Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Felsefe Akti" ve "Felsefe Vakti" programlarında Jean-Paul Sartre'ın hayatı ve felsefesi hakkında bilgi veren eğitim içeriğidir. Sunucu, Sartre'ın 1945'ten 1980'e kadar dünya çapında hakim bir entelektüel figür olduğunu ve 74 yaşında vefat ettiğinde Paris'te 50 bin kişinin katıldığı cenaze merasimine sahip olduğunu anlatmaktadır.
- Video, Sartre'ın yaşamı, eserleri ve felsefi düşüncelerini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde Sartre'ın yaşamı ve eserleri (Varlık ve Hiçlik, Bulantı, Diyalektik Aklın Eleştirisi) hakkında bilgi verilirken, ikinci bölümde varlık ve hiçlik kavramları, özgürlük düşüncesi ve ahlaki görüşleri açıklanmaktadır. Son bölümde ise Heidegger'den alınan "otantik" kavramı, Yahudi kimliği, ırkçılık ve tarihsel diyalektik gibi konular ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Sartre'ın Heidegger, Hussel ve Hegel gibi düşünürlerle olan ilişkisi, "Bulantı" eserinin içeriği, "Çıkış Yok" tiyatro oyunu ve Sartre'ın ateist bir filozof olduğu, ahlakın özgürlükten sonra geldiği gibi önemli felsefi kavramlar da incelenmektedir.
- Jean-Paul Sartre'nin Hayatı ve Ünlüluğu
- Jean-Paul Sartre, II. Dünya Savaşı'ndan sonra geçen yirmibeş yıl boyunca Fransa'da ve dünyada hakim bir entelektüel figürdü.
- 1980'de 74 yaşında vefat ettiğinde, felsefi eserleri modası geçmiş ve radikal politik tavırları pek onaylanmazken, Paris'teki cenaze merasimine 50 bin kişi katıldı.
- Sartre, felsefe eserleri yanında romanlar ve gazete yazıları yazarak geniş bir kitleye ulaştı.
- 01:05Sartre'nin Eserleri ve Felsefi Yaklaşımı
- Sartre, Saint-Germain-de-Pré'deki kafelerde ağır felsefi kitaplar yazan bir varoluş olarak tanındı, ancak yazdıklarını pek yeniden elden geçirmezdi.
- Edebi eserlerinin çoğu didaktiktir, ancak "Duvar" ve "Bulantı" 1930'larda yayımlanan başarılı eserlerdir.
- "Varlık ve Hiçlik" zor ve kalın bir eser olmasına rağmen, içinde parlak görüler ve saptamalar vardır.
- 01:53Sartre'nin Felsefi Gelişimine Bakış
- Sartre, Husel, Heidegger ve Hegel'i dikkate alır ve üçüyle birlikte tartışmaya girer, ancak Heidegger'i ilk okurken çok iyi anlamamıştır.
- 1961'de yayımladığı "Diyalektik Aklın Eleştirisi"nde Marksizm ile varoluşçuluğun bir sentezini yapmaya çalışır.
- İlk dönem felsefi eserleri "Heyecanlar", "Ego ve İmgelendirme" üzerine yazdığı eserlerdir ve hala Avrupa felsefesi içerisinde ilgi çekmektedir.
- 03:20Sartre'nin Politik Yaklaşımı
- Sartre'ın felsefesi bizi politik angajmana çağıran bir felsefedir ve işkence, kolonizasyon, Vietnam Savaşı ve 1968 öğrenci hareketleri gibi meselelere kendini angaje etmiştir.
- 1970'lerde Flaubert'in üç ciltlik biyografisini yayımlamış ve bu biyografide psikanalizle hesaplaşarak varoluşçu bir psikanaliz taslağı oluşturmuştur.
- Feminizmin en önemli düşünürlerinden Simone de Beauvoir ile hayatını paylaşmıştır, ancak kendisinin feminizme tam destek vermemesi eleştirilmiştir.
- 05:02"Bulantı" Romanı ve Varoluşsal Kriz
- "Bulantı" romanının kahramanı 32 yaşında Roquentin adında bir kişidir ve bir belediye parkında otururken varoluşsal bir kriz yaşar.
- Roquentin, kökün kök olduğunu hatırlamaz, sözcüklere ve anlamlara yabancılaşır, soluksuz kalır ve varoluşun anlamını sorgulamaya başlar.
- Var olanlarla çevriliyken varoluşun anlamını düşünmeyiz, ancak dünya anlamını kaybettiğinde varoluşun anlamı mesele haline gelir.
- 06:50Sartre'nin Felsefi Temaları
- Roquentin için var olmak sadece orada olmaktır, hiçbir zorunlu varlık varoluşu anlatamaz.
- "Bulantı" son derece felsefi bir kitaptır ve Sartre'ın son dönem düşüncesini anlamak için değil, kendi terimleriyle okunmalıdır.
- 1930'larda Sartre'ın yazdığı felsefi eserlerinde yönelimsellik fikrinin merkezinde olduğu görülür, ancak Sartre için bilincin merkezinde transandantal bir ego yoktur.
- 10:09Sartre'nin Bilinç ve Dünyaya Bakışı
- Sartre'ın göreli, şeyleri bilinçte eriteceğimizi iddia etmez, bilinç ve dünya tek ve aynı hamle içinde verilir.
- Dünyada başkaları arasında, şeylerin arasında bir şey, insanların arasında bir insan olarak var oluruz, iç dünyadan çıkıyoruz.
- Sartre'ın göreli, yönelimsellik bir anlam verme olduğundan, nesneleri onların kendileriyle değil, bizim onlara yüklediğimiz anlamla algılarız.
- 12:43Sartre'nin Varlık ve Bilinç Anlayışı
- Sartre, varlığı "kendinde varlık" ve "kendisi için varlık" olarak ikiye ayırır; bilinç ise kendisi için varlık olarak tanımlanır.
- Bilinç bir dinamizm ve yönelimsel yapıya sahiptir, ancak hiçbir zaman nesneleştirilemez.
- Bilinç bir olumsuzlama hareketidir ve doğası "olmamak" ve "olmadığı şey olmak"tır.
- 13:45Özgürlük ve Olgusal Varlık
- Bilinç özgürlüğe mahkumdur, ancak aynı zamanda kendini nesneleştirmeye ve kendinde varlık haline getirmeye eğilimlidir.
- Varoluşumuz hem olumsal hem de olgusaldır; olumsallığımızı olgusallık içinde tecrübe ederiz.
- İnsan varoluşu olgusallıktan ve aşkınlıktan oluşur; insan içinde bulunduğumuz koşulları yadsımaya ve aşmaya çalışır.
- 15:49Başkası İçin Varlık
- Varlık ve hiçlik ikili şemaya ek olarak "başkası için varlık" kavramı da Sartre'ın düşüncesinde yer alır.
- Sartre, Hegel'den ilham alarak insanlar arasındaki ilişkide bir olumsuzluk dinamizmi olduğunu vurgular.
- Bakış venomolojisi, bakışın öznesi ve nesnesi arasındaki ilişkiye ve tersine çevrilebilirlik durumuna dikkat çeker.
- 16:50Bakış ve Zulüm
- Bakışın öznesi tahakküm öznesidir ve kendisinin nasıl görüldüğünü görmez, bu da Sartre'ın zulüm çözümlemesine temel teşkil eder.
- Amerika'da beyazlar ve siyahlar birbirinin yanından geçerler ama birbirine bakmazlar, bu durum beyazların siyahlar tarafından nasıl görüldüğünü fark etmemelerini ve ezen olmalarını sağlar.
- Sartre'ın "Cehennem başkalarıdır" sözü, başkası için varlığın olumsuz dinamiklerini açıklar.
- 17:54"Çıkış Yok" Oyunu
- Sartre'ın "Çıkış Yok" adlı oyununda zindandaki üç kişi birbirine işkence etmektedir.
- Karakterler kendilerini belirli bir karakter özelliğiyle tanımlamak isterler, ancak bu özellikler gerçekleri yansıtmaz.
- Estel karakteri kendisini aynada görememe durumu, insanın kendi varlığını başkalarıyla ilişkide deneyimlediğini gösterir.
- 20:05Başkaları ve Sorumluluk
- Başkalarının cehennem olmasının nedeni, sorumlulukları yerine getirilmemesi ve özgürlükten kaçınmaktır.
- Sartre'ın özgürlük düşüncesi zor ve talepkardır; özgürlük öz varoluştan sonra gelir, varoluş özü önceler.
- İnsanlar kendi edimleri, seçimleri ve hareketleriyle özlerini oluştururlar ve bu hareketlerden sorumludurlar.
- 23:03Özgürlük ve Sorumluluk İlişkisi
- Varoluşçuluk bir hümanizmadır ve özgürlük bireycilik değildir.
- Bir değer seçildiğinde, bu değer bütün insanlığa da önerilmiş olur; değerler özgürlükten sonra gelir ve seçimlerin ürünleridir.
- Sartre, ahlakı aşkınlık veya dinde temellendirmek istemez; değerler özgürlükten sonra gelir ve seçimlerin ürünleridir.
- 26:16Antisemitizm ve Yahudilik
- Sartre, 1944 yılında "Antisemit ve Yahudi" adlı kitabını yazmıştır.
- Kitap yahudilik üzerine cehaletli olabilir olsa da, antisemitizmi çözümlemede parlak fikirler ortaya koymuştur.
- Antisemitizm bir ortalamalıktır ve insanlar vasat topluluğun bir parçası olmak için antisemit olurlar.
- 27:04Sartre'ın Yahudilik Anlayışı
- Sartre'ın "otantik Yahudi" kavramı, Heidegger'den alınmıştır ve bu, kendini Yahudi yapan bir varoluş anlamına gelir.
- Antisemit'in Yahudi haline getirdiği varoluş, bir Yahudi gibi görülmek kişinin Yahudi olmasını sağlayabilir.
- Bu duruma karşı olumsuz tepki olarak, kendi Yahudiliğini üstlenmek veya kendini bir Yahudi olarak kurmak mümkündür.
- 27:54Sartre'ın İrkçılıkla İlgili Düşünceleri
- Sartre'ın ırkçılıkla ilgili saptamaları, Franz Fanon tarafından "Siyah Deri ve Beyaz Maskeler" adlı kitabında bolca alıntılanmıştır.
- Sartre'ın temel problemi sınıf ile ırk arasındaki ilişkiyi incelemektir.
- Sartre, evrensel bir barış ve ırksal farkların ortadan kalkacağı bir hayatı vaat eder.
- 28:56Sartre'ın Diyalektiği
- Sartre'ın diyalektiği, sonu olmayan bir diyalektik olarak ele alınır.
- İnsanın dünyayla ve başkalarıyla kurduğu, temelinde nedret olan bir olumsuzluk merkeze konulur.
- Sartre'ın en dikkate değer alıntısı "İnsanlar kendi tarihlerini yaparlar, ancak bir takım koşullar içerisinde"dir.