• Buradasın

    İslam Felsefesinde Vesilecilik ve Özgürlük Üzerine Akademik Tartışma

    youtube.com/watch?v=jim5La8dOLQ

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, İslam felsefesinde vesilecilik, özgürlük ve ilahi bilgi konularını ele alan bir akademik tartışmayı içermektedir. Tartışmaya Sümer Hoca, Mehmet Hoca, Nazif Hoca, Cihan Hoca, Cemil Çiçek Beyefendi ve İlyas Hoca gibi akademisyenler katılmaktadır.
    • Video, vesilecilik teorisi, Allah'ın bilgisi ile insanın özgürlüğü arasındaki ilişki, irade kavramı ve ahlak üzerine kapsamlı bir tartışma sunmaktadır. Tartışma, İslam felsefesindeki farklı görüşleri (Maturidiler, Cebriyen, Eşariyen) karşılaştırmakta ve kelam tartışmalarının akaid ilkeleri muhafaza edilmesi şartıyla yapılabileceği vurgusuyla ilerlemektedir.
    • Tartışmada ayrıca "müsaade etmek" ve "bizzat yapmak" arasındaki ayrım, Allah'ın bilgisiyle zaman ilişkisi, ilahi sıfatlar ve bilinmezlik meselesi gibi felsefi konular ele alınmaktadır. Konuşmacılar, İsrail, Bağdadi gibi İslam düşünürlerinin görüşlerini tartışarak, teorik argümanlarla desteklenen İslam felsefesindeki tartışmalı konuları incelemektedir.
    Vesilecilik ve Bilim İlişkisi
    • Sunum, vesilecilik açısından insan için kötü fiillere dair sunumunun ikinci oturumunu başlatıyor.
    • Genel görüşe göre vesilecilik, korunumculuk gibi görüşlere göre bilim yapmak için daha az güven ve sabitliğe sahip olduğu düşünülüyor.
    • Konuşmacı, vesilecilikte de korunumculukta olduğu gibi güven sağlanabileceğini ve tanrı'nın iradesinin değişmesinin bilim yapmaya engel olmayacağını savunuyor.
    02:05Vesilecilik ve Doğa Yasaları
    • Vesilecilikte her şey tanrı'nın iradesine bağlı olmasına rağmen, bu bir sürekliliğin olmadığı anlamına gelmiyor.
    • Doğa yasaları vesilecilik açısından Allah'ın adetidir ve bu inanan için bilim yapmak için motivasyon oluşturur.
    • Konuşmacı, vesileciliğin diğer görüşlere nazaran bilime kötü bir temel oluşturduğunu düşünmediğini belirtiyor.
    03:05Vesilecilik Tartışması
    • Bir katılımcı, makullük meselesinin sakin bir şekilde tartışılması gerektiğini ve kurunculukun tanrı'ya bir eksiklik getirmediğini savunuyor.
    • Nazif Hoca, Sümer'in yayınlandığı derginin din felsefesi alanında en üstlerde olduğunu ve yayın yapmanın zorluğunu vurguluyor.
    • Vesileciliğin özgür irade, ahlak, bilim ve epistemoloji açısından verimli ve sağlam bir teori olmadığına dair yaygın bir kanaat olduğu belirtiliyor.
    05:36Vesilecilik Teorisinin Önemi
    • Konuşmacı, vesilecilik teorisinin güçlü olduğunu ancak yüzeysel anlaşılıp eleştirildiğini belirtiyor.
    • Teorinin tarihle, ayrıntıları ve gerekçelendirmesiyle ilgili ciddi bilgi eksiklikleri olduğu vurgulanıyor.
    • Vesilecilik sadece eşarilerin savunduğu bir teori değil, maturidiler içinde de büyük bir kesim tarafından savunuluyor.
    06:41Vesilecilik ve Batı Felsefesi
    • Vesilecilik sadece İslam dünyasına has değil, Batı'da da Descartes ve Malebranche gibi düşünürler tarafından savunulmuş.
    • Malebranche'nin etkisi o kadar güçlü ki, Spinoza'nın eserini anlamak için Malebranche'nin eserine başvurulması gerekiyor.
    • Vesilecilik teorisi, Descartes'ten Spinoza'ya kadar birçok düşünürü etkilemiş.
    07:49Bilim ve Nedensellik
    • Doğada nedenselliği gözlemle veya akü çıkarım ile temellendiremediğimiz belirtiliyor.
    • Bilim yapmanın ön koşulu doğayı nedensellik vermek değil, doğadaki olayların düzenini tespit etmektir.
    • Felsefi yorumlar (nedensellik, vesilecilik, korunumculuk) bilim yapmanın kendisiyle değil, felsefi düzlemde tartışılması gereken konulardır.
    09:15Vesilecilik ve Modern Bilim
    • Vesilecilik, pragmatik anlamda bilim yapabilmenin yolunu açmıştır.
    • Aristotelesçi sistemin doğa kanunları kavramını açıklamakta yetersiz kaldığı, vesilecilik ise bu kavramı açıklamada daha etkili olduğu belirtiliyor.
    • Plantinga'nın insana sorumluluk atfedebilmek için nedensellik gerektirdiği, ancak bunun dışında başka bir alternatif bilmediği vurgulanıyor.
    10:47İslam Kültüründe İrade ve Mahlukiyet
    • İslam kültüründe irade mahluk olarak görülürken, bu durum eserleri bir kapana kısar ve kaçış yolu bırakmaz.
    • Ali Kuş'un ifadeleri, iradenin kendisinin mahluk olsa da tasarrufunun mahluk olmadığı görüşüne yakın olup, bu durumda bir özgürlük payı bırakır.
    • Maturidiler, sadr-şeria sonrası ve Osmanlı döneminde, külli iradenin kullanımındaki hali olarak cüzi iradenin mahluk olmadığını savunarak insanın özgürlüğünü temellendirmeye çalışmışlardır.
    12:10İrade ve Özgürlük İlişkisi
    • Deneylerde karar veren kişi, bütün süreç kendinden bağımsız bir şekilde belirlenmiş olsa dahi karar aşamasında kararından dönebilme imkanına sahiptir.
    • Bu dönebilme imkanı küçük bir seçim alanını oluşturur ve bu alanda sorumluluk ve karar özgürlüğü ortaya çıkar.
    • Cüzi irade ontolojik olarak dış dünyada bir gerçekliği olmasa da, emri itibari bir etkisi ve gücü vardır.
    14:06Gayb ve Şehadet Alemleri Arasındaki İlişki
    • Tanrısal fiillerle insan fiilleri arasında benzetme yapılmaması gerektiği savunulurken, bu ilkenin mutlak uygulanması gayb alemi ile şehadet alemi arasındaki kesin çizgileri çizebilir.
    • Gayb alemi ile şehadet alemi arasında mukayese yapılabileceği ancak bunun için sıkı bir argüman ve izah gerektiği belirtilir.
    • Şehadet ilişkisi sadece ilahi olanla olmayan fizik alem arasındaki ilişki olarak değil, daha geniş bir anlamda değerlendirilmelidir.
    19:01Vesilecilik ve İrade Anlayışları
    • İslam dünyasında vesilecilik ikiye ayrılır: cebriyenin oluşturduğu "insanın hiçbir şekilde kudreti yoktur" diyen anlayış ve İmam Eş'ari'nin oluşturduğu "insanın kudreti vardır ama kudretin etkisi yoktur" diyen anlayış.
    • İkinci görüşte zorunlu olarak vuku bulan durumlar ihtiyari ve icabı olarak sınıflandırılır.
    • Üçüncü bir görüş ise hem Maturidilerin hem de Eş'ariyenin fikir babaları olan İmam Cüveyni ve Baki İsrail gibi kişiler tarafından savunulmuştur.
    20:19İslam dünyasında özgür irade görüşleri
    • İslam dünyasında özgür irade konusunda farklı görüşler bulunmaktadır; İsrail ve Bağdadi'ye göre insan Allah'la ortaktır, İmam Maturidi ve Kadir Ebubekir el-Baki'ye göre ise insan sadece vasfında esirdir ve varlığında Allah messidir.
    • Bu görüşler genel olarak üçlü bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir, ancak vesileciliğin bu tartışmaya dahil edilmesi doğru değildir çünkü ahlak irade ile ilgili bir konudur, ilimle değil.
    • Ahlakın konusu olabilecek varlıklar gayeye sahip olan varlıklar olmalıdır; Allah'ın gayesi olmadığı vesilecilikte Allah ahlakın konusu olamaz.
    22:22Yapmak ve müsaade etmek arasındaki fark
    • Yapmak ve müsaade etmek arasında bir fark vardır: Yapmak direkt etkide bulunmak ve bir şeyi harekete geçirmektir, müsaade etmek ise engeli ortadan kaldırmaktır.
    • Engeli ortadan kaldırmak durumunda bir şey hala hareket etmeye devam ediyorsa, bu şey tabiata sahiptir demektir ve bu tabiat ya yeterli bir nedendir ya da eksik bir neden olmalıdır.
    • Engeli ortadan kaldırmak varlıksal bir şey mi yoksa yokluksal bir şey mi olduğu tartışmalıdır; yokluk varlığı doğuramadığı için tabiat burada tamamen özgürleşmiş olur.
    29:24İrade ve ilim arasındaki ilişki
    • Ahlak irade ile ilgilidir ancak iradeyi ilimden soyutlandıramayız; irade mutlaka ilimle beraber olmalıdır.
    • Vesilecilik tarihinde lehine formüle edilen argümanlardan biri de irade için ilim zorunludur prensibine dayanmaktadır.
    • İslam literatüründe Tanrı lehinde argümanlar da bu prensipten yola çıkıyor; eğer murat edici bir şey varsa bu kesinlikle ilme de sahip olmalıdır.
    32:25Fiil Tasnifi ve İtirazlar
    • Fiil tasnifinde bir itiraz olarak, doktorun hastaya ölümüne müsaade etmesi durumunda, bu fiilin doğrudan veya dolaylı olarak nasıl tasnif edileceği sorulmaktadır.
    • Tevhid mutezilesinde dolaylı ve dolaysız fiiller arasında ayrım yapılmaktadır; örneğin taşın gölde dalgalar oluşturması durumunda, dalgaları doğrudan oluşturan neden taştır.
    • Kelamda nedensellik ilişkisi ve dolaylı-dolaysız nedenler bağlamında derin tartışmalar bulunmaktadır.
    34:36Kelam ve Modern Din Felsefesi
    • Sunumda genç araştırmacılara yol gösterici bir tarzda temel argümanların nasıl yapılacağı ve bunların tezlere nasıl dönüştürüleceği gösterilmiştir.
    • Modern din felsefesinde yer tutmuş kavramlar arasında konkrantizm, konservatizm, ok ve nazik kavramları bulunmaktadır.
    • Kelamda klasik dönemde muazzam bir birikim vardır, bu birikim kelami kavramları izah etmeye yetmez ancak benzerlikler kullanabilmeye yeter.
    37:04Mutezile ve Eşyaların Fiilleri
    • Mutezile ile eşyalar arasındaki tartışmalarda, adalet prensibini korumak için tevhid tercih edildiği iddia edilmektedir.
    • Cevher-aras teorisine göre, Allah'ın varlığını ve birliğini ispat etmek için vesilecilik dışındaki çıkış yolu yoktur.
    • Mutezile'ye göre, Allah'ın varlığını ispat etmek için ontolojik bir bakış açısı gereklidir ve bu bakış açısında Allah'ın varlığa an be an müdahale ettiği iddia edilmektedir.
    40:40Mutezile'nin İvas Teorisi
    • Mutezile'ye göre, bir bebek kaynar kazaya düşüp ölse bile ahirette mükafat alabilir ve bu durumda fiilin gerçek doğası değişebilir.
    • Mutezile'ye göre, secde gibi bir fiilin özünde kötülük veya iyi olmayabilir, bunun yerine hangi amaçla yapıldığına bağlı olarak nitelendirilir.
    • Mutezile'ye göre müsaade etme ve bizzat yapma arasında önemli bir ayrım vardır, ancak Allah'a nispet edildiğinde bu ayrım farklı bir önem kazanır.
    42:42Farklı Tanrı-Evren Tasavvurları
    • Allah'ın tüm olayları bilmediği bir sistemde (açık teizm), Allah'ın dünyada ne olup bittiğini, savaşların sonucunu veya veba salgınlarının nasıl gerçekleştiğini bilmediği düşünülebilir.
    • Tanrı başlangıçta her şeyi yaratıp, cevherlere süreklilik sağlayıp, arazları nedensellik içinde bir sistem kurarak müdahale etmeyen bir sistemde, kötülük yapıcı olmaz.
    • Açık teizme göre Tanrı'nın ilmi geleceği kapsamaz ve Tanrı'nın bile kendisinin yaptığı fiillerin sonucunu bile bile bilmediği iddia edilebilir.
    45:46Tanrı'nın Bilgisi ve İnsan Özgürlüğü Arasındaki Çelişki
    • Tanrı sadece gerçekleşen fiillerin sonucunu değil, mümkün fiillerin sonucunu da biliyor, örneğin Sümer'i İstanbul'a koyarsa orada çay içeceğini biliyor.
    • Tanrı'nın dolaylı olarak yaptığı fiiller, dolaysız olarak yaptığı fiillerden daha iyi olabilir ve "izin vermek" doktrini daha iyi uyarlanabilir.
    • Bu konuda bir paradoks yaşanıyor: ya özgürlüğü makul bir şekilde izah etmek istiyorsanız Tanrı'yı feda edeceksiniz ya da Tanrı'yı kurtarıp özgürlüğü feda edeceksiniz.
    47:45Allah'ın İsimleri ve Sıfatları Hakkında Düşünceler
    • Allah'ın isimleri ve sıfatları hakkında anlamlı konuşabilmek için bir seminer düzenlemek gerekiyor.
    • İslam düşüncesi genelde analojik görüşü savunuyor, Allah'ın sıfatları insanın sıfatlarına benzer ama tam olarak aynı değil.
    • Hangi sıfatın hangi bağlamda nasıl anolojik alındığı çok önemli, çünkü kudret tamamen Allah'a atfedilirken ilim kısmen insana atfedilir.
    49:33Allah'ın Bilgisi ve İnsan Özgürlüğü Arasındaki Çelişkinin Çözümü
    • Allah'ın bilgisiyle insanın özgürlüğü arasındaki sorun tam olarak çözülmez, ancak bunun çelişki üretmediği gösterilebilir.
    • Allah'ın bilgisinin değişmemesi, onun kesinliğini verir, ancak bu kesinlik, bilinen varlığın kesinliğini gerektirmez.
    • Kelamcılar "ilim maluma tabidir" (bilgi, bilinenin durumuna tabidir) diyerek çözüm sunarken, İbn Rüşd bu görüşe itiraz ediyor.
    51:30Felsefe ve Kelamın Yaklaşımı
    • Kelamcılar Allah'ın ilmiyle iradesini birbirine karıştırmadıkları için bu soruna çıkış yolu sağlayabiliyorlar, felsefeciler ise "basitlik tezi"yi kabul ettikleri için çıkamıyorlar.
    • Varoluşçu teoloji açısından öncelikle kendi varoluşunu açıklayıp, alemin var olmak, varlığını devam ettirmek gibi problemleri ele almak gerekir.
    • Kelamların adaleti sağlayacağına odaklanırken, Allah'ın varlığını kanıtlayan argümanları kaybetmeleri eleştiriliyor.
    55:16Kelam Tartışmalarının Değerlendirilmesi
    • Bizim bilgilerimiz mutlak bilgi olmadığı için, bir kelamcı çıkıp doğru bir çözüm sunacağı beklenmemeli.
    • Kelam tartışmalarında akide konusu olmayan bu tür tartışmalarda makuliyet aranmalı, hangi görüş zihnimizi fazla sorun oluşturmadan geçerlilik sağlıyorsa ona makbul edilmeli.
    • Kelam tartışmalarında temel kural, Allah'ın her türlü kemal ile nitelenmesine mani olmamak ve noksan bir sıfatla onu tenzih etmemektir.
    58:37Kelam Tartışmaları ve Düşünce Özgürlüğü
    • Rahat kelam yapabilmek için kelam tartışmalarını akaid gibi algılamamak gerekir.
    • Herkesin söylediği sözden dolayı tahlil etme ve teşvik etme gibi davranışlar düşünce özgürlüğünü tamamen ortadan kaldırır.
    • Ana ilkeleri ve akide ilkelerini muhafaza etmek şartıyla tartışmalara açık olmak gerekir.
    59:38Allah'ın İlmi ve Zorunluluk
    • Allah'ın ilmindeki şeyler zorunlu olarak vuku bulmaz, ilimdeyken imkan niteliğindedir.
    • Allah'ın ilminde zaman kipi içeren yargıların bulunmaması gerekir, sadece "Cihan konuşacak" gibi zaman içermeyen olur yargıları olsun.
    • Allah'ın zaman ve mekandan münezzeh etmenin gereklerinden biri, ilminde zaman içeren tasdiki yargıların bulunmamasıdır.
    1:01:02Allah'ın Bilgisi ve Zaman İlişkisi
    • Allah'ın bilgisini bizim anladığımız anlamdaki bilginin zaman ve mekan tipinde anlamamak gerekir.
    • Allah zamanla ilişkisini akış içermesi değil, değişmemeyi sağlayan bir bilgi olarak anlatılmalıdır.
    • Allah'ın zamandan bağımsız olması, akıştan bağımsız bir düzeyde anlamına gelir.
    1:02:29Programın Kapanışı
    • Konuşulan konular çok derin olduğu için sabaha kadar tartışılabilirdi.
    • Sümer Şen hocaya katkılarından ve gayretlerinden dolayı teşekkür edildi.
    • Katılımcılar arasında mücahit bin cebri'nin "Çok utanan veya çok kibir sahibi ilim öğrenmez" sözünden esinlenildiği belirtildi.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor