Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından akıllı tahta üzerinden sunulan idare hukuku dersidir. Eğitmen, konuyu detaylı bir şekilde anlatmakta ve sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini de açıklamaktadır.
- Video, idare hukukunun temel özellikleri ile başlayıp, kaynakları, Türkiye Cumhuriyeti'nin görevleri, anayasal kavramlar, merkezden yönetim sistemi, yerinden yönetim sistemi ve kamu tüzel kişilikleri konularını kapsamaktadır. Ders, idare hukukunun ilk dersi olarak sunulmakta ve konuları örneklerle pekiştirmektedir.
- Videoda ayrıca idarenin kanunilik ilkesi, merkezden yönetim sisteminin yararları ve sakıncaları, yerinden yönetimlerin iki ana kategorisi (mahalli idareler ve hizmet bakımından yerinden yönetimler) ve anayasal kuruluşlar ile tüzel kişiliği olan kurumlar arasındaki farklar gibi önemli konular ele alınmaktadır.
- 00:03İdare Hukuku Ünitesi Tanıtımı
- İdare hukuku, temel hukuk bilgisi kadar önemli bir konudur ve sınavlarda temel hukuktan gelen kadar soru içerir.
- İdare hukuku konusu, dernek, şirket, vakıf gibi özel hukuk idareleri değil, devlet ve devletin kurduğu kamu tüzel kişileridir.
- İdare hukuku, 200 yıllık tarihi olan Fransa'da ortaya çıkmış genç bir hukuk dalıdır.
- 01:27İdare Hukukunun Genel Özellikleri
- İdare hukuku kamu hukuku dalıdır, devlet üstün taraftır ve özel hukukta olduğu gibi iki tarafın onayıyla değil, devlet veya kamu tüzel kişinin kararıyla işler yürür.
- İdari hukukundan doğan uçmazkar idari yargıda çözüme bağlanır, örneğin memurun atama işlemi geçersiz kılınması durumunda idare mahkemesinde hak arama yolu vardır.
- İdare hukuku kanunlaştırılmamış bir hukuk dalıdır, çok fazla ayrıntı içerdiği için tek bir kanunu yoktur, onlarca, yüzlerce, binlercedir.
- 03:44İdare Hukukunun Özel Özellikleri
- İdare hukuku bir iştah hukukudur, yani ictihattan doğan bir hukuk dalıdır; önce mahkemeler içtihatlar üretmiş, sonra bu içtihatlar kanunlara dönüşmüştür.
- İdare hukuku bir statü hukukudur, kurallar önceden oluşturulmuştur ve kişiye göre değişmez, pazarlık konusu yapılmaz.
- Memurluk, askerlik, öğrencilik, vatandaşlık gibi statüleri düzenleyen idari hukuk, herkes için aynı olan, genel geçer olan durumları düzenler.
- 05:59İdarenin Fonksiyonu
- İdarenin fonksiyonu, kişilerin ve vatandaşların toplumun günlük ihtiyaçlarını karşılamak için yürütmüş olduğu faaliyetlerdir.
- İdari fonksiyon kamu hizmetlerini içerir ve amacı her zaman toplum yararıdır.
- İdari fonksiyon, idarenin işlemleriyle (hukuk aleminde değişiklik yaratan eylemler) ve eylemleriyle (maddi yaşamda meydana getirdiği değişiklikler) yürür.
- 07:52İdarenin Fonksiyon Özellikleri
- İdari fonksiyon zaman ve yoğunluk olarak sürekli bir faaliyettir, ancak süreklilik 24 saat olmayabilir.
- İdari fonksiyon ihtiyaçlar doğrultusunda ve kendiliğinden harekete geçer, herhangi bir talebe gerek yoktur.
- İdare hukukunun kaynakları asli kaynaklar (anayasa, kanun, kararname, yönetmelik) ve yardımcı kaynaklar (mahkemelerin kararları, doktrin) olup, örf adet hukuku yoktur.
- 09:37İdare Hukukunun Kaynakları
- Anayasa ve kanun meclisten doğar, yasama işlemidir; cumhurbaşkanı kararnamesi ise idari işlemdir ve idareden doğar.
- Yönetmelikler cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişiliği tarafından yapılır ve idari işlemdir.
- Genelge, yönerge, tebliğ gibi idari organlarından çıkan işlemler de idari işlem olarak kabul edilir.
- 10:27Yardımcı Kaynaklar
- Mahkeme kararları yargı organlarından doğar ve hakimler için bağlayıcı olmayan yardımcı kaynaklardır.
- Bilimsel görüşler, hukukla uğraşan bilim adamlarının ortaya koyduğu, kendi içinde tutarlı olan görüşlerdir.
- 11:00Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin Görevleri
- Türkiye Cumhuriyeti'nin idari esas görevlerinden biri milli güvenliği sağlamaktır ve bu görev anayasaya göre cumhurbaşkanının görevidir.
- İdarenin görevleri arasında kamusal hizmetleri yürütmek, kamu düzenini korumak, özendirme, destekleme ve teşvik faaliyetleri bulunmaktadır.
- İdarenin planlama yapma görevi vardır ve uzun vadeli planlamalar yaparak hem devletin hem milletin gelişmesini sağlamaktadır.
- 12:57İş Düzen Faaliyetleri
- İdarenin vatandaşlara doğrudan yönelik olmayan, kendi içinde sadece geçerli olan bir faaliyeti vardır.
- İş düzen faaliyetleri idarenin kendi personelini alması, eğitim vermesi, masasını, sandalyesini ve araç gerecini oluşturması gibi faaliyetlerdir.
- İş düzen faaliyetleri doğrudan vatandaşları ilgilendirmez, idarenin kendi içinde yürütmüş olduğu bir faaliyettir.
- 13:52İdare Hukukuna İlişkin Anayasal Kavramlar
- İdare kanunla düzenlenir ve idarede merkezden yönetim esastır.
- Kamu tüzel kişileri kanunla kurulur, cumhurbaşkanı kararnamesi ile kurulur ve idare görev ve yetkileri bir bütündür.
- Merkezi idare, yerinden yönetimleri idari vesayetle denetler ve kanunsuz emir idarede verilemez.
- 15:03İdarenin Kanunilik İlkesi
- İdarenin kanunilik ilkesi, idareyi düzenleme yetkisinin Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne ait olduğunu ifade eder.
- Türkiye Cumhuriyeti idaresi anayasaya göre kanunla düzenlenir ve idarenin görevleri ve etkileri kanunla düzenlenir.
- 2017 anayasa değişikliğiyle bakanlıklar artık cumhurbaşkanı kararnamesi ile kurulmaktadır, bu idarenin kanunilik ilkesinin bir istisnasıdır.
- 17:13Merkezden Yönetim İlkesi
- Türkiye Cumhuriyeti üniter bir devlettir ve üniter devletler merkezden yönetilir.
- Türkiye'de tüzel kişiler ikiye ayrılır: devlet tüzel kişisi ve diğer kamu tüzel kişileri.
- Merkezden yönetim, başkent ve taşra'yı ifade eder; başkent devletin aklıdır, planlamaların yapıldığı ve kararların alındığı yerdir.
- 18:49Merkezden Yönetim Yapısı
- Merkezden yönetimde başkent teşkilatı ve taşra teşkilatı bulunur, ancak bu parçalar bir bütünün parçalarıdır ve tek başına tüzel kişiliği yoktur.
- Başkentte cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve merkeze yardımcı kuruluşlar (danıştay, mgk, sayıştay, ekonomik, sosyal konse) yer alırken, taşrada iller, ilçeler ve bölgeler bulunur.
- Taşra teşkilatı başkentin bir uzantısıdır ve buradaki görevliler merkezden atanan ve emir ve talimatlarını yürüten kişilerdir.
- 20:34Merkezden Yönetimin Yararları
- Merkezden yönetimde otorite güçlüdür ve tüm ülke düzeyine yeknesak hizmetler tek elden çıktığı için bölgeler arasındaki eşitsizlik minimize edilir.
- Kamu görevlileri merkezi atamayla göreve geldikleri için yerel halkı göbekten bağlı değiller ve seçimle göreve gelmiyorlar.
- Bütçe tekliğinden kaynaklı mali denetim kolaydır, yolsuzluk yerinden yönetime göre daha zordur ve hizmetler daha az harcamayla yürür.
- 22:19Merkezden Yönetimin Sakıncaları
- Merkezden yönetimde kamu görevlisi kendi başına karar alamaz, her şey merkezde planlanıp gönderilir, bu da memurların üst memurlarla sürekli yazışma halinde olmalarına (kırtasiyecilik/bürokrasi) sebep olur.
- Bürokrasi ve kırtasiyecilik kamu hizmetlerinin yavaşlamasına sebep olur.
- Merkezden yönetim demokrasiye uygun değildir çünkü kararlar çok az sayıda kişi tarafından alınır ve milyonlarca insan bundan etkilenir.
- 23:31Yetki Genişliği Kavramı
- Yetki genişliği, bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltmak, kamu hizmetlerinin taşrada daha hızlı yürümesini sağlamak için üretilmiş bir kavramdır.
- Yetki genişliği sadece illerde geçerlidir ve ilin en yüksek kamu görevlisi olan valinin belli konularda başkente danışmadan, sormadan, yazışma yapmadan kendi kendine karar alıp uygulamasıdır.
- Türkiye'de yetki genişliği sadece 81 valinin kullanabileceği bir yetkidir ve bu yetki bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltmak için merkezden yönetimin kendinden bir taviz vermesidir.
- 28:29Yerinden Yönetim Kavramı
- Yerinden yönetim, devlet dışındaki tüm kamu tüzel kişilerini ifade eder.
- Türkiye'de tüzel kişiler ikiye ayrılır: merkezden yönetim (devlet) ve yerinden yönetim.
- Yerinden yönetimler kendi içerisinde iki gruba ayrılır: yerel yönetimler ve hizmet bakımından yerinden yönetimler.
- 29:09Yerel Yönetimler
- Yerel yönetimler üç türdür: il özel idaresi, belediyeler ve köyler.
- Mahalli idareler, il özel idaresi, belediye veya köy ile biten özel isimlerdir.
- Varlık Mahallesi gibi özel isimler mahalli idare değildir çünkü kamu tüzel kişiliği yoktur.
- 31:40Hizmet Bakımından Yerinden Yönetimler
- Hizmet bakımından yerinden yönetimler tüm ülkeye yayılmış idari, iktisadi, sosyal, bilimsel kamu kurumları, meslek kuruluşları ve düzenleyici denetleyici kurumlardır.
- Karayolları, Devlet Su İşleri, Orman Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü gibi kurumlar tüzel kişilikleri vardır.
- SGK, Türkiye İş Kurumu, TRT, üniversiteler, Atatürk Kültür, Dil, Tarih Kurumu gibi kurumlar da tüzel kişilikleri vardır.
- 34:03Yerinden Yönetimin Faydaları ve Sakıncaları
- Yerinden yönetimde bürokrasi ve kırtasiyecilik azalır, işlemler daha hızlı yürütülür ve demokrasiye daha uygundur.
- Yerel yönetimler yerel gereksinimlere daha uygun hizmet yürütür, ancak ülkenin bütünlüğünü sarsabilir.
- Yerinden yönetimde hizmetlerin tüm ülke çapında yürütülmesi dengesizlik doğurabilir, partizancı uygulamalara sebep olabilir ve mali denetimi zorlaştırabilir.
- 36:40Kamu Tüzel Kişiliği
- Kamu tüzel kişiliği anayasaya göre ya kanunla ya da Cumhurbaşkanı kararnamesi ile kurulur.
- Anayasada yazıp tüzel kişiliğini anayasadan alanlar: devlet, mahalli idareler (il özel idaresi, belediye, köy), üniversiteler, TRT, Atatürk Kültür, Dil, Tarih Kurumu ve meslek kuruluşlarıdır.
- Anayasal kuruluş olup anayasada tüzel kişiliği yazmayan kurumlar daha sonra kanunla tüzel kişilik alırlar.
- 38:41Anayasal Kuruluşlar ve Tüzel Kişilik
- YÖK, RTÜK ve Ombudsman anayasal kuruluşlardır ancak anayasa onların tüzel kişi olduğunu yazmaz, daha sonra kanun çıkarılarak tüzel kişilik verilmiştir.
- Anayasal kuruluşların tüzel kişiliğine son vermek için anayasayı değiştirmek gerekir, bu zor bir süreçtir.
- Diyanet İşleri Başkanlığı merkezden yönetimi içinde yer alır ve anayasaya göre tüzel kişiliği verilmez, bu nedenle yönetmelik çıkaramaz.
- 41:00Tüzel Kişiliği Olmayan Kuruluşlar
- Silah kullanma, emniyet, genelkurmay, jandarma, MIT ve sahil güvenlik komutanlığı gibi kurumların tüzel kişiliği yoktur.
- Fakülteler üniversitenin organlarıdır, üniversitenin tüzel kişiliği olur ancak organların tüzel kişiliği yoktur.
- Mahkemeler, valilik ve kaymakamlıklar tüzel kişiliği olmayan kuruluşlardır ve yönetmelik çıkaramazlar.
- 42:26Tüzel Kişiliği Olan Kuruluşlar
- Devlet illoides, belediye, köy, TRT, üniversiteler ve kamu tüzel kişi olan meslek kuruluşları tüzel kişiliğe sahiptir.
- Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tüzel kişiliği bizzat anayasadan alır ve anayasal kuruluştur.
- YÖK ve Kamu Denetçiliği Kurumu anayasal kuruluştur ancak tüzel kişiliği kanunla alır ve bu durum kanunla değiştirilebilir.