Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Düşüne Taşına" adlı programda sunucu ve konuk Prof. Dr. Teoman Dural arasında geçen bu video, insanlık medeniyet bunalımı konusunu ele alan entelektüel bir tartışma formatındadır. Prof. Dural, Türkiye'nin önemli düşünürlerinden biri olarak tanıtılmakta ve "Çağdaş Küresel Medeniyet" ve "Sorun Nedir?" gibi kitaplarının yanı sıra "Kutadgu Bilig" dergisinin yayın yönetmenliğini yaptığı belirtilmektedir.
- Video, modern dünyanın felsefi ve ideolojik yapısını, Batı uygarlığının dinamiklerini, sömürgecilik ve emperyalizm sürecini ve çağdaş medeniyetin bunalımını ele almaktadır. Tartışma, Gazze krizi ve Filistin sorunu üzerinden başlayıp, modern dünyanın felsefi yapısının nasıl dogmatik pozitivizme dönüşmüş, protestantlığın emperyalizmin öncü kuvveti olarak işlev görmüş ve Batı uygarlığının insanın varlığını nasıl etkilemiştir.
- Konuşmacılar ayrıca Osmanlı Devleti'nin "insanlığın son adası" olarak kalmış bir devlet olduğu görüşünü paylaşırken, çağdaş küresel medeniyeti "İngiliz-Yahudi medeniyeti" olarak tanımlamakta ve bu medeniyetin oluşumunu açıklamaktadır. Video, günümüzdeki düşünce yeteneğinin durdurulduğu, filozof ve bilimin 1970'lerden beri durduğu ve reklam dünyasının düşünmeyi nasıl engellediği konularıyla sonlanmaktadır.
- 00:35İnsanlık Medeniyet Bunalımı
- Programda Nihan Hanım'nın rahatsızlığı nedeniyle yerine Teoman Duralı hocamız konuşmacı olarak yer alıyor.
- Son yüzyılda yaşanan bunalım, insanlığın karşı karşıya kalmadığı en büyük felaketlerle karşı karşıya kalmış durumda.
- Batı uygarlığı, insan hakları, demokrası ve özgürlüklerden bahsederken, bu değerlerin tam tersini gerçekleştirdiği görülüyor.
- 01:36Gazze Krizi ve Medya Etkisi
- Gazze'deki olaylar, televizyonlardan canlı yayınlanarak insanlık tarihinde ilk kez bu şekilde tanık olundu.
- Bu krizi sadece İsrail-Filistin veya İsrail-Hamas çatışması olarak nitelendirmek yanlış olur.
- Nietzsche'ye göre modernliğin en büyük sorunu, nedenleri ve sonuçları birbirine karıştırmaktır.
- 03:27Teoman Duralı Hocamızın Kitapları
- Teoman Duralı, Türkiye'nin en önemli düşünürlerinden biri olarak tanıtılıyor.
- "Çağdaş Küresel Medeniyet" kitabı, Batı uygarlığının oluşum sürecini anlatırken aynı zamanda medeniyet fikrine ilişkin teorik tespitler sunuyor.
- "Sorun Nedir?" adlı kitap, felsefe sorunlarını anlatmaya çalışırken, Türk milletiyle yakından ilgili sorunları felsefi ve tarihi bir bakış açısıyla ele alıyor.
- 06:18Kutadgu Bilig Dergisi
- Teoman Duralı'nın yayın yönetmenliğini yaptığı Kutadgu Bilig dergisi, varlık, bilgi, ahlak ve metafizik araştırmalarını içeren bir akademik dergidir.
- Dergide Arapça, İngilizce, Rusça ve İspanyolca metinler de bulunmakta ve her metin Türkçe'ye çevrilmiştir.
- Dergide "Ziya Gökalp ve Kültürel İletişim" gibi çeşitli başlıklar ele alınmaktadır.
- 09:38Medeniyet Bunalımının Kökenleri
- Medeniyet bunalımı, ikinci sanayi devriminden itibaren özellikle yaşanan bir süreçtir.
- Nietzsche'ye göre çağdaşlık, nedenler ile sonuçların karıştırılmasıdır ve bu durumun başlıca sebebi kavram kargaşasıdır.
- Felsefe, kavramların düzenlenmesi işidir ve felsefenin ortadan kalkmasıyla kavramlar istenilen şekilde kullanılabilir hale gelmiştir.
- 12:35Medya ve Kitle Kandırma
- Medyayı sofistike bir şekilde batılıların geliştirmesi, insanların aldatılmasını kolaylaştırmıştır.
- Kamera, izleyiciye yöneltilmiş bir silah olarak nitelendirilmektedir.
- Medyada "çerçeveleme" (framing) teknikleri, kötü işleri iyi göstermeyi mümkün kılmaktadır.
- 14:14Tarihte Yaşanan Büyük Devrim
- Tarihte en büyük devrim, 1600'lerden itibaren yaşamanın kodlarının din tarafından değil felsefe tarafından belirlenmesiyle yaşanmıştır.
- İnsan insan olalı din (fetişizmler, totemizmler, tek çok tanrılı dinler) tarafından yönetilmiştir.
- Felsefe, sürekli önü açık bir gidiş halindedir, ancak çağdaş uygarlıkta felsefe tıkanmış, dogmalara dönüşmüştür.
- 17:21Dogma ve Ideoloji
- Dogma, sentezin son olması ve teze dönüşmemesidir, ideolojiler ise dogmalardan meydana gelen öğreti sistemleridir.
- Çağdaş uygarlığın dogmatik pozitivizmi "görüneni, deneneni esas al" prensibine dayanmaktadır.
- Modernlik, özellikle Kant'la birlikte eleştiri sürecine girerken, bu eleştiri aslında eleştiriyi kapatmaktadır.
- 19:06Sermayecilik ve Modern Medeniyet
- Modernlik, Kant'la birlikte bir eleştiri sürecine girerken, bu eleştiri aslında eleştiriyi kapatmaktadır.
- Liberal kapitalizm veya serbest sermayecilik, çağdaş medeniyetin ilk ideolojisi ve bel kemiğidir.
- Eskiden medeniyetler dinler üzerine bina edilirken, çağdaş medeniyet ideoloji üzerine kurulmuştur.
- 21:31Sermayeciliğin Kurumlaşması
- Sermayecilik, zenginleşme iradesi ve şartların bir arada yürümeye başlamasıyla oluşmuştur.
- Kuzeybatı Avrupa'da, özellikle Flemenk (Hollanda) ve İngiltere'de zenginleşme iradesi kurumlaşmıştır.
- Sermayecilik, tek bir amaç peşinde koşarak, engellilerin başında din olmak üzere her türlü engeli bertaraf etmeye başlamıştır.
- 24:01Sermayeciliğin Kavramları ve Sömürü
- Sermayecilik, kavramları kullanarak insanları ikna etmeye başlamıştır çünkü iletişim dil yoluyla gerçekleşmektedir.
- Sermayeciliğin dayandığı en önemli sütun sömürüdür ve insanları sömürmek için de ikna etmek gerekmiştir.
- İngilizlerin Hindistan'ı fethi, kuvvet yerine dil yoluyla gerçekleşmiştir; Doğu Hint Şirketi ile gelen Hollandalılar ve İngilizler, oradaki güçlü adamları ikna ederek emperyalizme hizmet eden bir dini kurum ortaya çıkarmışlardır.
- 26:24Yeni Bir Hıristiyanlık ve Empiryalizm
- Yeni bir din ve yeni bir Hıristiyanlık ortaya çıkıyor, var olan Hıristiyanlık ve Katoliklik atılıyor, Protestanlık ortaya çıkıyor.
- Protestanlık, emperyalizmin öncü kuvveti ve akıncısı olarak görülüyor.
- Empiryalizm, insanları ikna edici bir şekilde etkiliyor, insanları bir şeyden bağımlı hale getiriyor ve bu bağımlılık insanın iktisadi hayatını değiştiriyor.
- 28:04Sömürgecilik ve Bağımlılık Mekanizması
- Sömürgecilikte kadınlar kaçırılıp uyuşturucuya bağımlı hale getiriliyor, bu uyuşturucuyu almak için sürekli borca giriyor ve borcu ödemek için vücudunu satıyor.
- Bu mekanizma genel tüketim toplumuna da uyarlanıyor, insanlar kendilerini sömürücülerin eline veriyor.
- Sömürgecilik sadece sömürge ülkelerde değil, üstün sömürgeci ülkelerin kendi memleketlerinde de yapıldığı, İngiltere'deki fabrika ve maden işçilerinin durumu örnek olarak veriliyor.
- 30:33Darwin ve Sömürgecilik Felsefesi
- Darwin'in görüşleri, canlılardaki basamaklama sınıflanmanın insanlar için de söz konusu olduğu fikrini ortaya koyuyor.
- Üstün olan insanın alttaki olanı ne kadar iyiliğine kadar sömürme hakkı olduğu fikri buradan başlıyor.
- Bu kavramların insanlara yedirilmesi "öğretim" olarak adlandırılıyor.
- 32:55Batı Uygarlığı ve Medeniyet Bunalımı
- Batı uygarlığı, küreselleşerek insanlığın bunalımına dönüştürüyor ve diğer medeniyetlerin insanlık medeniyet destanına katkıda bulunma imkanlarını kısıtıyor.
- Batı uygarlığı, 26 medeniyetten 16'sını yok etmiş, 9'ünü fosilleştirmiş oluyor.
- Vicdanın ortadan kalkmasıyla kavramlar birbirine karıştırılıyor, büyük varlık zinciri (insan, tanrı, kainat) tepetaklak ediliyor ve parçanın bütün yerine yerleştirilmesi gibi bir arıza yaşanıyor.
- 35:03Batıda Yaşanan İnsanlık Krizi
- Batıda yaşayan düşünürler (Levinas, Derrida, Baudrillard vb.) çağdaş uygarlığın insanı yok ettiğini ve insanlığı bir felaketin eşiğine sürüklediğini savunmaktadır.
- Batılı düşünürler, Çin, Hindistan, Rusya ve Latin Amerika'daki tecrübelerin bu krize çözüm sunamayacağını düşünmektedir.
- İslam'ın insanı, kainatı ve yaratıcıyı merkeze yerleştirebileceği bir alternatif sunabileceği fikrinin önünü tıkamaya çalışılıyor.
- 37:21İnsanın Varlık Sorunu
- İnsanın en temel sorusu "Ben ne işe yararım, niye varım?" sorusudur ve bu soru tüm kültürlerde ve dinlerde temel konudur.
- İmmanuel Kant'a göre insan bir ödev varlığıdır ve dünyaya ödevle yükümlü olarak gelir, ancak ödevi yerine getirmek zorunlu değildir.
- Ahlak, ödevi yerine getirmek ve verilmiş sözü tutmaktır; bu çok zor bir iştir ve insanın cennetten kovulması budur.
- 40:58Çağdaş Medeniyetin Sorunları
- Gelişmiş iktisat düzeninde para kazanma ödevlerin yerine getirilmesi için yöneliktir, ancak çağdaş medeniyette ödev fikri unutulmaktadır.
- Çağdaş medeniyet, belden aşağı bir dünyayı arzulayan, zahmetli olanı atarak ve ibadet yerine işkembe zevkine giden bir olaydır.
- Araçlar amaç haline gelirken, her araç meşru değildir ve kötü bir araç olumlu bir amaçta değer kaybeder.
- 44:58Eski Ahlak ve Günümüzdeki Değişim
- Eski ahlakta, esnafın müşteriyi başka bir dükkana yönlendirmesi gibi basit davranışlar önemli değerler taşıyordu.
- Fatih'in kıyafetini değiştirerek dükkana girmesi ve herkesin birbirine yönlendirmesi anlatılan bir örnektir.
- Bu düzen tamamıyla berhava edilmiş, "ne yaparsan yap, ne edersen et" ilkesi getirilmiştir ve başıboş kalmış bir iç sürüsü gibi bir durum ortaya çıkmıştır.
- 47:50Osmanlı Devleti ve Sömürgeleşme
- Yeniçağ tarihinde İngiliz ve takipçileri tarafından sömürgeleştirilen kıtalar; Amerika, Afrika, Asya ve Avustralya'dı.
- Osmanlı coğrafyası sömürgeleşme dışında kaldı, hükümran devlet olarak kaldı.
- Osmanlı Devleti, bir kolu Avrupa'da, bir kolu Asya'da, Mısır sallantısıyla birlikte, İran'ın durumu belirsiz olduğu bir beyaz leke şeklinde yer alıyordu.
- 49:56Osmanlı'nın Son Dönemi
- Osmanlı Devleti, çöküşe rağmen, İslam medeniyetinin son parçası olarak kaldı.
- Ahmet Cevdet Paşa'nın "insanlığın son adası" sözü çok doğru bir ifadedir ve bu son adanın son kahramanı Abdülhamid Han'dır.
- 20. yüzyıla değin Osmanlı Devleti, Avrupalı olmayan bir devlet olarak kaldı.
- 51:04Medeniyet ve Avrupalılık
- İnsan olmak ve Avrupalı olmak anlamdaş değildir, Gandi gibi Avrupalı olmayan kişiler de insan olabilir.
- Hint, Çin ve İslam medeniyetleri insan şeref ve haysiyetini savunmuştur.
- Avrupalı olmayan Osmanlı Devleti çerçevesinde bir medeniyet kör topal yaşıyordu.
- 54:07İngiliz-Yahudi Medeniyeti
- Teoman Duralı, Türkiye'nin en önemli düşünürlerinden biri olup felsefeden medeniyet fikrine giden bir düşünürdür.
- Çalışmasında "İngiliz-Yahudi medeniyeti" kavramını kullanarak çağdaş küresel medeniyeti tanımlamaktadır.
- 17. yüzyıldan itibaren Yahudiler İngiltere'ye Hollanda, Portekiz ve kısmen İspanya üzerinden geliyorlar.
- 56:38Sanayi Devrimi ve Kölelik
- Yahudilerin getirdiği para ve bilgi ile İngilizlerin atılım gücü birleşince finans kapitalizmi ortaya çıkmıştır.
- Sanayi devrimi önce Hollanda'da başlamış, ancak fabrikalaşma İngiltere'de gerçekleşmiştir.
- Kölelik yasaklanınca, kölelik iktisadının esasını teşkil eden ülkelerin ekonomileri çökmüştür.
- 59:03İngiliz-Yahudi Medeniyetinin Özellikleri
- İngiliz-Yahudi medeniyeti, iki toplumun birleşmesinden (İngilizler ve Yahudiler) ortaya çıkmıştır.
- Bu birleşmenin ürünü olarak ABD, Kanada ve Avustralya gibi yeni İngiltere'ler ortaya çıkmıştır.
- İngiltere, dini millileştirerek (Anglikan Kilisesi) ve seküler bir toplum olarak dünyaya yayılmıştır.
- 1:03:49İngiliz Toplumunun Özellikleri
- Fransa, Fransız ihtilali sırasında hükümdarlıkta ısrar ederek sınıf farklılığını muhafaza etmiş ve toplumdaki dokunun açılmasını önlüyor.
- İngiliz toplumu yeryüzünün en belirgin özelliklere sahip toplumlarından biri olup, bu özelliklerini hiçbir şekilde feda etmiyor.
- İngilizler milli dayanışmayı muhafaza ederek çıkarlarını gerçekleştiriyor ve yeryüzünde gerçek anlamda demokrasiyi yürütebilen tek millet olarak görülüyor.
- 1:05:54İngiliz Demokrasisi ve Monarşisi
- Demokrasi sisteminin yaratıcısı İngilizlerdir ve on üçüncü yüzyıldan beri tatbik ettikleri bu sistemde hem demokrasiyi hem de monarşiyi birlikte götürüyorlar.
- İngiltere'de demokrasi ve monarşi birbirine engel olmuyor, bunlar birlikte yaşayabiliyor.
- Demokrasinin İngiltere'deki en önemli belirtisi sivil toplum olmasıdır.
- 1:07:51İngiliz Toplumunun Sivil Anlayışı
- İngiltere o derece sivildir ki ordusu hizmet dışı durumlarda sürekli sivil giyinmiştir.
- İngiltere'deki disiplin bireyin öz disiplinidir, dışarıdan giydirilmiş bir disiplin değildir.
- İngiliz toplumunda otobüs kuyruklarında, yürüyen merdivenlerde sahada durma gibi davranışlar kendiliğinden gerçekleşir.
- 1:10:15İnsanlığın Medeniyet Bunalımı
- İnsanlığın medeniyet bunalımının temel sebebi tek bir medeniyet modelinin olması ve bu modelin değiştirilmesinin mümkün olmamasıdır.
- 1970'lerden itibaren filozof ve felsefe yoktur, bilim durmuştur, sadece teknoloji gelişmektedir.
- Öğretim ve okullaşma düşünmeyi engelliyor, reklam dünyası ise düşünmeyi uyuşturucu gibi durduruyor.
- 1:12:54Çözüm Yolu
- İnsanlığın yaşadığı temel sorunlara cevap bulmak için mevcut çerçevenin dışına çıkmak, paradigma dışına çıkmak gerekiyor.