Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doçent Doktor Cevdet Kılıç adlı 22 yıllık felsefe hocalığı deneyimine sahip bir akademisyenin İslam felsefesi ve Kur'an-ı Kerim arasındaki ilişkiyi anlattığı bir akademik konuşmadır. Konuşmacı, İlahiyat Fakültesi'nde eğitim almış ve daha sonra Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nde çalışmaktadır.
- Konuşma, İslam felsefesinin tarihsel gelişimi, Kur'an-ı Kerim'in felsefe ile ilişkisi ve İslam düşüncesinin üç önemli boyutundan biri olan felsefe üzerine odaklanmaktadır. Konuşmacı, Kur'an'daki akıl, tefekkür, bilgi ve hikmet kavramlarını detaylı şekilde ele alarak, İslam felsefesinin Kur'an ve Sünnet'in temelinde kurulduğunu ve Yunan düşüncesinden aldığı kavramları İslam'a uyarladığını açıklamaktadır.
- Konuşmada ayrıca Kindi, Farabi, İbni Sina, İbni Rüşd gibi İslam filozoflarının Kur'an'a yaklaşımları, Anadolu felsefesinin yeniden canlandırılması ve felsefe-din ilişkisi gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacı, felsefe öğrencilerinin kendi kültürlerine dair bilgi sahibi olmaları için hazırladığı "İslam Felsefesi" ders notlarını ve "İslam Felsefesi Tarihi" kitabını tanıtmakta, video sonunda soru-cevap bölümüyle tamamlanmaktadır.
- 00:09İslam Felsefesi Eğitimi Sorunu
- Konuşmacı, ilahiyat fakültesinden fen-edebiyat fakültesi felsefe bölümüne geçtiğinde karşılaştığı büyük bir boşluğu anlatıyor.
- İlahiyat öğrencileri için yazılmış İslam felsefesi kitapları varken, fen-edebiyat fakültesi öğrencileri için bu konuda yeterli kaynak bulunmuyordu.
- Felsefe öğrencilerinin İslam altyapısı olmadığı için, İslam felsefesi kavramlarını anlamaları zor oluyordu.
- 01:55Felsefe Bölümünde İslam Felsefesinin Durumu
- Felsefe bölümlerinde İslam düşüncesi, İslam felsefesi ve Türk düşüncesi konuları ders programında yer almayordu.
- Sadece "Ortaçağ felsefesi" adlı bir ders vardı ve burada da sadece birkaç Müslüman filozofun ismi geçiyordu.
- Konuşmacı, büyük bir mücadele sonucunda "İslam felsefesi" adlı bir ders programına ekledi.
- 03:29Batı Felsefesinin İslam Felsefesini Saptırması
- Batı felsefesinde İslam felsefesinin etkileri gizleniyor, örneğin Anselmus, Akinas gibi filozofların Müslümanlardan etkilendiklerini söylemiyorlar.
- Batıda İbn Rüşdçü akımlar, gazalice akımlar varken bunlar gizleniyor.
- Fen-edebiyat fakültesi felsefe bölümlerinde sadece batı düşüncesine dayalı felsefe öğretiliyor, tanrı düşüncesini ve İslam düşüncesini dışlayan ateist Nietzsche veya analitik felsefe vurgulanıyor.
- 06:10İslam Felsefesi Dersinin Hazırlanması
- Konuşmacı, İslam felsefesi ders notu hazırladı ve üç yıldır bu notu okuttu.
- İlk ders notunda İslam ve felsefenin bağlantısı, Kur'an'ın felsefeyle ilişkisi gibi temel konuları ele aldı.
- İkinci dönem ders kitabında İslam felsefesi tarihi, meşşai ve işraki filozoflar, İslam felsefesinin batıya etkisi ve tasavvuf felsefesi konularını içeren doksan sayfalık bir bölüm hazırladı.
- 09:32Kitabın Amacı ve İçeriği
- Kitabın amacı, felsefe öğrencilerine İslam felsefesi kavramlarını ve problemlerini hazırlamak ve İslam felsefesi tarihi hakkında bilgi vermek.
- Kitap, İslam felsefesi dilinden ziyade felsefe öğrencilerinin anlayabileceği bir dille yazılmıştır.
- Konuşmacı, kitabın Türk felsefesi, Türk tasavvuf felsefesi, Ahmet Yesevi geleneği, Mevlana geleneği ve Anadolu mutasavvıflarının felsefelerini içermesini hedeflemiştir.
- 10:39Kültür ve Din İlişkisi
- Her kültürün arka planında bir dinin etkisi vardır; Hint kültüründe Hinduizm, Çin kültüründe Budizm, Batı kültüründe Hristiyanlık veya Yunan düşüncesi, İslam düşüncesi ise İslam'ın etkisiyle şekillenmiştir.
- Kültürler kendi dinlerinin etkisinden uzak düşünülemez, filozoflar da kendi kültürlerinin ve coğrafyalarının birer parçasıdır.
- İslam düşüncesi üç önemli düşünce boyutunu içerir: kelam, tasavvuf ve felsefe.
- 12:08Kur'an'da Felsefe Kavramları
- Kur'an-ı Kerim'den yola çıkarak felsefeye kapı aralamak için akıl, tefekkür, bilgi ve hikmet kavramları önemlidir.
- Bu dört kavram Kur'an-ı Kerim'in üzerinde çokça durduğu ve vurguladığı kavramlardır.
- Felsefenin olmazsa olmaz unsurlarının başında da bu dört kavram gelmektedir.
- 13:03Felsefenin Tanımı
- Seyyid Şerif Curcani, "Tarat" isimli eserinde felsefeyi "ilahi beşeriyet saadeti ebediyyetima sadık sallallahu aleyhi ve sellem fili takla o bir ahlakla" olarak tanımlamıştır.
- Platon'un "Taytaos" isimli eserinde felsefe, kişinin gücü yettiği ölçüsünde tanrıya benzemeye çalışması olarak tanımlanmıştır.
- Çağdaş eserlerde felsefe, insanın ilmi gerçeklere dayanarak, temel inançları doğrultusunda kendisi, başkaları, varlıklar ve alemlerle ilgili problemleri sistemli ve tutarlı bir şekilde çözümlemeye çalışma olarak tanımlanmıştır.
- 19:29Felsefenin Temel Taşları
- Felsefenin olmazsa olmazları olan dört önemli kavram (akıl, tefekkür, bilgi ve hikmet) felsefenin temel taşları olarak kabul edilmektedir.
- İslam felsefesi, İslam kültür çevresinde Müslüman düşünürler tarafından geliştirilmiş olmak anlamında değil, esas itibari ile ilkelerini ve ilhamlarını Kur'an-ı Kerim'den elde etmek anlamındadır.
- Müslüman filozoflar Yunan düşüncesinden kavramlar alıp, Kur'an-ı Kerim ayetleri ve Peygamber Efendimiz'in sözleriyle onları yoğurarak yeni bir şekil vermişlerdir.
- 22:16İslam ve Felsefe İlişkisi
- İslam'ın ilk yıllarından itibaren müslümanlar metafizik, fizik, mantık, ahlak, matematik, siyaset, hukuk, tıp, psikoloji, coğrafya ve astronomi gibi alanlarda yeni bir medeniyet oluştururken düşüncelerinin temellerini daima Kur'an ve Sünnet üzerine kurmuşlardır.
- Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygambere nazil olmaya başladığından itibaren muhataplarını köklü bir zihinsel ve eylemsel dönüşüme uğratmıştır.
- Kur'an-ı Kerim, felsefe yapmak için gerekli ufku, kavramsal, önermesel, ilkesel, yöntemsel ve gayesel altyapıyı oluşturmuş, insanları hakikate ve iyiye ulaşmada akli bir çaba içerisinde olmaya salık vermiştir.
- 23:45Kur'an-ı Kerim'in Felsefi Boyutu
- Kur'an-ı Kerim bir felsefe kitabı olmasa da, bilimlere ve felsefi düşünceye kaynaklık etmektedir.
- Kur'an-ı Kerim, metafizikten fiziğe, ahlaktan siyasete kadar geçmiş düşünsel kalıpların temellerini reddederek yeni bir düşünce sisteminin kurulmasına zemin hazırlamıştır.
- Kur'an-ı Kerim, hiçbir kutsal kitapla mukayese kabul etmeyecek derecede inançlardan ibadet esaslarına, hukuktan ahlak esaslarına kadar her konuda kaynağını akla ve düşünmeye dayandırmaktadır.
- 25:37Kur'an-ı Kerim ve Felsefe Arasındaki Bağlantılar
- Kur'an-ı Kerim, felsefenin metodolojileri içerisindeki eleştiri ve eleştirel düşünme prensibini benimsemiştir.
- Kur'an-ı Kerim, akletme ve akli düşünmenin zorunluluğunu vurgulayarak tüm inançları akli bir temele oturtmaya çalışmıştır.
- Kur'an-ı Kerim, vahyin bilgisini felsefe bilgisinin alternatifi ve karşıtı olarak değil, birbirini destekler mahiyette ele almıştır.
- 27:29Kur'an-ı Kerim'in Felsefi Metodolojisi
- Kur'an-ı Kerim, hakikatin bilgisinin elde edilmesinde mantıksal olarak tutarlı olmayı önemli bir kriter olarak belirler.
- Kur'an-ı Kerim, düşünme ile olgular arasında irtibat ve uyumun kurulmasına ve geliştirilmesine zemin hazırlar ve teşvik eder.
- Kur'an-ı Kerim, kesin delil ister ve bilgi ile boş inancın arasına kesin bir sınır çekerek zanna uymayı reddeder.
- 33:07İslam Felsefesinin Kur'an'a Bağlılığı
- Ortaçağ İslam dünyasında felsefeyle uğraşanların hemen herkesinin en önemli ilgisi Kur'an-ı Kerim'in üzerine olmuştur.
- Kindi, Farabi, İbn-i Sina, İbn Rüşd gibi Müslüman filozoflar, Kur'an'la İslam peygamberinin sünnetinin mutlak gerçekliğinin hüküm sürdüğü bir dünyada nefes alıp verdiklerini görmekteyiz.
- İslam felsefesinin ilk tecrübelerinde ortaya çıkan İslam karşıtı düşünceler ilk dönemde olumsuz bakılmasına rağmen, Kindi'den sonra bu durum yıkılmış ve felsefenin İslam dünyasında meşruiyeti tartışılmaz hale gelmiştir.
- 35:33Kur'an ve Bilimsel Gelişme
- Kur'an-ı Kerim, ümmi (eğitimsiz) bir toplumun kısa sürede bilimde insanlar için öğretmen olmaya ulaşmasını sağlayan en önemli faktör olmuştur.
- Kur'an, ilim kavramını İslam medeniyetinin yüreğine yerleştirmiş ve okunması ve anlaşılması diğer dinleri, milletleri ve tarihi araştırmayı gerektirmiştir.
- Kur'an, ontoloji, kozmoloji, antropoloji, biyoloji, hukuk, ahlak, siyaset, tarih, mitoloji, psikoloji ve sosyoloji başlıkları altında sınıflandırılabilecek teorik ve pratik bilgiler sunmaktadır.
- 37:28Kur'an'ın Bilimsel Yaklaşımı
- Kur'an sadece iman, ibadet ve ahlak öğütlerinden ibaret değil, uzay, astronomi, yer bilimleri, tıp, biyoloji gibi bilim alanlarına ve felsefi konulara temas etmektedir.
- Kur'an ne bir bilim kitabı, ne bir öğüt kitabı, ne astronomi kitabı, ne de bir felsefe kitabıdır; tüm bu konulara bütüncül bir yaklaşımla temas eden ilahi bir kitaptır.
- Kur'an'da "akletmek" kelimesi 51 farklı yerde geçerken, düşünmek, bakmak, görmek, incelemek, ibret almak gibi ifadeler 700'den fazla ayette vurgulanmaktadır.
- 38:32Akıl Kavramı
- Akıl sadece insanlara özgü bir kuvvet olarak kabul edilir ve İslam dininde hem Kur'an'da hem de hadislerde çok büyük önem verilmiştir.
- Filozoflar aklın neliğini tartışırken, Kur'an aklın nasıl işlediğini, nasıl kullanıldığını anlatır.
- Kur'an'da akıl, kullanılan, atıl olmayan ve sürekli yeni değer, bilgi, fikir, bilim ve teknoloji üreten bir akıl olarak anlatılmaktadır.
- 40:20Kur'an'da Akıl Vurgusu
- Kur'an, tabiat olaylarını çözümleyip ilahi varoluşun delillerini kavramayı akıl ile mümkün kılmaktadır.
- Kur'an, göklerin ve yerin yaratılışı, gece-gündüzün değişmesi, gemilerin denizde yüklü olarak yürümesi, yağmurun yağması ve toprağın canlanması gibi konular üzerine akletmeyi salık vermektedir.
- Kur'an, insanın akıl yürüterek yaratılıştaki incelikleri kavrayabileceğini, Allah'ın varlığını kavrayabileceğini ve ondan başkasını ilahlığını reddedebileceğini vurgulamaktadır.
- 44:17Tefekkür Kavramı
- Tefekkür, derin kavrayış, köklü düşünüş, aklın işleyişi, faaliyet ve çalışması anlamına gelmektedir.
- İslam düşüncesinde tefekkür, zihnin her şey üzerine çalıştırılması, aklın kapasitesi nispetinde hareket etmesi ve kalbin tasarrufu anlamındadır.
- Kur'an, yaratılmış varlıklar üzerine tefekkür etmeyi öne sürmektedir; Ali İmran Suresi 191. ayette, göklerin ve yerin yaratılışını düşünmekten bahsedilmektedir.
- 46:54Tefekkürün Önemi
- Kur'an, kevni ayetler üzerine tefekkür etmeyi, kalp üzerine derinleşmeyi getirdiğini ve gafletten uyandırdığını ifade etmektedir.
- Kur'an, hem zikretmek, hem ibadet etmek, taat etmek, hem de kainat üzerine tefekkür etmeyi birbiriyle vurgulamaktadır.
- Hadis-i şerifte, içinde tefekkür olmayan bir yıllık ibadet kadar önemlidir, bir saat tefekkür denilmektedir.
- 48:01Kur'an-ı Kerim'de Tefekkür Türleri
- Kur'an-ı Kerim'de iki tefekkür türü vardır: biri kainat üzerinde düşünmektir, diğeri ise insanın kendi üzerine düşünmektir.
- Makro alem olan kainat ile mikro alem olan insan üzerine düşünme, Allah'ın varlığını anlamak için önemlidir.
- İnsan vücudunun, zihni yapısının, psikolojik yapısının ve biyolojik yapısının üzerine düşünmek, Allah'ın varlığını anlamamızı sağlar.
- 48:45Vücut Organlarının İyiliği
- Dilimizde beş-altı mikron boyutundaki dokuz-on bin tat alma reseptörü bulunur ve her biri farklı tadı algılar.
- Dişlerimiz bir lokmayı çiğnemek için her çiğneyişte ortalama yirmi kilogram basınç uygular ve lokmanın çiğnenmesi sırasında kırkbeş-doksan kilogram basınç uygulanır.
- Günlük yemek yeme sırasında otuz tonluk basınç uygulanır.
- 49:45Tükürük Bezleri ve Yemek Borusu
- Üç çeşit tükürük bezimiz vardır: kulak altı tükürük bezleri gıda maddelerinin yumuşatılması, çene altı tükürük bezleri tat alma lezzetini sağlama, dil altı tükürük bezleri ise parçalanan lokmaların yapışık hale gelmesini sağlar.
- Yemek borusu, lokmaları mideye taşıyacak şekilde kaygan bir sıvı salgılar ve açılıp kapanarak aşağı doğru itme özelliğine sahiptir.
- Mideye giren lokmalar üç saniye içerisinde vücuttan çıkarılacak asitlerle karşılaşırlar, ancak mideyi yok edecek bu asitlerden korumak için özel bir antisit salgılanır.
- 51:42Karaciğer ve Damarlar
- Karaciğer, vücuda girebilecek zararlı maddelerin kana geçmeden hemen boşaltılmasını ve yok edilmesini sağlayan bir organdır, özellikle alkol alındığında yirmi kat daha fazla çalışır.
- Damarlar uç uca eklenirse yüzelli bin kilometre uzunluğundadır ve kalpten pompalanan kan onüç saniyede gidip gelir.
- Kur'an-ı Kerim, bu vücut organlarının özelliklerini bilmek ve anlamak için tefekkür etmeyi vurgulamaktadır.
- 52:26Bilgi ve Tefekkür İlişkisi
- Bilgi, tefekkürün ürünüdür ve tefekkür bir ağaca benzettiğimizde bilgi onun meyvesi konumundadır.
- Bilgi, akıldan sonra felsefenin en büyük şartıdır ve İslam düşüncesinde alimler, Allah'tan en çok korkan insanlar olarak kabul edilir.
- Sokrat'ın "en iyi bildiğim şey bilmediğimi bilmektir" sözü, kişinin bilgi konusunda haddini bilmesini gerektirir.
- 53:41Bilgi Dereceleri
- Kur'an-ı Kerim'de bilgi dereceleri anlatılır: çıkarım yoluyla bilgi (ilm-i yakin), algılama ve aktarma yoluyla bilgi (ayn-i yakin), kişisel deneyim ve sezgi yoluyla bilgi (hakkal yakin).
- Sünnetullah bilgisi, Allah'ın kainata koymuş olduğu ince kader bilgisi ve kanunların bilgisi olarak vurgulanmaktadır.
- Tarihsel bilgi konusunda, Lut kavmi, Semud kavmi, Medyen kavmi, Sabah halkı, Romalılar, Sabiler, Mecusiler ve İsrailoğulları gibi kavimlerin akıbetleri üzerinde düşünmemiz vurgulanmaktadır.
- 55:09Hikmet Kavramı
- Hikmet'in anlamı felsefenin anlamından daha geniştir ve felsefe tarihinde hikmet ve felsefe hemen hemen aynı manada kullanılmıştır.
- Sekizinci asırda İslam coğrafyasına katılan felsefi merkezlerden gelen filozofların fikirleri, felsefe kavramı yerine daha çok hikmet ve hakim kavramı üzerinde vurgulanmıştır.
- Eflatun'un fikirleri, özellikle ideler alemi kavramı, İslam düşüncesinde "Eflatun ilahi" olarak kabul edilmiş ve Plotinus felsefesi ise "Yunanlı şeyh" olarak içselleştirilmiştir.
- 58:05Hikmet Kavramının Önemi
- Hikmet, Kur'an-ı Kerim'de Allah'ın doksandokuz isminden biri ve sıfatlarından biridir.
- Hikmet kavramı, Hz. Peygamber'in vaazları ve inşaatları, İncil, Tevrat, Zebur gibi vahyolmuş kitaplar, Hz. Aud ile Lokman Hekim'in faziletlerini belirtmek için kullanılmıştır.
- Elmalı Hamdi Yazır'ın tefsirinde, "Allah dilediği kimseye hikmeti verir" ayetinde hikmet kavramına otuziki farklı anlama yer verilmiştir.
- 1:00:02Hikmet Kavramı ve Kur'an'daki Vurguları
- Hikmet kavramı felsefeden daha geniş kapsamlı bir kavramdır ve en geniş anlamıyla fayda ve sağlamlık anlamındaki hikmet, her güzel bilginin, erdemli ve yararlı işin adıdır.
- Kur'an-ı Kerim'de Hz. İsa'ya kavmine hikmetle geldiği, Peygamber Efendimiz'e hikmetlerin vahyedildiği, Lokman ve Adem aleyhisselamlara hikmetlerin verildiği ifadeler bulunmaktadır.
- Lokman Suresi 12-19. ayetlerinde 15 tane, İsrâ Suresi 22-39. ayetlerinde ise 20 tane hikmet kavramı geçmektedir.
- 1:02:41Felsefe ve Din İlişkisi
- İlk Müslüman Arap filozofu Kindi, hangi kaynaktan gelirse gelsin gerçeği öğrenmek ve kendimize mal etmekten utanmamalıyız diyerek hakikati arayan bir hakikatten daha değerli hiçbir şey olmadığını vurgulamıştır.
- Felsefe Yunan düşüncesinden başlamış değildir, Yunan felsefesinin aslı ve özü Mısır, Mezopotamya ve İran kültüründen, yani Ortadoğu kültüründen gelmektedir.
- Sokrat öldürüldüğünde öğrencisi Eflatun 12 sene Mısır'da Musa Peygamber'e inanan insanlardan maneviyat dersi almış, Aristo da hocası İskender ile birlikte doğuya doğru gitmiştir.
- 1:05:01Kur'an-Felsefe İlişkisi
- Kur'an kitabında ilmihal bilgisi olmadan, kelam bilgisi olmadan İslam inançları felsefesi yapılmıştır; Allah'a, peygambere inanmanın nedeni ve etkisi sorgulanmıştır.
- Ahiret inancı ve kader inancı özellikle üniversite öğrencilerinin üzerinde problem yaşadıkları konulardır ve kitapta ahirette dirilmenin mantıki ve felsefi delilleri yer almaktadır.
- İbadetler felsefesinde abdest, namaz, oruç, hac ve zekatın felsefi bakış açısıyla ne anlam ifade ettiği, psikolojik, biyolojik ve tıbbi açıdan bize hangi etki ve katkısı olduğu vurgulanmıştır.
- 1:08:21Felsefe ve İnanç İlişkisi
- Kur'an'daki ayetler inanan kişilerin imanlarını kuvvetlendirmek ve inanmayanların iman etmelerini sağlamak amaçlıdır.
- 1200'lü yıllarda yaşamış Bacon filozofu, felsefenin insanı dinsiz yapabileceğini ancak felsefede derinleşmenin insanların yönünü dine çevireceğini belirtmiştir.
- Felsefe yapanların pek çoğu ateist felsefe yaparken, Batı düşüncesini öneleyen felsefeler yaparken, Kur'an merkezli bir felsefe yapmanın çabası içerisinde olmamaktadır.
- 1:09:46Felsefe ve İnanç Arasındaki Ayırma
- Konuşmacı, öğrencilerine felsefe ile dini inançları karıştırmamalarını, felsefenin bir bilgi türü olduğunu vurguluyor.
- Nietzsche ve Marx gibi felsefecilerin inançları, felsefeyi hayat tarzı haline getirme hatasına örnek gösteriliyor.
- Türkiye'de en çok okunan eserlerin başında Nietzsche'nin eserleri gelmektedir ve bu durumun ateizme yol açabileceğine dikkat çekiliyor.
- 1:12:16Anadolu Felsefesinin Önemi
- Konuşmacı, öğrencilerine inançlarını asla kaybetmemelerini, felsefenin bilgi konusu olduğunu tekrar vurguluyor.
- Anadolu felsefesinin yeniden canlanması için Hacı Bektaş Veli gibi düşünürlerin eserlerinin okunması gerektiği belirtiliyor.
- Anadolu felsefesinin canlı kılınmasıyla toplumun ahlak ve erdem açısından yükseltilmesi amaçlanıyor.
- 1:14:05Adalet ve Hikmet İlişkisi
- İlk çağ filozofları adalet kavramını hikmet, iffet (ölçülülük) ve şecaat (cesaret) erdemleriyle birleştirmişlerdir.
- Her bir erdem diğer erdemleri tamamlar ve birbirine muhtaçtır, bu döngü içerisinde adalet hikmete eşit olabilir.
- 1:15:02Akletme ve Felsefe-Din İlişkisi
- Kur'an'daki akletme (düşünme) ile felsefede akletme arasında belirgin farklar olmasa da, ikisi de hakikat yoluna çıkıyor.
- İbn Rüşd'ün vurguladığı gibi felsefe ve din bir ikiz kardeştir, ikisi de hakikati bulma noktasında birbirine bağlıdır.
- İbn-i Arabi ve İbn-i Sina gibi düşünürlerin tartışmalarından da anlaşılacağı üzere, zihinsel tefekkür ve vahiy tefekkürü farklı yollardan giderse de hakikat noktasında birleşir.