Buradasın
İlk Müslüman Türk Devletlerinin Devlet Yönetimi ve Siyasi Yapısı
youtube.com/watch?v=eKTrU5Krqk8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, bir öğretmen ve Ramazan Hoca adlı bir kişi arasında geçen diyalogları içermektedir.
- Video, İlk Müslüman Türk Devletlerinin (özellikle Büyük Selçuklu Devleti) devlet yönetimi, siyasi yapısı ve askeri sistemini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerik, İslam öncesi ve İslam sonrası Türk devletlerinin yönetim sistemlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek başlamakta, ardından hükümdarlık sembolleri, ünvanları ve saray görevlileri hakkında bilgiler vermektedir. Daha sonra hukuk sistemi, toprak yönetimi, sosyal yapılar ve ordu yapısı (bulam sistemi, hassa ordusu, bağlı kuvvetler) gibi konular detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca kadınların toplumdaki konumu, imarethane, çarşılar, türbeler, külliyeler, tekkeler ve darüşşifa gibi sosyal yapılar ile bulamhanelerde yetiştirilen Türk çocuklarının bulama askerleri ve saray muhafızları olarak nasıl kullanıldığı gibi konular da ele alınmaktadır.
- 00:00İlk Müslüman Türk Devletlerinin Yönetimi
- İlk Müslüman Türk devletlerinin kültür ve uygarlığından bahsedilecek, önce siyasi halleri işlenmiş, şimdi devlet yönetimine geçilecek.
- Devlet yönetimi merkez, saray ve hükümdar etrafında şekillenir.
- İslam öncesinde veraset anlayışında "kut" adı verilen tanrı tarafından verilen yönetme yetkisi, İslam döneminde de devam etmiş, ancak "Allah'ın takdiri ve nasibi" olarak nitelendirilmiştir.
- 01:23Hükümdarlık Sembolleri ve Ünvanları
- Hükümdarlık sembolleri arasında kılıç, yay, örgü (taht), hutbe (camilerde okunan metinler), çer çer (şemsiye), kiraz (elbise), nevbet (davul), hilat (hediyeler bütünü), ota (çadır), asa (baston) ve sikke (hükümdarın ismini taşıyan para) bulunmaktadır.
- İslam dönemine geçildiğinde hükümdarlara ünvanlar verilmiş, bu ünvanlarda bazı değişiklikler görülmüştür.
- İslam öncesinde kullanılan "kaan" unvanı İslam döneminde kullanılmamış, "han", "hakan", "tonga", "ilik bey", "buğra arslan", "kara kadır", "kılıç", "tamgaç han" gibi ünvanlar devam etmiştir.
- 05:35Saray Görevlileri
- Sarayda (bargah) hükümdara ve devlete yardımcı olan çeşitli görevliler bulunmaktadır.
- Has emiri, hükümdara karşı işlenen suçları cezalandıran; has vekil, sarayın genel işleriyle ilgilenen; emir-i ahur, ahırdan sorumlu; taşlar veya abdar, temizlik işlerinden sorumlu kişilerdir.
- Camidar, hükümdarın kıyafetlerinden; alemdar, bayraktan; şaraplar, içeceklerden; hansalar veya çeşnigir, sofralar ve yiyeceklerden; emir-i şikar, av partilerinden sorumlu kişilerdir.
- 07:46Divanlar
- Saray görevlilerinden sonra devlet işlerinin görüşülüp konuşulduğu divanlar bulunmaktadır.
- Büyük Selçuklu Devleti'ndeki en büyük divana Divan-ı Saltanat, Karahanlılar döneminde ise Divan-ı Ali adı verilmiştir.
- Divan-ı Saltanat'ın alt divanları arasında Divan-ı Tuğra (yazı işleri), Divan-ı Israf (denetim işleri), Divan-ı İstifa (mali işler) ve Divan-ı Arz (askerlik işleri) bulunmaktadır.
- 09:11Önemli Divanlar
- Divan-ı Mezalim, hükümdar başkanlığında toplanan ve halkın şikayetlerini dinleyen önemli bir divandır.
- Divan-ı Berid, posta işleriyle ilgilenen divandır.
- Niyabeti Saltanat, saltanat naibi (naip) tarafından yürütülen divandır.
- 10:11Halka İlişkiler ve Divanlar
- Kadınların kendi aralarındaki sorumluluklarını paylaştıran has hatunlar, hükümdarın annesi veya eşleri olup, hatun divanı ve meşveret meclisleri gibi düzenlemiş oldukları divanlar vardır.
- Devletin genel işleri divanlarla ilgili olarak idare edilmektedir.
- 10:47Hukuk Sistemi
- İslami dönemle birlikte hukuk örfi ve şer'i iki kısma ayrılır; şer'i hukuk, Kur'an-ı Kerim'in ve Peygamber Efendimiz'in hadislerinin kıstas olarak alınmış bir hukuk sistemidir.
- Evlenme, boşanma, miras gibi davalar şeriat mahkemelerinde kadı tarafından görülürken, örfi hukuk adet ve geleneklerden oluşan hukuk olup emir-i dat tarafından ilgilidir.
- Hukuk sisteminin oluşmasında Türklerin eski gelenekleri, İslam'ın getirdiği esaslar ve fethedilen bölgelerdeki uygulamalar etkilidir.
- 12:21Toprak Yönetimi
- İlk Müslüman Türk devletlerinde topraklar miri (devlete ait) ve mülk (edinebilen) olarak iki kısma ayrılır.
- Miri topraklar ikta, has ve vakıf topraklarına ayrılmaktadır; ikta sistemi Hz. Ömer döneminde ortaya çıkmış, toprakların köylülere kiraya verilmesiyle asker yetişir ve düzenli vergi toplanır.
- Has topraklar hükümdara ait, vakıf toprakların gelirleri dini ve hayır kurumlarına bağışlanırken, mülk topraklarında Müslümanlar öşr vergisi, gayrimüslimler ise haraç vergisi öder.
- 15:49Sosyal Hayat
- Sosyal hayatta imarethane (aş evleri), çarşılar (kapan veya bedesten), türbeler ve kümbetler (din alimlerinin ve devlet görevlilerinin mezarları) bulunmaktadır.
- Külliyeler, genellikle cami etrafına yapılan komplekslerdir ve İslam öncesi dönemde Uygurlar tarafından atılan temeller üzerine İslam döneminde külliye adı verilmiştir.
- Tekkeler din eğitimi verilen kurumlardır, zaviyeler ise daha küçük mahalle aralarında olanlardır; sebiller, çeşmeler ve darüşşifalar (hastaneler) sosyal hayatta önemli yer tutar.
- 18:21Ordu Sistemi
- İlk Müslüman Türk devletlerinde ordunun dört kısmı vardır; bunlardan ikta sisteminden yetişen askerler sipahilerdir.
- Bulam sistemi ilk kez Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.
- 18:53Bulam Sistemi ve Ordular
- Esir edilen veya satın alınan Türk çocukları bulamhanelere götürülerek yetiştirilir ve bulama askerleri yapılır.
- Bulama askerleri hem hasta ordusuna katılabiliyor hem de bulama anı saray olarak saray muhafızı olabiliyorlar.
- Bulam sistemi ilk kez Karahanlılar döneminde uygulanmış, Gazneliler döneminde teşkilatlı bir sistem haline gelmiştir.
- 19:25Bulam Sisteminin Önemi
- Bulam sistemi ilk Müslüman Türk devletlerindeki en önemli ordudur.
- Bulam sisteminin içeriğinden biri, savaşa direkt hazır olan hassa ordudur.
- Hassa ordusu, Osmanlı Devleti'ndeki kapıkulu ordusunun eşidir ve Türkmenlerden oluşur.
- 20:00Bağlı Kuvvetler
- Bağlı kuvvetler, Türkmen beyliklerinden gelen ve Türkmen obalarından gelen ordulara verilen isimdir.
- Bağlı kuvvetler arasında örneğin Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans arasında yapılan anlaşmada, Bizans'ın istenildiğinde 5 bin asker göndermesi gibi durumlar da bulunmaktadır.
- Türkmen boyları ve birlikleri de Türkmenler olarak adlandırılmıştır.