Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Sözün Özü" programında sunucu ve Ömer Türker hoca, İslam ahlak düşüncesini ele alan bir felsefi sohbet sunmaktadır. Programda ayrıca İbrahim Hoca, Ayhan Çitil Hoca ve diğer konuşmacılar da yer almaktadır.
- Video, ahlak ilminin tanımı ve insanın ahlaki doğasıyla başlayıp, özgürlük, metafizik, İslam felsefesindeki farklı ekollerin (Mutezile, Eş'ari, Maturidi) ahlak görüşleri, nübüvvet kavramı ve dindarlık üzerine derinlemesine bir tartışma sunmaktadır. Konuşmacılar, ahlakın insanın varlık yapısındaki yerini, Allah'a yönelme ve ahlaki yetkinliğin nasıl elde edilebileceğini tartışırlar.
- Programda ayrıca ahlakın formalitelerle karıştırılması, adap-ı rüsumun ahlak haline getirilmesinin olumsuz etkileri ve Türkiye'de "dindarlık" kavramının nasıl algılandığı gibi güncel konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, ahlakın sadece dış davranışlardan ziyade, kalp ve ruhun Allah'a yönelmesinden kaynaklandığını vurgulayarak, ahlaki yetkinliğin nasıl elde edilebileceğine değinmektedir.
- 00:38Programın Amacı ve Ahlakın Önemi
- Programda İslam ahlak düşüncesini, ahlak ilminin ne olduğunu ve ahlakın bireyin ve toplumun inşasında nasıl bir rol oynadığını tartışacaklar.
- Ahlakın ihmali hem bireyin yetkinleşme süreçleri açısından hem de toplumsal düzenin inşası açısından tehlikeler doğurabilir.
- Günümüzde insanlığın ve İslam toplumlarının en büyük meselelerinden biri yetkinliğin ne olduğu ve kemalimizin nerede saklı olduğu sorusu.
- 01:19Ahlak ve Fıkıh İlişkisi
- Ahlak, fıkıhla ilgili mütalaaların bir devamı olarak okunabilir çünkü ahlak fıkıhın önemli bir boyutunu teşkil eder veya tamamlar.
- Ahlakla ilgili değerlendirmeden yoksunlaşmak, ahlak alanını keyfilikten kurtaramaz hale gelmek, davranışlarımızla ilgili ciddi kafa karışıklıklarına neden olabilir.
- Ahlak üzerine konuşmalar, neyin iyi olduğu ve belirlenmiş iyilerin uygulamaya geçilmesi ile ilgili müzakereler hayati öneme sahiptir.
- 03:20Ahlak Biliminin Tanımı
- İslam ahlak düşüncesinde ahlak biliminin yerine ilişkin asla ortak bir açıklama ile karşılaşılır, ahlak ilminin konusu insan nefsi, ruh veya genel olarak insandır.
- Ahlak disiplinini diğer insanı konu edinen disiplinlerden ayıran şey, insanı hangi açıdan konu edindiğidir.
- Ahlak, insanı faziletler (erdemler) ve reziletler (erdemsizlikler) bakımından inceleyen disiplindir.
- 04:35Ahlak İliminin Yapısı
- Ahlak ilminin ana konusu insan, ana meselesi fazilet veya rezilet, ikincil konuları ise insanın güçleri (akıl, şehvet ve öfke)dir.
- Ahlak ilminin ikincil yüklemleri akıl için hikmet ve cerbeze, şehvet için iffet ve iffetsizlik, öfke için şecaat ve korkaklık gibi melekeler bütünüdür.
- Ahlak ilmi, insana ilişkin bir belirginliğe ulaşmadığımız takdirde yapılması imkansız bir ilimdir.
- 06:20İnsan Tanımı ve Ahlak İlişkisi
- Ahlak ilmini tanımlarken arka planda bir insan tanımı vardır: insanın nefsi, ruhu vardır ve bu ruhun güçleri vardır.
- İnsanı farklı şekillerde tanımlamak (düşünen canlı, kul olarak) farklı ahlaki çerçeveler temellendirebilir.
- Çağdaş ahlak felsefecilerinin en çok dikkat çektikleri şey, ahlaki kararlar alanının keyfilikten kurtarılması mümkün müdür sorusudur.
- 09:48Ahlakın Metafizikle İlişkisi
- İslam'ın ilk filozofu kabul edilen Kindi'ye göre ahlak ilmi ancak metafizikten sonra bir bilim olarak tahsil edilebilir.
- İnsanın ufkuna, imkanlarına ilişkin belirginliğe ulaşıp, insanın neyle donanması gerektiğine dair bir belirginliğe ulaşıldıktan sonra ahlak ilmi ele alınabilir.
- Ahlak alanı, insanın başlangıç ve sonuna, varlık bakımından ilkelerine ve nihai gayesine ilişkin bir kanaatte ulaştıktan sonra kurulabilir.
- 12:17Ahlak ve Hayvanlar
- İnsan dışında hiçbir varlık ahlaklıkla nitelemiyoruz; örneğin eşek arısı kovanına girdiğinde on bin bal arısını öldürebilir, ancak bunu katliam olarak nitelendirmiyoruz.
- Hayvanlarla insanların öfke ve şehvet gücü açısından esaslı bir farkı yoktur, neredeyse tüm maddi davranışları hayvanlarda da bulunabilir.
- İnsanın şehvet ve öfke gücü sahibi olması onu ahlaki yapan bir özellik değildir, ahlaki yapan şey akıl sahibi olmaktır.
- 14:16Ahlak Teorileri ve Eleştirileri
- Bazı teoriler ahlaki cümlelerin herhangi bir anlamı olmadığını, "hırsızlık kötüdür" demenin "ben hırsızlıktan hoşlanmıyorum" demek olduğunu iddia eder.
- Bazıları ahlakı ortak çıkar dönüştürdü, ne kadar insanın faydası oluyorsa o kadar ahlaki olduğunu savunur.
- Bu teoriler ahlakın ahlak olmasını açıklamaya elverişli değildir çünkü hayvanlar da türlerinin varlığını idame ettirmek için belirli ilkeleri uygularlar.
- 16:05Ahlakın Metafizik Temeli
- Ahlak, insanın maddi dünyanın dışına taşan, maddi dünya ile irtibatlı olmakla birlikte onun dışına taşan bir yönü olduğunu kabul etmediğimiz takdirde açıklanabilir görünmüyor.
- İnsanlar da hayvanlar gibi milyonlarca insanı öldürerek varlıklarını idame ettirebilirler, ancak bunları ahlaklıkla nitelemiyoruz.
- Toplum sözleşmeci teorileri, her birimizin başkasının faydasını ihlal etmeksizin kendi faydasını maksimize etme hakkına sahip olduğunu savunarak toplumsal düzeni ahlaki ilkeler olarak belirler.
- 18:16İnsanın Ahlaki Doğası
- İnsanın ahlaki doğasını ortaya çıkaran temel özelliği nedir sorusu, insanın özü itibariyle ahlaki bir doğaya sahip olduğunu gösterir.
- İnsanın ahlaki doğasını ortaya çıkaran şey, insanın akli melekesidir.
- Hayvanlar (örneğin kene) fiillerini özgür seçime dayalı olarak gerçekleştirmiyor, doğal duyusal yeteneklerine bağlı olarak hareket ederler.
- 22:21Hayvanlar ve İnsanlar Arasındaki Benzerlikler
- İnsanlar ve hayvanlar, dünyaya geldiklerinde beslenme ve büyüme için hemcinslerine ihtiyaç duyarlar.
- Hayvanlar da insanlar gibi beslenmek için hayatlarında çeşitli ayrıntılar oluşturup bunların peşinde koşarlar.
- İnsanlar otuz yaşına kadar (modern dünyada otuzbeş yaşına kadar) bir meslek edinmek için uğraşır, temel derdi beslenme ve neslin devamıdır.
- 23:44Özgürlük ve İrade Kavramları
- Hayvanlarda da alternatiflerden birini seçme anlamındaki özgürlük vardır, ancak insanı onlardan ayıran özgür akli seçimdir.
- Eskiler irade sahibi varlık olmakla ihtiyar sahibi varlık olmayı ayrıştırmışlardır.
- Koyun gibi hayvanlar iradeyle hareket ederler ancak özgür akli seçim yapamazlar.
- 25:06İnsanın Ahlaki Yönü
- Nietzsche'ye göre insan, insan olmamak tehlikesine açık olan bir varlıktır.
- İnsan eylemleri ile tamamlanan bir varlık olmamalıdır, aksi takdirde ahlaki çıkaramaz.
- Kaplumbağa ve melekler gibi varlıklar teklifle değil, tezhir ile yönetilirken, insanın ahlak alanının inşası akli seçimin mümkün olmasından kaynaklanır.
- 26:46Mantıkçı Pozisyon ve Özgürlük
- Mantıkçılar ahlak konusunda eleştiri yaparak, ahlaki cümlelerin sadece insanın duygularını belirttiğini iddia ederler.
- Duyulur dünyanın dışında bir varlık kabul etmeyen mantıkçılar, duygularımızı kurallara dönüştürdüğümüzü savunurlar.
- İnsan hem özgür hem de özgürlüğü ihtiyar olarak değerlendirir, bu da onu özgürlüğe mahkum kılar.
- 28:51Ahlak ve Metafizik İlişkisi
- İnsanın maddi ve manevi iki yönü olmalı; ya bu yönle ahlakı temellendirmeli ya da bu yönle irtibat kurulan ilahi bir ilke ahlaki yasaları bize vermeli.
- Modern dönemde İslam dünyasının ameli alandaki en büyük krizlerinden biri, insanın fizik dünyayı aşan bir yönü olup olmadığı ve metafizik bilginin mümkün olup olmadığı sorusudur.
- Ahlakla ilgili tartışma, metafizik bilginin imkanı problemiyle yüzleşmeye zorlar.
- 30:01Metafizik ve Modern Dönem
- Metafizik, insanın fizik dünyasının ötesinde bir anlam olarak kendisini gösteren, insanla irtibat kurabileceği bir ilkeyi ifade eder.
- Modern dönemde 17. yüzyıldan sonra, şeylerin fiillerini tayin eden özler ve ilahi bir irade terk edildi, bu da doğal ve ahlaki varlık alanını bir boşluğa bıraktı.
- Modern dönemde fizikte bu boşluk doğa yasaları ile dolduruldu, ahlak alanında ise doğalcı teoriler ve özgürlükçü ahlak teorileri ortaya çıktı.
- 32:42Metafizik ve İnsan İlişkisi
- Klasik dönemde her şeyin bir özü olduğu düşünüldüğünde, insan da bir tabiatı olduğu kabul edilirdi.
- Metafizik, insanın kendisine verili bir anlamı tıpkı diğer nesnelerin yaptığı gibi tahakkuk ettirmek sayesinde yetkinliğini elde ettiği anlamdır.
- Günümüzde bu anlamın olmaması, her şeyden bir şey beklerken kimse bizi beklememesi durumunu oluşturuyor.
- 33:56İslam Tarihinde Ahlaki Kriz
- İnsanlık tarihi yeknesak bir şey değil, tarih boyunca günümüzde yaygın olan fikirleri iddia eden akımlar ve bireyler olmuştur.
- Müslümanlar hicri birinci yüzyıldan itibaren hayatın ahlaki olarak nasıl kurulacağı sorusunu ele almışlardır.
- İslam'da ortaya çıkan ilk problemler arasında metafizik ve ahlaki problemler bulunmaktadır.
- 35:54Mutezile ve Eşarilik İlişkisi
- Ehl-i sünnet, mutezile, eşarilik ve maturidilik arasındaki tartışmalar, kelam ve felsefe arasındaki tartışmalar aslında insanın fizik dünyayı aşan bir idrakine dayanmaktadır.
- Mutezililer, insanın fizik dünyayı aşan bir idraki olduğunu kabul etmişlerdir.
- Klasik dönem kelamında, ruhun cismani olması durumunda da ahlak ve metafiziğin temellendirilebileceği görüşü baskındı; yaratılan her şey cisimdir denilse de aralarında letafet ve kesafet farkı vardı.
- 38:10İnsanın Metafizik İdrak Yeteneği
- Felsefi ekoller, insanın Allah'a ve kendisine ilişkin idrak yeteneğine inanmışlardır.
- Bazı ekoller insanın maddi parçalardan oluşmasına rağmen, latif bir yönü olduğunu ve bu yön sayesinde maddi olmayanı bilebileceğini savunmuştur.
- Tüm ekoller insanın gayri maddi olanı bilebilecek bir yönü olduğuna ve bu sayede Allah'a ve kendisine ilişkin idrake ulaşabileceğine hemfikirdir.
- 38:52Mutezili ve Eş'ari Tavırlar
- Muteziler insanın metafizik idrakini evrenseldir ve peygamberle karşılaşmayla veya toplumda yaşamayla ilgili değildir, temyiz gücüne ulaştığında Allah'a ve ahiret gününe idrak edebileceğini savunmuştur.
- Muteziler insanın akıl yürütmekle mükellef olduğunu, hangi millete ait olursa olsun Allah'ın varlığını bilmekle yükümlü olduğunu belirtmiştir.
- Eş'ari kanadı ise ahlaki düsturların Allah tarafından gönderildiğini, sorumluluk ancak böyle doğduğunu ve ahlakın peygamberden tevarüs edilebileceğini savunmuştur.
- 45:50Ahlaki Yetkinlik ve Metafizik İlişkisi
- Ahlaki yetkinlik nosyonu metafizik kavrayışla gelişmiştir, çünkü insan maddi dünyada gelişse bile insanlığını tamamlayamadığı için ahlak vardır.
- Yetkinlik fiziksel hiçbir kavramla açıklanamayacak, doğarak değil olarak insanlığımızı elde etmek demektir.
- İnsanın Allah'a ilişkin idraki doğrultusunda hayat sürmesi, metafizik olana ilişkin idrakiyle tamamlanması ve davranışların bu idrakle birlikte anlam kazanması ahlaki yetkinlik anlamına gelir.
- 48:34Ahlak ve Yetkinlik
- Ahlak alanı, insanın doğum ve ölüm arasındaki olma sürecini inşa eden temel alanıdır.
- İnsanın birçok fiili vardır ve bu fiillerden hangisine gayret edildiğinde yetkinlik elde edileceği ahlak alanının bize keşfetmesi ve yönlendirmesi gereken bir konudur.
- Modern dönemdeki ahlak anlayışlarının çarpıklaşmasının sebeplerinden biri, insanın yetkinliğinin nerede saklı olduğu sorusuna verdikleri güçler arasındaki hiyerarşiyi kaybetmekten kaynaklanmaktadır.
- 50:02İnsanın Yetkinlik Hiyerarşisi
- İnsan, hiyerarşinin en üstünde olup, altındaki hayvan, bitki ve madenlerin kabiliyetlerini kendisinde toplamakta, ancak bu kabiliyetler Allah'ın boyasıyla boyanmadıkça (akıl kabiliyetiyle donatılmadıkça) yetkinliğe ulaşamamaktadır.
- Madenlerin kemali, parçalarını bir arada tutma (hıfz) kabiliyetidir; bu da fitlik (fitness) olarak ifade edilir ve parçaların mükemmel bir uyumunu gösterir.
- Günümüzde birçok insan, kemalin fitlikte olduğuna inanmakta ve bu fitliği elde etmek için hayatını trajedilerle dolanmakta, hatta feda etmektedir.
- 52:38Ahlak ve Yetkinleşme
- Ahlak hakkında konuşmak, kemalimizin bu güçlerin anlamlı bir şekilde nasıl yetkinleştirileceği ve Allah'ın boyasına nasıl boyanacağını tespit etmekle mümkündür.
- Ahlak alanına uyarlanan bir örnekte, tehlikeli bir semtte yaşayan bir anne düşünülmektedir.
- Bu anne, yiyecek bulmak için dışarı çıkıp eve döndüğünde çocuğunu bulamaz ve çocuğun organları dağıtılmış olabilir.
- 56:13Anlam ve Yetkinlik
- İnsanı biyolojik vasfıyla bir beşer olmaktan uzaklaştırıp insana dönüştüren şey, anlamdır.
- Anne, ancak çocuğuna nispetle annelik vasfını kazanır ve onunla ilişkisini anlamlı bir biçimde inşa ettiğinde tüm diğer fiziksel davranışları da anlamlı hale gelir.
- İnsanın yetkinliğinin saklı olduğu şey, anlamdır; bu anlamla ilişkimizi kopardığımızda tüm hayatımız bir beşere, bir taşa, bir hayvana dönüşür.
- 57:09Nübüvvet ve Anlam
- İnsanın metafiziğe açılan kapısının hakikaten bir idrakle dolu hale gelmesi için iki sorunun cevaplanması gerekir: neyi idrak ediyoruz ve nasıl idrak ediyoruz?
- İdrakin gereği olan yaşantının ne olduğu meselesi nübüvvetin esasını oluşturur.
- Nübüvvet, insanlık tarihindeki istatistiki olarak sıralanacak bir olgu olmaktan çıkarak, insan için vazgeçilmez iki sorun bağlamında kaçınılmaz bir şekilde karşımıza çıkar.
- 58:12Nübüvvet ve İnsanlık
- İnsan olmak ve insanlığı idrak etmek için nübüvvet (peygamberlik) kaçınılmaz bir lütuf haline gelir.
- Nübüvvet, Allah'a ilişkin tam bir idrak sunarak insanın varlığını ve yaşadığı dünyanın ne olduğunu tarif eder.
- Peygamber, sahnenin içindeyiz ama soru sorabildiğimiz bu özelliğimizi kullanarak sahnenin ne olduğu hakkında tasvir verebilen kişidir.
- 1:01:31Kuran'daki Görünür Çelişki
- Kuran'da dünya hayatı bir oyun ve eğlence olarak tanımlanırken, insanların oyun ve eğlence olsun diye yaratılmadıkları vurgulanmaktadır.
- Nebevi gelenek, insan aklının arzusunu beslemediği takdirde, insanın nominalizm tehlikesine düşmesi (isimleri hakikatler zannetme) muhtemeldir.
- İnsanlar aramak demek zorunlu olarak bulmak demek değildir.
- 1:03:08Gazali'nin Tasavvuf Hikayesi
- Gazali'nin "İhya'ul Ümmet" kitabında gençliğinde tasavvuf yoluna girmeyi denediğini, ancak dünya taleplerinden kurtulamadığını anlatmaktadır.
- Gazali, tasavvuf yolunda ileri giden birine sorduğu soruya "kalbin ve dilin paralel şekilde Allah zikri çekeceksin" cevabını vermiştir.
- Allah lafzının silinmesi ve sadece Allah anlamının kalması, sonra da bu anlamın bütün kalbi sarıp iradenden bağımsız olarak yerleşmesi gerektiği belirtilmiştir.
- 1:06:02İsimlerin Anlamlı Olması
- İsimlerin anlamlı kılınabilmesi için bir metafizik idrak gereklidir.
- İnsanların tecrübe yoluyla hayatlarını idame ettirecek bir zaman yaşamasının mümkün olmadığı iddia edilmektedir.
- Hayatın bu dünyadaki yerimize ilişkin adlandırmalarımızı anlamlı hale getirmek için bir o aleme ilişkin bir tanışıklık ve idrak gereklidir.
- 1:07:36Rab ve İlah Edilen İlkeler
- "Rab" olarak tanımlanan şey, hayatınızı tayin eden ve davranışlarınızı yönlendiren ilkeyi ifade eder.
- Allah, bu konularda bir sultan (burhan) indirmediği halde, insanlar kendi hevanızdan ve zannından bazı isimler ve ilkeler uydurmuşlardır.
- İnsanlar bu ilkeleri rab belleyip, bunlara bağlı bir hayat düzeni inşa etmişlerdir.
- 1:08:55İlahi Rehberliğin Önemi
- İlkelere gerçeklik veren tek unsur nebevi hikmettir, bu hikmet günlük yaşamı yönlendiren ilkeleri belirler.
- İlahi rehberliğin olmaması durumunda, insanın inşa ettiği toplumsal ve ahlaki düzen gerçeklikten yoksun, simülasyona mahkum olur ve batıl, yok olucu ve fasittir.
- İlahi rehberlik olmadan ahlaki alan yetkin bir biçimde inşa edilemez, ancak rasyonel bir düzen inşa edilebilir ancak bu durumda ahlak anlamdan yoksun hale gelir ve sadece maddi iktidar elde edilir.
- 1:11:09Mutezililerin Ahlak Anlayışı
- Mutezililer ahlakın nesnelliğini iki temele dayandırır: Allah kulu imtihan ediyorsa ona en iyi şartları hazırlar ve insan aklının Allah'ı bulmasına elverişli bir yapıya sahiptir.
- Mutezililer, insanın Allah'ı bilmesi ve nimetlere şükretmesi gerektiğini, adalete riayet etmesi ve zulümden kaçınması gerektiğini iddia ederler.
- Mutezililer, peygamberden bize intikal edecek her türlü ahlaki ilkeye veya ahiretle ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşacağımızı iddia etmezler, ancak Allah'ın haklı şükredilmesi ve ibadet edilmesi gibi konuları ancak nebevi hikmetle kavranabilir.
- 1:14:10Mutezililerin Rasyonalitesi
- Mutezililer nebevi gelenek tarafından teklif edilmiş ilkelerin aklen de keşfedilebilir ilkeler olduğunu savunurlar.
- Mutezililerin rasyonalitesi "paradigma içi bir rasyonalite" olarak tanımlanabilir, yani kendi içindeki ilkeleri evrensel formülasyona ulaştırmaya çalışırlar.
- İslam ahlak düşüncesi açısından, ilahi rehberlik olmaksızın insanın elde edeceği büyük tümel ahlaki ilkeler sadece addan ibaret kalır, Kur'an-ı Kerim ve Sünnet ise iyi yaşamın ne olduğunu tayin edici bir rol üstlenir.
- 1:18:01Ahlak ve Rüsumun İlişkisi
- Peygamber şahsı için kabule şayan hatta zorunlu olan prensipler, ümmet için nesnel bir zemin oluşturmayı amaçlar.
- Eğer ortak bir esas bulunmazsa, müslümanlar arasında ahlaki kriterler keyfiliğe dönüşür ve ortak mızrakların ucuna taktığımız bayraklar istenilen şekilde değiştirilebilir.
- Adab ve rüsum, her işin nasıl yapılacağına dair esaslar belirler ve hayatın tamamı adaba ve rüsuma dönüşür.
- 1:19:24Rüsumun Ahlakı Etkisi
- Adap ve rüsum, bizi birbirimize muhtaç kıldığımız ve süreçleri yönettiğimiz ölçüde bağlar.
- Rüsumu belirleyen kişi, başkalarına karşı müeyyide (müeyyide: emir, talimat) koyma imkanına sahiptir.
- Ahlakı nitelik olarak değil, nicelik olarak kabul etmek ahlaksızlık anlamına gelir.
- 1:20:22Dindarlık ve Formaliteler
- "Dindarlık" terimi bazen formalitelerle iş yürüten, dinin özünü ihmal eden kişileri çağrıştırır.
- Dindarlık, formalitelerle irtibatlandırılırken, ahlak alanı net formalitelerin bulunduğu bir alan değildir.
- Ahlaki hayat rüsuma dönüştürüldüğünde, insanların dindarlığı hakkında olumsuz kanaatlere sahip olmalarına sebep olur.
- 1:22:01Ahlak ve Eğitim Süreci
- Ahlaki hayat süreci bilmeyen insan ahlaklı olamaz, bu da diğer alanlarda olduğu gibi hatalara yol açar.
- Bir mesleği öğrenmek için süreçler geçmek gerekir, tıpkı akademik süreçlerin yıllarca sürmesi gibi.
- Din, adap ve rüsudan çok üst üste bir şeydir.
- 1:22:39Dindarlık Kavramı
- Dindarlık, Allah'ın kişinin kalbine oturması ve davranışlarının tamamına kaynaklık etmesi demektir, ancak bu çok zor bir şeydir.
- Dindarlığı temsil eden insan Peygamber'dir; kim dindar dediğimizde aklımıza Hz. Peygamber gelmeli.
- Dindarlık için Allah'tan gelen belge sadece Resulullah için vardır, diğer insanlar için böyle bir belge yoktur.
- 1:24:04Dindarlığın Özellikleri
- Dindarlığı rüsuma ya da ahlaki rüsuma dönüştürdüğümüz takdirde dinle ilgili insan kalmaz veya onu uygulayan insanlar dinlere dönüşürler.
- Hem adab-ı muaşerette prosedürlerine riayet eden insanın daha ahlaklı olması hem de samimi bir yönelişle dini yaşamaya çalışan insanın zorunlu olarak daha ahlaklı olması yanlıştır.
- Dindarlık için tecrübe ve bilgi donanımı gereklidir, aksi takdirde hatalar yapılabilir.
- 1:24:54Dindarlığın Zorlukları
- Din samimi bir yönelişle bile hemen anlaşılamaz, metafizik idrake sahip olmak ve ahlaki hayatı yönetebilmek için aceleci olmamak gerekir.
- Dindarlığı toplumsallaştırmak çok daha zor bir iş, bu bir arayış ve çaba olup doğru yolda olduğumuz takdirde Allah bize lütfedecektir.
- Dindarlık kavramı parçalanmış idraklerden kaynaklanan yanlış anlayışlara sahiptir.
- 1:26:39Dindarlığın Doğası
- Herhangi bir kişinin yaptığı fiillere bakarak dindarlık budur demek hatadır, dindarlığına ilişkin belge sahibi olduğumuz tek kişi Allah'ın Resulüdür.
- Dindarlık dindar olmak için çabalıdır, İslam'la Müslümanlığı karıştırmamak gerekir.
- Ahlak melekeden çok bir izafettir, elli yıl ahlaklı olduğumuz halde hata yapmayacağımızı garanti eden bir durum yoktur.
- 1:27:34Ubudiyet ve Fıkıh
- Ubudiyet, bir ilahi merciye yani Allah'a nispet ve izafet kesmek demektir, bu izafeti hayatımızdaki tüm fiillerde yansımasını görebileceğimiz şekilde tümelleştirmek bize hakiki anlamda dindarlığı verir.
- Ahlakla fıkıh alanı arasındaki kopmaz irtibatta, Allah ile aramızdaki izafetin hayatımızın tüm alanlarına nüfuz edecek bir tümellik kazanmasıyla mümkündür.
- Erken dönemde dindarlığın bu anlamı üzerinde en çok duran isim Hasan'ı Basri idi ve züht gelenekleriyle bu bütünlüğü sağlamak için ortaya çıktı.
- 1:28:52Programın Özeti
- Programda ahlak ilminin ne olduğu, ilimler hiyerarşisi içerisindeki yerleri, ahlakı keyfilikten nasıl kurtarabileceğimiz ve ahlaki yetkinliğin ne olduğu soruları ele alındı.
- Nebüvvet olmaksızın, ahlak alanıyla ve o alan aracılığıyla inşa ettiğimiz toplumsal düzenle ilgili tüm cümlelerimizin birer adn, heva ve zannımıza bağlı addan ibaret hale gelecektir.
- Ahlaki keyfilikten kurtarmanın ana yolu, akıl içerisinde inkişaf eden bir nebevi rehberlik müracaat etmektir.