı bir ders formatındadır.
- Video, John Locke'un yönetim biçimleri, devlet teorisi, yasama-yürütme-yargı güçlerinin ayrılığı, doğal durum ve topluluk durumu kavramları, emek teorisi ve mülkiyet hakkına dair görüşlerini kapsamlı şekilde ele almaktadır. Ders, Locke'un felsefi düşüncelerinin temel unsurlarını sistematik bir şekilde inceleyerek, öğrencilere sunum yapmaları ve tartışmaları şeklinde ilerlemektedir.
- Videoda ayrıca Thomas Hobbes'ın felsefesiyle karşılaştırmalar yapılarak, Locke'un klasik liberalizmle ilişkisi, siyasi iktidar kavramı, doğa durumu anlayışı, adalet ve ceza uygulaması, savaş durumu, meşru müdafaa, kölelik ve mülkiyet hakkına dair görüşleri detaylı olarak incelenmektedir. Türkiye'deki siyasi yapı ve toplumsal dinamiklerin Locke'un teorileri ışığında değerlendirilmesi de sunumun bir parçasıdır.
- 00:10Siyaset Teorisi Dersi ve John Locke'un Temel Fikirleri
- Siyaset teorisi yüksek lisans dersinde, John Locke'un temel fikirleri inceleniyor.
- İnsan doğa durumunda eşit ve özgürdür, mülk isteyen bir hayvandır ve hiç kimse kendisinden daha fazla iktidarı başkasına veremez.
- Siyasi iktidarın meşruiyeti güce değil, mutabakata ve rızaya dayalıdır, varlık nedeni ise mülkiyettir.
- 01:44John Locke'un Hayatı ve Eserleri
- John Locke'un "Hükümet Üzerine İkinci Deneme" eseri, liberalizmin ve belki de kapitalizmin manifestosu olarak kabul edilir.
- Locke, 17. yüzyılda orta sınıfın temsilcisi olarak ortaya çıkmış ve mülkiyet kavramını temel kavram olarak görmüştür.
- Locke'un düşünceleri, ABD'nin kuruluşunda ve 1776 bağımsızlık bildirgesinde temel alınmıştır.
- 04:47İngiltere'de Siyasal ve Sosyal Durum
- John Locke hayattayken İngiltere'de iç savaşı yaşanmış, halk egemenliği ile parlamento ve kral arasında bir savaş olmuştur.
- İç savaşta iki radikal fikir ortaya çıkmış: özel mülkiyeti ve bireysel eşitliği savunan düzleyiciler ile ortak mülkiyeti savunan kazıcılar.
- Parlamentocular kral II. Charles'ı idam ederek monarşiyi sona erdirip bir cumhuriyet ilan etmiş, ancak bu durum halk egemenliğine yol açmamış ve Cromwell'in diktatörlüğü başlamıştır.
- 06:51İngiltere'de Meşrutiyetin Kuruluşu
- Cromwell'in ölümünden sonra oğlu başa geçse de, mülk sahipleri askeri yönetimden memnun kalmamış ve meşrutiyeti benimsemişlerdir.
- II. James yönetiminde dinsel kisve altında bir yarış başlamış, James'in oğlu dünyaya gelince monarşiden korkanlar onu tahttan indirip II. Mary ve kocası William Orange'ı tahta getirmişlerdir.
- 1689'da Haklar Bildirgesi ile kralın yetkileri kısılmış, fiili bir meşruti monarşi ortaya çıkmıştır.
- 09:06John Locke'un Hayatı ve Kariyeri
- John Locke 1632'de küçük toprak sahibi orta sınıf bir ailenin oğlu olarak İngiltere'de doğmuş, babası İngiltere İç Savaşı'nda Cromwell'in ordusunda savaşmış bir hukukçudur.
- İyi bir eğitim alan Locke, 1660'lı yıllarda Oxford'da öğretim üyeliği yapmış, siyaset konularıyla ilgilenmiş ve 1675'te tıp mezunu olmuştur.
- Shaftesbury Kontu Ashley Cooper ile tanışmasıyla hayatı değişmiş, Cooper onu hem danışman hem hekim olarak yanına almış ve birlikte yaşamaya başlamışlardır.
- 10:27Locke'un Siyasi Hayatı ve Son Yılları
- 1675'te aktif siyaseti yorucu bulan Locke hasta olduğunu söyleyerek Fransa'ya gitmiş ve beş yıl orada kalmıştır.
- Fransa'dan döndüğünde Cooper'ın yargılanmakta olduğunu ve kendisinin de şüphe çeken bir durumda olduğunu görmüş, kral tarafından tepki çektiğini düşünerek 1683'te Hollanda'ya kaçmıştır.
- Hollanda'da düşünsel hayatının en verimli zamanlarını geçirmiş, 1688 Devrimi'nin aktörleriyle temas halinde olmuş ve 1688 Devrimi'ne ideolojik bir ilham vermiştir.
- 11:47John Locke'un Eserleri
- John Locke'un en önemli eserlerinden biri "İnsan, Allah'ı Üzerine Bir Deneme"dir ve bilgi teorisini içerir.
- İkinci önemli eseri "Hükümet Üzerine Bir Deneme"dir, bu eserde Robert Filmer'in patriyarkal meşruiyet iddiasıyla hesaplaşmaktadır.
- "Hükümet Üzerine İkinci Deneme" eseri, liberalizmin ve kapitalizmin manifestosu olarak nitelendirilmektedir.
- 14:35John Locke'un Felsefi Yaklaşımı
- Bilgi felsefesinde Locke, insan zihninin doğuştan boş olduğunu ve bilginin deneyimle elde edildiğini savunmaktadır.
- Duyum ve düşünüm yoluyla elde edilen bilgiye "reflection" ( yansıtma) denir ve basit ideler ile karışık ideler olarak sınıflandırılır.
- Ahlak felsefesinde Locke, ahlakın tanrısal bir yasa olduğunu ve herkesin ahlakla doğduğunu savunur, bu bilgi felsefesindeki boş zihin teorisine çelişkili görünmektedir.
- 16:11Ahlak Felsefesindeki Yasalar
- Locke'a göre üç temel ahlak yasası vardır: Tanrısal yasa, yurttaşlık yasası ve düşünce saygınlık yasası.
- Tanrısal yasa en üst yasadır ve diğer yasalar ona uygundur; yurttaşlık yasası suç kavramıyla doğruyu yanlıştan ayırmaktadır.
- Düşünce ve saygınlık yasasında erdem ön plana çıkar ve bu göreceli olup toplumdan topluma değişebilir.
- 17:32Locke'un Felsefi Yaklaşımının Çelişkileri
- Bilgi teorisinde empirik (deneyci, duyumcu) yaklaşımı benimseyen Locke, ahlak felsefesinde daha rasyonalist ve akılcı bir perspektife sahiptir.
- 17. yüzyılda matematiksel ve geometrik düşünüş biçimine dayanan Locke, duyumsanamayan konuları (ruh, tanrı) aklın yasası çerçevesinde anlama çabasında bulunmaktadır.
- Locke'un felsefi yaklaşımındaki çelişkiler, dönemin matematiksel düşünüş biçimini yansıtan bir sonucu olarak değerlendirilmelidir.
- 20:12John Locke'un Doğa Durumu ve Sözleşme Felsefesi
- Locke'a göre doğa durumunda insanlar eşit, özgür ve barış içindedir; doğal yasa akılcı ve tanrısal yasa ile aynıdır.
- İnsanlar doğal durumdan sözleşmeye geçtiklerinde, savaştan çıkma değil, çıkarlarını daha iyi korumanın yolunu buldukları için bu adımı attıklarını düşünüyor.
- Doğal durumda gerçekleşen bir suç sadece kişiye değil, toplumun tamamına işlenmiş olduğundan, suçun toplumu bozacak bir etkisi vardır.
- 22:02Sözleşmenin Gerekçesi ve Toplumsal Kurumsallaşma
- Doğal durum ve doğal yasalar iyi olsa da, bir suç olduğunda doğal yasa ona yaptırım olarak dönemiyor veya yaptırım yapacak otorite yoktur.
- Herkesin kendi davasını yargıcı ve cezalandırıcı olarak olması büyük kaos ve savaş durumuna dönüşecektir.
- Bu durumdan kurtulmak için bir otoriteye ihtiyaç vardır, bu da toplumsal kurumsallaşma gerektirir.
- 24:21Birey ve Mülkiyet Kavramı
- Aydınlanma döneminde birey kavramı ortaya çıkmış, John Locke mutlakiyetçiliğin ve monarşinin karşısında sınırlı iktidar kavramını ve hukuk devletini getirmiştir.
- Birey olmak için mülkiyet sahibi olmak gerekir; mülkiyet sahibi olmayan birisi birey değildir.
- John Locke, köleleri "doğal köleler" olarak görür ve Aristoteles'e benzer şekilde bunları bilinçli varlıklar olarak kabul etmez.
- 27:17Mülkiyet ve Özgürlük İlişkisi
- Birey, mülk sahibi bir varlıktır ve insanı özgür kılan mülkiyettir.
- Mülkiyet sadece menkul ve gayrimenkul üzerindeki sahiplik değil, insanın kendi bedeni üzerindeki hakimiyeti ve yaşam hakkı da mülkiyet olarak görülür.
- İnsanın bedeni ile, emeğiyle ve elinin işi ile ortaya çıkardığı şey mülk oluşturur; çünkü insan doğuştan kendi beden üzerinde hakimdir.
- 30:06John Locke'un Mülkiyet Anlayışı
- John Locke'un düşüncelerinde mülkiyet çok önemli bir yer tutar ve insanın sahip olduğu her şey mülk olarak görülür.
- Locke, her şeyin kralındır görüşüne karşı çıkarak her şeyin Tanrı'nın olduğunu ve insanlara dağıttığını söyler.
- İnsanların mülkiyetlerini garanti altına alabilmek için sözleşmeyle toplumu oluşturduğunu belirtir.
- 30:43Mülkiyetin Sınırları
- Locke, mülkiyetin üç temel sınırını belirler: yeterlik (her insana yetecek kadar mülk bırakmak), bozulma kanunu (bozulmayacak kadar mülk edinmek) ve emek (emek vermeden bir şeyin senin olamayacağı).
- Paranın ortaya çıkmasıyla bu sınırlar aşılabiliyor ve aşınması doğal oluyor.
- Locke, emeğin satın alınabileceğini ve paranın devreye girmesiyle bozulma kanunu yok olacağını, insanların biriktirebileceğini ve yeterlilikte de genişletebildiği kadar genişletebileceğini söyler.
- 33:13Mülkiyet Anlayışının Kapitalizme Dönüşümü
- Mülkiyet, sadece bir şeye sahip olmaktan ziyade, Tanrı tarafından bahşedilmiş yeryüzünde aklı ve bilimi geliştirerek daha fazla biriktirmeyi meşruiyetlendirmiş oluyor.
- Sermayenin birikimi, burjuvazinin daha fazla birikim stratejileri çerçevesinde tasarruf etmesi ve yeniden yatırım göstermesi anlamına geliyor.
- Mülkiyet sadece bir şeye sahip olmak değil, onu daha çok geliştirebilmek ve elde edebilmek için engellerin ortadan kaldırılması hikayesine dönüşmüş oluyor.
- 34:18Toplum Sözleşmesi ve Devlet Anlayışı
- İnsanlar, doğa durumundan (güvensiz, düzensiz bir durum) canlarını, mallarını ve özgürlüklerini korumak için toplum sözleşmesine girerler.
- Locke, insanların daha iyi bir hayat yaşadıklarını ve devletin doğa durumundan daha kötüye götürmemesi gerektiğini söyler.
- Mutlak olmamak koşuluyla bir otoritenin gerekli olduğunu, liberal devlet anlayışında devletin çok şeye karışmaması gerektiğini belirtir.
- 35:04Sözleşme ve Yargı Gücü
- Toplumu bir sözleşme ile oluşturan insanlar, her şeyi yapma özgürlüklerinden ve cezalandırma iktidarlarından vazgeçerler ve bunları başka birilerine devrederler.
- Yargı gücü için de bir üçüncü taraf seçerler ve bu yargı erki çok önemlidir.
- Yöneticilerin devamlı halktan rıza almaları gerektiği ve sözleşmeye girerken herkesin rıza göstermesi gerektiği belirtilir.
- 36:13Devletin Yetkileri ve Devrim
- Yönetici, toplumun emanet olarak verdiği yetkiyi kötü bir davranış gösterdiğinde kaybeder ve sıradanlaşır.
- Yönetimin idealinin doğrudan demokrasi olduğu ancak bunun uygulanabilir olmadığı düşünülür.
- Yasal monarşiye (yasalarla sınırlandırılmış ve saptığında indirilebilecek bir yönetici) sıcak bakılır.
- 37:50Liberalizm ve Demokrasi İlişkisi
- Liberalizm ilk ortaya çıktığında demokrasi ile çelişir, aslında demokrasi karşıtıdır.
- Liberal düşünürlerden biri John Stuart Mill, eğitimli ve mülk sahibi olanların oylarının beş-on kat, sıradan insanın oyunun ise bir ile çarpılması gerektiğini söyler.
- Liberalizm, sosyalizm ile birlikte toplumsal hareketle birlikte süreç içerisinde demokratlaşmıştır.
- 39:38Liberal Demokrasiye Geçiş Süreci
- Liberal demokrasiye geçiş kolay değildi, süreç içerisinde oluştu ve başlangıçta tamamen burjuva özgürlüğüne odaklanıyordu.
- Liberal demokrasi, mülke sahip olanların özgürlüğünden bahsediyordu ve herkesin oy hakkına sahip olması potansiyel tehdit oluşturuyordu.
- Batı Avrupa'daki toplumsal mücadelelerle birlikte liberal demokrasi oluştu ve bu süreç yaklaşık 100-150 yıl sürdü.
- 41:08Kapitalizmin Sömürge Durumu ve Sosyalizmin Etkisi
- 19. yüzyılda sanayi kapitalizmi yaşamış, 1850'de endüstri devrimi yaşanmış ve çalışma koşulları çok kötüydü.
- 18 saatlik çalışma saatleri ve sömürü düzenine karşı düşünceler, pratikler ve grevler gibi eylemler ortaya çıktı.
- Sosyalizm, liberalizmin demokrasileşmesine ve daha eşitlikçi bir perspektive doğru gitmesine katkı sağladı.
- 42:00Sosyalizmin Başarıları ve Liberalizmin Dönüşümü
- Sovyet bloğunun çökmesiyle sosyalizmin değer kaybettiği düşünülebilir, ancak bugün var olan işçilerin hakları sosyalizmin başarısıdır.
- Liberalizm, sosyalizm aşırılıklarından kurtularak sosyal liberalizme, sol liberalizme ve sosyal demokrasiye doğru evrildi.
- Toplumsal hareketler ve mücadelelerin başarısıyla kapitalist sistemin insanlaştırılması ve yaşanabilir hale getirilmesi sağlandı.
- 43:52Kapitalizmin Kompansasyonu ve Sosyalizmin Etkisi
- Kapitalizm, ürün satmak için insanlara para vermek ve boş zaman üretmek zorunda kaldı, böylece tüketime teşvik etti.
- Batı'daki kadın işçi hakları ve diğer haklar sadece yaşam hakkı değil, medeni, sivil, özgürlük ve ekonomik haklarla ilgili mücadelelerin sonucuydu.
- Bu mücadeleler kapitalizmi daha yaşanılabilir hale getirirken, kendisine de fayda sağlayarak daha uzun süre devam etmesini temin etti.
- 45:14John Locke'un Siyasi Felsefesi
- John Locke, mülkiyet, başkasının emeğini satın alabilme ve biriktirebilme hürriyeti gibi burjuva insanı resmediyor.
- Devletin insanların çıkarlarını korumak için var olduğu fikrinden hareketle, yönetim şekli ne olursa olsun keyfiliğe yer olmadığını söylüyor.
- Erkler ayrılığının önemini vurgulayan Locke, yasamanın en üst güç olduğunu ve yürütmenin devamlı olması gerektiğini belirtiyor.
- 46:50Yürütme ve Yasama Arasındaki İlişki
- Locke, yasamanın yürütmenin üstünde olduğunu savunsa da, yürütmenin bazen yasalara uymayabileceğini ve yeni yasalar ihtiyaç duyduğunda yasamayı feshedip yeni bir yasama kurabileceğini belirtiyor.
- Yürütmenin "ayrıcalıklı" olduğu, hayat, hürriyet ve mülkiyet gibi durumlar krize girdiğinde bu krizi ortadan kaldırabilecek bir ayrıcalığa sahip olduğu vurgulanıyor.
- Bu ayrıcalıklı durumun sürekli devamlı kullanılmaması için belli kurallar koyulduğu belirtiliyor.
- 48:46John Locke'un Direnme Hakkı Anlayışı
- John Locke'a göre yürütme, yasama açısından olağanüstü durumları gidermek amacıyla hayat, hürriyet ve mülkiyetin sağlanması için meşruiyetini korumaktadır.
- Hayat, hürriyet ve mülkiyeti koruyamayan yönetim meşruiyetini kaybetmiş olup, onu ortadan kaldırmak için direnme hakkı doğar.
- John Locke yönetim şeklinin ne olduğu konusunda çok önemsemiyor, önemli olan halkın çıkarlarına hizmet eden bir yönetim olmasıdır.
- 49:18Despotik Yönetim ve Direnme Hakkı
- John Locke direnme hakkının despotik yönetimleri de meşru olduğunu belirtiyor.
- Keyfi ve despotik yönetim doğa durumunda yoktur ve toplum tarafından engellenmeli, alt edilmelidir.
- Fetih ve yönetimin hak gaspı ve tiranlık doğrudan meşru değildir, insanların rıza durumu söz konusu olmadığı için bunlara direnme hakkı vardır.
- 50:08Direnme Hakkının Kapsamı ve Koşulları
- Direnme hakkı her haksızlığa uğrayanın "direnme hakkımı kullanıyorum" diyerek kullanılması için bir metodolojiye sahiptir.
- Krallar insanlarla savaş durumu ortaya çıkırsa direnme hakkı elde eder ve kralın yargılanması sağlanabilir.
- Alt yöneticilerin haksızlık yapması durumunda sadece o alt yöneticiler sorumlu tutulur, yönetici meşruiyetini kaybetmez.
- Yöneticilerin yasaya aykırı davranması durumunda zararın tazmin edilmesi engellendiğinde de yöneticiye karşı direnme hakkı ortaya çıkar.