Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Gündem Ötesi" adlı programda sunucu ve konuk Kahraman Şakul (Medeniyet Üniversitesi'nde Avrasya tarihi dersleri veren bir akademisyen) İpek Yolu'nun tarihsel önemi hakkında kapsamlı bir sohbet gerçekleştiriyor.
- Program, İpek Yolu'nun gerçek bir yol değil, Çin'den Roma İmparatorluğu'na kadar uzanan bir ağ olduğunu açıklayarak başlıyor ve bu güzergahın sadece ticaret değil, fikirler, kültürler ve manevi değerlerin de taşındığı bir platform olduğunu vurguluyor. Video, Çin-Hun ilişkileri, göçebelik kültürünün gerçek doğası, İpek Yolu'nda kullanılan hayvanlar, Türk tarihi ve Marco Polo'nun yolculuğu gibi konuları ele alıyor.
- Programda ayrıca Afganistan'ın tarihsel önemi, Kuşan İmparatorluğu, Soğut tüccarlarının rolü ve İpek Yolu'nun 19. yüzyıla kadar devam ettiği gibi ilginç bilgiler de paylaşılıyor. Konuşmacılar, arkeolojik buluntular, genetik testler ve dilbilimsel çalışmalar üzerinden tarihsel süreçleri analiz ederek, batı merkezi tarih yazımından kurtulmanın önemini vurguluyorlar.
- 00:23Programın Tanıtımı
- Programda İpek Yolu konusu ele alınacak ve Avrasya tarihi uzmanı Kahraman Şakul konuk olarak yer alacak.
- İpek Yolu'nun güzergahı, kimlerin katettiği ve sadece malların değil fikirlerin ve kültürlerin de karıştığı bir konu olarak ele alınacak.
- Programda İpek Yolu'nun gündelik hayatı nasıl etkilediği ve zamanında bulunan mumyalarla ilgili sorular da ele alınacak.
- 02:15İpek Yolu'nun Tanımı ve Önemi
- İpek Yolu bir metafor ve mecaz olarak tanımlanır, gerçekten tek bir yol veya sadece ipek ticaretinden ibaret bir şey değildir.
- İpek Yolu, Afrika, Asya ve Avrupa'yı bağlayan yollar şebekesi olarak anlaşılabilir.
- İpek Yolu, küreselcilik metaforu açısından önemlidir çünkü ticaret yolu olarak algılansa da aslında Çin'den batıya tek yönlü akan bir yol değildir.
- 04:28İpek Yolu'nun Coğrafi Yapısı
- İpek Yolu'nun en bilinen güzergahı Dunhuang şehrinden itibaren Taklamakan Çölü etrafından dolaşan iki ayrı güzergahdır.
- Bu yollar Kaşgar tarafında birleşir ve batıya doğru devam eder, ayrıca Pamir'den güneye doğru inen alternatif güzergahlar da vardır.
- İpek Yolu, Çin'den Roma İmparatorluğu'na kadar uzanan bir ağdır ve bu güzergahlar kültürel teması sağlar.
- 07:02İpek Yolu'nun Tarihsel Önemi
- Alman coğrafyacı Ferdinand von Richthofen 1870'lerde İpek Yolu mecazını icat etmiş, zamanla mecaz olmaktan çıkıp gerçekliğe dönüşmüştür.
- İpek Yolu, Mezopotamya, Çin, Hindistan ve Akdeniz gibi kültür havzalarını birbiriyle bağlayan bütün yolları kapsar.
- İpek Yolu metaforu üzerinden farklı medeniyetlerin birbirinden ne aldığını, ne verdiğini ve ne öğrendiğini anlayabiliriz.
- 09:24İpek Yolu'nun Keşfi
- İpek Yolu ismi 1877'de Alman coğrafyacı Ferdinand von Richthofen tarafından verilen bir mecazdır.
- İpek Yolu'nun keşfi meselesi aslında Hunlar dönemine götürür.
- Han Hanedanı'nın yönetimindeki Çin, Hun İmparatorluğu döneminde kendi batılarını bilmiyordu ve batı bölgeleri efsanelerde gizemli hikayelerden ibaret bir yerdi.
- 10:41Hun İmparatorluğu ve İpek Yolları
- Hun İmparatorluğu'nun teması İpek Yolları'nın icadıyla bulundu.
- Han Hanedanı ve Hun İmparatorluğu'nun savaşından dolayı Çinliler tarafından Gansu Koridoru bulundu ve bugün Sincan Eyaleti'ne girişi sağlayan ana yoldur.
- Çin'in bu bölgeye doğru yayılmaya başladığı görülüyor.
- 11:24Can Chian Elçisi ve Yüeciler
- M.Ö. 139'da Can Chian adlı bir elçi, Hunlara karşı savaşmak için Yüecileri bulmak üzere batıya gönderildi.
- Yüeciler, Hint-Avrupa kökenli İrani dil konuşan eski bir halk olup Tarım Vadisi'nin havzasının batısında yaşarlar.
- Hunlar ise doğusunda yaşayan Altay dilleri ailesine mensup insanlardır.
- 12:04Can Chian'ın Yolculuğu
- Çinli elçi'nin yolculuğu yaklaşık 11-12 yıl sürdü çünkü yolda Hunlara esir düşer ve bilmediği bölgede onlarla konar, göçer.
- Bu sayede coğrafi anlar ve göçebe ekonomisi nasıl işler onu anlar, humlu bir kadınla evlenir ve çocukları olur.
- On yıldan sonra fırsatını bulup kaçar ve nihayet Afganistan'da Yüecileri bulur, ancak onlar Çin'le bir arada Hunlara karşı savaşmak için geri dönmek istemezler.
- 12:43Yüecilerin Kökeni ve Hint-Avrupa Göçleri
- Yüeciler Hint-Avrupa kökenli olup, çok sonra yaşayan o bölgede yaşayan Tokarlarla bir akrabalık bağları olduğu anlaşılıyor.
- Karadeniz'in kuzeyinde Hint-Avrupa ana yurdundan M.Ö. 5000'lerden itibaren farklı tarihlerde farklı bölgelere göçler olmuştur.
- Latince dili ile Hindistan'daki Saskritçe dili çok benzer olup, bu benzerlikler 18. yüzyıldan beri dikkat çektiğinden dolayı diller üzerinde çalışan dilbilimciler Hint-Avrupa topluluklarının göçlerini kontrol etmişlerdir.
- 14:10Çöl Kazılarında Bulunan Mumyalar
- Çöllerde yapılan kazılarda, ilk olarak 1970'lerde bir otoyol yapımı esnasında tesadüfen bulunmuş mumyalar vardır.
- Bu mumyalar aslında mumyalanmış cesetler değil, çölün nemsiz ortamında kalmış ve doğa tarafından muhafaza edilmiş cesetlerdir.
- 19. ve 20. yüzyılda arkeologlar bu mumyaları bulmuş ancak anlam verememişlerdi çünkü herkes orada Altay dilleri konuşan insanlar görmeye alışkın olduğu için bunları yolunu kaybetmiş seyyahlar olarak düşünmüşlerdi.
- 15:38Mumyalaşmış Cesetlerin Önemi
- Mumyalaşmış cesetlerin iskelet yapısı Kafkas tipi olarak bilinir ve yüz şekilleri farklı, ince derili, açık tenli insanları gösterir.
- Bu cesetlerin korunmuş olması DNA testleri yapılabilmesini sağlar ve tekstil ürünlerinin korunması kültürel bilgileri ortaya çıkarır.
- Bulunan dokuma tekniği, o dönemde Çin'de bulunmayan ekosi dokuma tekniği olup, Avusturya'daki tuz madeninde bulunan mumyalaşmış cesetlerde de aynı tekniğin bulunması, o dönemde Avusturya'ya göç edenlerle tarım havzası tarafına göç edenlerin bu tekniği biliyor olabileceğini gösterir.
- 17:29Etnisite ve Dil Grupları
- Bu cesetlerin etnisite belirtilmesi zordur çünkü bahsedilen tarihler (MÖ 1800-200) henüz etnik kimliklerin oluştuğu bir dönemdir.
- Dilbilimciler, arkeologlar ve genetik mühendisler farklı tekniklerle bu insanların nerelerden gelmiş olabileceğini belirler.
- Tarım havzası o dönemde bile kozmopolit bir bölgeydi ve batıdan doğuya göçler de gerçekleşmiştir.
- 19:36Batıdan Doğu'ya Göçler
- Batıdan doğu'ya göçlerin gerekçesi kesin olarak bilinmemekle birlikte, dil grupları üzerinden yapılan çalışmalarla bu insanların farklı bölgelere göç ettiği anlaşılır.
- Sardunya, Korsika, Fin, Toscana gibi bölgelerin genetik yapıları benzer olup, bu insanların aynı tarihlerde göç ettiği düşünülebilir.
- Kavimler göçünde kuraklık ve havaların soğuması gibi nedenler bilinirken, batıdan doğuya göçlerin nedenleri daha belirsizdir.
- 21:46Göçebelerin Rolü
- Genetik bilim sayesinde dilbilimcilerin 200 yıldır anlattığı hikaye doğrulanmış olup, Asya bölgesinin çok eski tarihlerde göç çeken kozmopolit bölgeler olduğu ortaya çıkmıştır.
- Göçebeler yerleşik düzene saldıran, yağmacı insanlar değil, kültür taşıyıcısılardır.
- Bu perspektifi değiştirmek ve batı merkezi tarih yazılımından kurtulmak için göçebelerin tarihi rolü önemlidir.
- 22:34Türklerin Kökeni
- Lolán Güzel adlı mumya, kadının güzel olması nedeniyle dikkat çekmiş ve Türklerin atası olarak tanıtılmıştır.
- Genetik testlerde Türklerin Horasan bölgesinden geldiği ve %40 üzerinde benzerlik gösterdiği belirlenmiştir.
- Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya göç ettiği bilinirken, Orta Asya'da sadece Türklerin yaşadığı algısı yanıltıcıdır.
- 24:56Göçebelik ve Ekonomi
- Göçebelik döneminde bile Türk kitlelerinin dünyada çok farklı toplumlarla iletişim halinde olup kültürel alışveriş içerisinde oldukları Orhun yazıtlarında görülen İrani kelimelerle gösterilir.
- Göçebelik sanılanın aksine Avrasya'da yerleşik yaşamın içinden çıkmıştır.
- Göçebelik, hayvanları evcilleştirmenin (koyun, at) ve çimende saklı olan enerjiyi insanın kullanabileceği enerji formuna çevirecek aracı (koyun) sayesinde mümkün olmuştur.
- 26:58Göçebe ve Yerleşik Toplumlar Arasındaki İlişki
- Göçebe ve yerleşik toplumlar birbirlerine ihtiyaç duyar, ticaret için sınırların açılması gerekir.
- Sınırlar açıkken barış, açılmadığında ise saldırılar başlar.
- 27:19Deve ve Göçebelik
- Deve milattan önce 2500'lerde evcilleştirilmiş, büyük adım atarak bozuk yollarda yürüyebilir.
- Deve, kum fırtınasını önceden hissedebilen, su kaynaklarını bilen ve kaprissiz bir hayvandır.
- Deve, taşıma kapasitesi yüksek ve göçebelik için vazgeçilmez bir hayvandır.
- 28:32Göçebelik Hayvanları
- Göçebelik hayvanlarıyla ilgili rotalar önemlidir, koyun gibi hayvanlar hem et hem de yün gibi ikincil ürünler sağlar.
- At, milattan önce 4800'lerde evcilleştirilmiş, başlangıçta yemek için kullanılmıştır.
- At, kaprissiz bir hayvandır ve kışın karı kazarak çimeni bulabilir.
- 30:58Göçebelik Hayvanlarının Özellikleri
- Sığır göçebelerde kullanılmaz çünkü ağır yürüyor, engebeli arazide otlanamıyor ve otun yüksek olması gerekiyor.
- Katırlar, devenin üçte biri kadar yük taşıyabilen, kaprissiz ve engebeli arazilerde kullanılan önemli hayvanlardır.
- 31:25Çöl Macerası
- Gobi Çölü gibi çöllerde şiddetli kum fırtınaları yaşanabilir, göz gözü görmeyen şiddetli rüzgarlar esebilir.
- Göçebeler çölde yaşamayı bilen, çölde yaşamayı bilmeyen barbar olarak görülmemelidir.
- Çölde hayvanlar kışın karın altında ot yiyebilirken, baharda kar olmadığı halde ot donunca yiyemeyebilir ve ölebilir.
- 34:32Türklerin İpek Yolu ile İlişkisi
- Türklerin ipek yolu güzergahında olduğu bilinmektedir.
- Hunlar ve Moğollar dil açısından kuzen olarak görülür, ancak Moğollar daha kuzeyde yerleşik hayattan uzakta yaşadıkları için yıkıcılıkları farklıdır.
- Genetik yapıdan ırk kavramı çıkarmak mümkün değildir, aynı coğrafyada yaşayan ve aynı dili konuşan insanlar arasında kan bağının oluşması muhtemeldir.
- 36:56Göç Yolları ve Etnik Karışım
- Hunlar döneminden başlayarak, mavi gözlü Kırgız erkeği ve sarışın Moğol kızı gibi eski tarihlerden gelen etnik karışım örnekleri görülmektedir.
- Haritada Hint-Avrupa topluluklarının Karadeniz'in kuzeyinden doğuya doğru, Fin-Ugrik topluluklarının ise daha kuzeyden batıya doğru göç ettiği görülmektedir.
- Arkeologlar, Hint-Avrupa topluluklarının daha güçlü olduğu için doğudan batıya göçenlerin onlarla karşılaşmamak için daha kuzeyden rota izlediklerini düşünmektedir.
- 37:37Kazakistan'daki Etnik Karışım
- Kazakistan bölgesinde doğudan göçen Moğol tipli, yuvarlak suratlı Asya insanları ile Altay dilleri konuşan toplulukların birleştiği görülmektedir.
- Hint-Avrupa'ya özgün mezar tipleri olan kurganlar, Karadeniz'in kuzeyinden doğuya doğru yayılan mezarlar olup, Türklerde göçebelik ortak kültüre dönüşecek İskitlerle beraber kabul edilmiştir.
- İskitler kültür taşıyıcısı olarak Türklerin tarihiyle ilişkilendirilirken, Herodot'a göre Karadeniz'de yaşayan İskitler ile Maveraünnehir bölgesinin kuzeyinde yaşayan İskitler farklı topluluklardır.
- 38:46Türklerin Etnik Kimliği
- Türklerin kökenleri konusunda "Saka Türkleri" denilmesi, ne konuştuklarını nereden biliyoruz diye sorgulandığında, göç yollarını bildiğimiz için Türk olarak adlandırıldıkları anlaşılır.
- Firdevsi'nin 11. yüzyılda yazdığı Şahnamesi'nde İran ve Turan dünyası olarak ayrılması, o dönemde bu bölgelerin çoktan türkiyeleşmiş olduğunu göstermektedir.
- Göktürkler zamanında Türk göçleri başlayınca bölge yavaş yavaş türkçeleşmeye başlamış, modern etnisler burada kurulmaya başlamıştır.
- 40:33Göktürk İmparatorluğu'nun Etkisi
- Göktürk İmparatorluğu, Avrasya'yı birleştiren ve Moğollardan kısmen daha etkili olmuş bir imparatorluktur.
- Göktürkler, Çin, Roma İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu ile sınır paylaşarak bu üç imparatorluk göktürklerle ilgili belge üretebilmiştir.
- Göktürklerin Avrasya'yı birleştirmesi, tek bir kaan altında bütün göçebe toplulukları birleştirmesi ipek yollarında ciddi bir güvenlik sağlamış ve ipek yollarını Kazakistan bölgelerine çekebilmiştir.
- 41:33Göçebelik ve Ticaret
- Göçebeler olmadan ipekyolu olmaz, çünkü göçebeler ticaretten geçinirler ve göçebelikte zenginlik biriktiremeyeceğiniz için dışarıdan almak zorundasınız.
- Göçebelikte zenginlik ya savaş yoluyla ya ticaret yoluyla elde edilir ve genelde ticareti seçmeyi tercih ederler.
- Göçebelikte tüccarlar çok saygın insanlardır, Roma'da ise tüccarlar saygın değildir.
- 42:46Kayıp Şehirler ve İpek Yolu
- Arkeolojik kazılarda birçok kayıp şehir bulunuyor ve bunlar sadece doğal afetlerden değil, savaşlar yoluyla da yok ediliyor.
- İpek yolu sadece bir rotadan ibaret değil, şehirden şehre giden tüccarların el değiştirdiği bir sistemdir.
- Tüccarlar genellikle 200 kilometre kadar gidip mal alıp, başka tüccarlar tarafından alınıp satılmak üzere devam eden bir sistemdir.
- 44:18İpek Yolu'nda Taşınan Mallar
- İpek yolu'nda en önemli taşınan mal ipektir çünkü ipek üretim teknolojisi uzun süre Çin'e özgü kalmıştır.
- Roma döneminde bile ipek meşhurdur ve Harran'da gerçekleşen MÖ 53 Pers İmparatorluğu-Roma ordusu muharebesinde Pers muzafferiyeti, Pers ordusunun parlak ipek sancakları nedeniyle gerçekleşmiştir.
- İpek iplik halinde, ibrişim halinde veya ham ipek halinde batıya gitmiş, ancak nasıl üretildiği sırrı uzun süre bilinmemiştir.
- 45:35İpek Yolu'nda Diğer Önemli Mallar
- Atlar Avrasya'ya özgü bir hayvandır ve göçebeler tarafından yetiştirilir, bu nedenle yerleşik medeniyetlere yakın yaşayan Türkmen boyları tarih boyunca at yetiştiriciliği yapmıştır.
- Porselen belli bir dönemde öne çıkmış, ipek üretmeyi dünya öğrenince Çin'den ipek satmaktan ziyade çay öne çıkmıştır.
- İpek yolu'nda baharat, gümüş işlemeli metal eşyalar, metal işçiliği ve İran ipeklileri gibi çeşitli mallar da taşınmıştır.
- 48:25İpek Üretimi ve İpek Yolu'nun Önemi
- Çin'i birleştiren ilk hükümdarın eşi, kuzeyi düşününce sıcak çaya otobüs tel tel çözmüş ve ipek işlenebileceğini görmüş olabilir.
- Yarım kilo ipek için yüz kilo dut yaprağı yedirmek gerekiyor ve bir kilo ipek altıbin kozadan örülen, altı-yedi haftada bir kilometreyi bulabilen tek bir telden kendine koza örülen bir şeydir.
- İpek yolu, ticarette öne çıkan şehirleri bağlayan bir şebeke olarak düşünülebilir ve sadece emtia değil, kitaplar ve fikirler de bu yolda taşınmıştır.
- 51:49İslam Dünyası ve İpek Yolu
- İslam dünyası ve dünya imparatorluğu yaratılınca, Emevilerle birlikte İpek Yolu'na katkı sağlandı.
- Büyük bir coğrafyayı birleştiren tek bir dilin her yerde konuşulabildiği ve farklı alimlerin bulunabildiği bir ortam oluştu.
- Bağdat'ın yapılışında yüzlerce Çinli alim çalışmış, Talas Meydan Muharebesi'nde esir düşen Çinli alim Dunhuan, Bağdat'a götürüldüğünde yeni kurulan şehrin inşaatını rapor olarak sunmuş.
- 53:47Kültür Yolu Festivali
- Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın birçok şehirde gerçekleştirdiği Kültür Yolu Festivali takipçileri tarafından dikkat çekiyor.
- Festivalin gerçekleştiği şehirlerde oturanlar etkinliklere katılabiliyor, söyleşileri izleyebiliyor ve konserlerle vakit geçirebiliyor.
- Gidemeyenler için YouTube hesaplarına konserlerden ve etkinliklerden bazı bölümler paylaşılıyor.
- 54:51Kültür Yolu Festivali'nin Etkinlikleri
- Trabzon'da Sümela Manastırı gibi tarihi yapılar ve Fatih'in fethettiği, Yavuz'un yönettiği ve Kanuni'nin doğduğu şehir olarak Trabzon'un önemi vurgulanıyor.
- Göbeklitepe'deki son buluntularla medeniyetin inşası noktasında birçok doğru bilinen şeyin yanlış olduğu ve üzerine düşünülmesi gerektiği gösteriliyor.
- Göbeklitepe'de insanların yaşadığı, tilkilerin gözlemlendiği ve yukarıda bolluk, altta ölülerin dünyası düşüncesinin ilk ortaya çıktığı yer olduğu belirtiliyor.
- 58:43Marco Polo ve İpek Yolu
- Marco Polo'nun babası ve amcası mücevher tüccarı olarak Venedik'ten İpek Yolu'na gitmişler.
- Moğol Barışı dönemi (Paks Mongolica) sırasında, göçebe ekonomilerde tüccarlar saygındı ve yol geçiş izni gibi bir şey veriliyordu.
- Marco Polo'nun Çin'e gittiği dönemde Çin Seddi o kadar gösterişli bir yapı değildi, kerpiçten yapılmıştı ve bu nedenle gittiği konusunda şüphe duyulabiliyordu.
- 1:01:11Marco Polo ve Seyahatname
- Marco Polo'nun seyahatnamesi, Evliya Çelebi gibi "gördüklerimi anlatırım" şeklinde yazılmış bir eserdir.
- Marco Polo, deniz yolundan dönerken gemisinin batması sonucu kaybolmuş ve kendini Ceneviz zindanında bulduğunda zindan arkadaşına hafızadan anlatmıştır.
- Tüccarlar genellikle yazmazlar çünkü yollarını gizli tutmak isterler, ancak Marco Polo istisna olarak yazmıştır.
- 1:02:18Avrupa-Doğu İlişkileri
- Marco Polo sayesinde Avrupa'nın Doğu'yu keşfettiği algısı vardır, ancak aynı dönemde Nesturi asıllı Türk olan Rabban Samanı da Avrupa'ya seyahat etmiştir.
- Rabban Samanı, 1288 senesinde İngiliz kralı, Fransa kralı ve papayla görüşmüş, Memlüklerin güçlenmesi nedeniyle Moğollarla ittifak yapma teklifinde bulunmuştur.
- Rabban Samanı'nın hatıratı 1887'de bulunmuş ve 1920'lerde İngilizce'ye çevrilmiştir.
- 1:03:43Soğut Tüccarları
- Yahudi Krallığı'nın yıkılmasıyla sürülen Yahudiler, Pers İmparatorluğu'na ticaret kolonileri kurmuşlardır.
- Soğutlar, bugünkü Tacikistan ve Fergana bölgesi civarında yaşayan, Büyük İskender ile bile savaşmış, çok dil biliyor ve diplomatik yeteneklere sahip bir halktır.
- Soğutlar, Bizans'a ve Çin'e kadar uzanan ticari kurumlar kurmuş, İtalyan şehir devletlerine benzetilirler.
- 1:04:54Batı Merkezi Perspektifi
- Batı merkezi bir perspektifte, Marco Polo gibi bazı adamlar ve toplumlar fazlaca bilinirken, diğerleri unutulur.
- Avrasya kavramı, Batı perspektifli harita çizmek yerine, Cengiz Han'ın perspektifinden bir dünya haritası çizmekle ortaya çıkmıştır.
- İpekyolu mecası, bu perspektifi değiştirmek için çok önemli bir araçtır.
- 1:06:02Soğutların Kültürel Etkisi
- Soğutlar, siyasi imparatorluk yerine ticari ve kültürel imparatorluk kurmuşlardır.
- Soğut tüccarları, Budizm'i Hindistan'dan Çin'e, Maniheizmi Akdeniz'den Uygurlar'a ve Nesturileri de farklı bölgelere götürmüşlerdir.
- Haroş (Arak) alfabesi, Soğut tüccarları tarafından takla attırılarak oluşturulmuş ve Uygur alfabesinin kökeni de bu alfabe ile ilişkilidir.
- 1:07:30Soğutların Diplomatik Rolü
- Soğutlar, Göktürklere Bizansla ittifak yapmaya ikna etmişlerdir çünkü Göktürkler yılda bin ton ipek haraç alıyorlardı.
- Hz. Muhammed'in doğduğu dönemde, Soğutlar aracılığıyla Göktürkler ve Sasaniler arasında ipek ticareti için savaş çıkmıştır.
- Cengiz Han zamanında da Soğutlar, Harzemşah'a ipek ticareti için gönderilmiş, ancak Harzemşahlar ipek balyalarını yakıp elçileri öldürmüşlerdir.
- 1:09:43Vambery ve İpek Yolu
- Vambery, Macarlar açısından önemli bir araştırma sahası olan Türkolog ve Macar dilinin kökenlerini araştırmak üzere ipek yoluyla ilgilenmiş ve 1863'te Tahran'dan başlayarak Orta Asya yolculuğu yapmıştır.
- Pamir bölgesi, batıya giden tüm yolların geçmek zorunda olduğu bir noktadır ve burada kurulan imparatorluklar çok zengin olmuştur.
- Büyük İskender, Afganistan'da Pers İmparatorluğu'nun esir aldığı İyonları ve Grekleri Makedonlara getirip imparatorluğun doğusuna yerleştirmiş, bu da Helenist kültürün doğmasına etki etmiştir.
- 1:11:33Afganistan'ın Kültürel Çeşitliliği
- Kuşan İmparatorluğu'nun sikkelerinde göçebe olduğu için pantolon (şalvar) giydiği ve Grek etkisi olduğu görülmektedir.
- Kalaşlar, Afganistan'da iki sene kaldıktan sonra Çin'e geçmek isterken Hindi Kuş Dağları'nda ölümüyle sonuçlanan son seferinde Büyük İskender'den bahsedilmektedir.
- Pamir bölgesi, dünyanın çatısı denmesinin nedeni olan çok yüksek bir bölgedir ve batıya giderken tüm yollar buradan geçmek zorundadır.
- 1:14:06İpek Yollarının Devamı
- İpek yolları tarihini beş bölüme ayırıp İslam'la beraber bitirenler, bu yolların aslında 18. yüzyılın sonuna kadar canlı bir şekilde sürdüğünü unutmaktadır.
- 19. yüzyılda bile Kazan Tatarları'nın okuma yazma oranları Ruslardan daha yüksekti ve Pencap bölgesindeki tüccarlar Moskova'ya varıncaya kadar kapitülasyon almak zorunda kalıyordu.
- İpek yollarında kervanların rehberleri, diplomatların ve uzmanların bulunması gerekiyordu çünkü 100-150 kilometrelik mesafeleri kat ettikleri yerler bilinmekteydi.
- 1:15:38Çöl Yolculuğu ve İpek Yollarının Önemi
- Çölde her gün değişen kumlar nedeniyle yolunu bulmak tehlikeli olup, çölde yürümek sadece sıcak değil, efor sarf etmek ve rüzgarın itmesiyle mücadele etmek gerektiği için zordur.
- Çinli elçiler Hindistan'a gittiğinde Çin mallarını görünce şaşırıyorlardı çünkü güneydeki deniz yoluyla gelen, güneyden Çin'e, Hindistan'a bağlandığını dahi bilmiyorlardı.
- İpek yolları, ezilen dinler için kurtarıcı rolü görmüş, Uygurlar Mani olduğunda Akdeniz dünyasında bitirilmişti ve Sincan bölgesinde Nesturiler fink atıyordu.
- 1:18:06İpek Yollarının Kültürel Etkileri
- Çin'de ilk kurulan cami 7. yüzyılda, peygamberin ölümünden yaklaşık 30-40 yıl sonra kurulmuştur.
- Çin'de etnik Çinli Yahudiler (Kayfk Yahudileri) çok eski tarihlerde bulunmaktaydı.
- Tank döneminde (6.-7. yüzyıl) Göktürklerin çağdaşları olarak Türk komanya yaratılıyordu; haşlanmış et yemek, çadırda yaşamak, aristokrat kadınların pantolon giyip at sırtında polo oynaması gibi göçebe yaşam tarzı benimseniyordu.
- 1:19:17Program Kapanışı
- Ebru Yücel ile birlikte hazırlanan program için emeği geçen tüm arkadaşlara teşekkür ediliyor.
- Gelecek hafta cumartesi günü tekrar bu ekranda buluşulacağı belirtiliyor.
- İzleyicilere "görüşünceye dek hoşça kalın" deniliyor.