Buradasın
İbn Haldun'un Hayatı, Tarihçilik Yöntemleri ve Siyasi Teorileri
youtube.com/watch?v=syWjzi5jZP8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "49W" kanalının "Portreler" serisinin bu bölümü, İbn Haldun'un hayatını, tarihçilik yöntemlerini ve siyasi teorilerini anlatan bir eğitim içeriğidir.
- Video, İbn Haldun'un 1332'de Tunus'ta doğumundan başlayarak, soylu bir aileden geldiği, eğitim hayatı, siyasi kariyeri ve yazdığı "Mukaddime" ile "Kitabu'l-Iber" eserlerini kronolojik olarak ele almaktadır. İbn Haldun'un "asabiye", "dava", "bedeviler" ve "hadariler" gibi temel kavramları, döngüsel tarih anlayışı ve iktidar değişimi teorisi detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca İbn Haldun'un Makyavel'e benzer bir siyasi yaşam tarzı sergilediği, "flüdity is the name of the game" (akışkanlık oyunun adı) sözü üzerinden istikrarsızlık ve istikrar kavramları ele alınmaktadır. Konuşmacı, İbn Haldun'un teorilerinin Türkiye'deki AK Parti'nin iktidara gelişini anlamak için kullanışlı olduğunu belirtmekte ve eserlerini anlamak için önerilen kaynakları paylaşmaktadır.
- İbn Haldun'un Kökeni ve Ailesi
- İbn Haldun'un asıl adı Ebu Zeyd Abdurrahman ibni Haldun el-Hadrami'dir ve Hadramiler soyundan gelmektedir.
- İbn Haldun'un kökeni Yemen'deki Hadramid şehrindendir ve aslen Kuzey Afrikalı değil, Yemen'den gelmiş bir aileye mensuptur.
- İbn Haldun'un dedesi Tunus'ta vezirlik yapmış, ailesinde müderrisler ve siyaset insanları bulunmaktadır.
- 01:06İbn Haldun'un Önemi ve Çalışmaları
- İbn Haldun'un üne sahip olmasının sebebi "Mukaddime" kitabıdır, bu kitap "Kitab'ül-Iber" adlı yedi kitaplık eserin ilk cildidir.
- İbn Haldun daha önce yapılmayan tarzda bir tarihçilik yapmış ve tarih ilmine metodolojik yenilikler katmıştır.
- İbn Haldun "umran" adını verdiği bilimle meşgul olmuştur; bu bilim bugün sosyoloji, iktisat ve siyaset bilimi alanlarını kapsayan bir tanımdadır.
- 02:27İbn Haldun'un Tarihçilik Yaklaşımı
- İbn Haldun öncesi tarihçiler olayları kronolojik olarak sıralar veya destansı bir dille anlatırlardı.
- İbn Haldun tarihi olayları neden-sonuç ilişkisi içerisinde okumayı ve bu ilişkilerden genel teoriler elde etmeyi getirmiştir.
- İbn Haldun tarihi bir veri tabanı gibi kullanıp, bu veri üzerine genellemeler ve formülasyonlar geliştiren ilk tarihçilerden biridir.
- 03:34İbn Haldun'un Tarih Bilimine Katkıları
- İbn Haldun tarihsel sosyolojiyle çok bağdaştırılabilir ve 1300'lü yıllarda nüfusun büyüme modelini matematiksel formülize etmiştir.
- İbn Haldun tarih bilimine bir teyit mekanizması kazandırmıştır; tarihi rivayetlerin fiziki ve toplumsal gerçeklikle uyumlu olup olmadığını kontrol etmiştir.
- İbn Haldun'un bu yaklaşımı, hadis ilmindeki teyit mekanizmasını tarihe aktarmasıyla gerçekleşmiştir.
- 06:49İbn Haldun'un Hayatı
- İbn Haldun'un hayatını üç döneme ayırabiliriz: öğrenim hayatı, siyasi hayatı ve siyasetten çekilip kitaplarını yazdığı son dönemi.
- 17 yaşına geldiğinde Tunus'ta yaşanan veba salgını nedeniyle anne babasını ve hocalarının büyük çoğunluğunu kaybetmiştir.
- İbn Haldun siyasete memurlukla girmiş, katiplik yapmış ve baş katiplik döneminde devlet evrakının dilinin sadeleştirilmesini sağlamıştır.
- 07:56İbn Haldun'un Siyasi Yaklaşımı
- İbn Haldun kıvrak zekalı ve yetenekli biri olmasına rağmen dalavereci bir kişiliğe sahiptir.
- İçinde bulunduğu makamı beğenmeyen İbn Haldun, gözünü diktiği makama gelebilmek için kendini besleyenleri satmıştır.
- İbn Haldun'un otobiyografik kitabında kime nasıl ihanet ettiğini, kime ne kazık attığını ve ne dolaplar çevirdiğini anlatmaktadır.
- 09:16Kuzey Afrika'da Siyasi İstikrarsızlık
- Kuzey Afrika'da sürekli el değiştiren iktidarlar ve şehir şehir bölünmüş durum vardır.
- Her şehirde bir hükümdar olur, yaşlanınca yenilir veya babası kadar kabiliyetli olmayan çocukları tahta geçer.
- Ciddi siyasi istikrarsızlık içinde Murat Tıplar ve Muvahhidler gibi belli başlı kabileler arasında kavgalar yaşanır.
- 09:56İbn Haldun'un Siyasi Hayatı
- İbn Haldun'un yirmibeş yıllık siyasi hayatı içerisinde önemli dönüm noktaları vardır.
- Meniler döneminde Ebu İnan sultanının katibi olarak çalışmaya başlar, ancak vezirlik isteğiyle hapse girer.
- Hapisten çıkması Ebu İnan'ın affetmesiyle değil, oğlunun affetmesiyle gerçekleşir.
- 11:36İbn Haldun'un Siyasi Deneyimleri
- Ömer bin Abdullah'ın iktidarında İbn Haldun'un arası iyi olmaz ve Ebu Salim ile işbirliği yaparak Ömer bin Abdullah'ı iktidardan düşürmeye çalışır.
- Başarısız olunca Endülüs'e sürgüne gönderilir ve Gırnata sultanı Muhammed'in misafiri olur.
- Kuzey Afrika'ya döndüğünde Bicahiye şehrinde vergi toplama işi yapar, sonra Tilimsan şehrine geçer.
- 12:56İbn Haldun'un Kabilelerle İlişkileri
- Hükümdarlar arasındaki savaşlarda sürekli yenilen tarafta olmaya başlar ve kabilelere sığınır.
- Beni Arif kabilesine sığınır ve Ebu Seleme kalesine geçer, yirmibeş yıllık siyasi hayatının sonunda kitaplarına kendini vermeye başlar.
- Vergi toplamaya gittiği kabileleri farklı hükümdarlar arasında fiştekli isyan etmelerini sağlar ve kabileler arasında itibarı yüksek olur.
- 14:39İbn Haldun'un Kitapları ve Son Yılları
- Kitabül İber (İbretler Kitabı) yazmaya başlar, başlangıçta Berberi kabilelerin tarihini yazmaya niyetlenirken kapsamını genişletir.
- Tunus'a gittiğinde Ebu Abbas tekrar tahta geçer ve onun himayesinde kalır, kitaplarını tamamlayıp sultan'a sunar.
- Sultan'ın rahatsız olması üzerine hacca niyetlenir, Kahire'ye yerleşir ve orada Maliki kadılığı yapar, medresede dersler verir.
- 16:52İbn Haldun'un Teorileri
- Umran ilmi, iktidar nasıl oluyor da sürekli el değiştiriyor sorusuna cevap arayan bir ilimdir.
- Asabiye kavramı köken olarak İslam öncesi Arap dünyasında kabilecilik anlamına gelir ve grup dayanışması, kenetlenme anlamına gelir.
- Dava kavramı, asabiyeti sağlayan kapsayıcı bir üst söylem kurmayı ifade eder ve genellikle içi boş, slogan gibi düşünülebilir.
- 19:27İbn-i Haldun'un Siyaset Anlayışı
- İbn-i Haldun'a göre siyasetin dinamoları, güç ilişkilerinde kimin güçlenip kimin zayıflayacağını belirleyen kavramlardır.
- İbn-i Haldun, siyasette iki temel sınıf ortaya koymuştur: bedeviler (şehirleşmemiş, dışarıda kalan kitleler) ve hadariler (şehirli, medeni kitleler).
- Bedeviler, siyasetin dışında kalan kitlelerdir ve kendilerine bir siyasi temsilci bulduklarında ona yapışarak merkeze doğru yürürler.
- 20:34Asabiyet ve İktidar Döngüsü
- İbn-i Haldun'un "umran hikayesi" döngüsel bir tarih anlatısı içerir ve gücün dışında tutulan toplulukların daha kolay kenetlenebileceğini belirtir.
- Bedeviler daha güçlü asabiyeye sahiptirler ve bu asabiye onların iktidara yürümesini sağlar.
- Şehirde refah ve hayat daha kolaydır, bu nedenle herkes şehirde daha kolay olan hayata erişmeye çalışır.
- 21:10Coğrafi ve İktisadi Koşullar
- İbn-i Haldun'a göre çok sıcak veya çok soğuk memleketin insanlarında güçlü kuvvetli asabiye olmaz.
- İktisadi koşullar herkesin refahını sağlamaya yetiyorsa orada asabiyet düşük olur, sınırlı kaynaklar için kavga edilir siyasette.
- İbn-i Haldun, kendi tezinin geçerli olup olmadığı alanları da tanımlar; örneğin Kuzey Afrika için geçerli olan bu senaryo, Endülüs'te veya İspanya'da daha verimli topraklarda geçerli olmayabilir.
- 22:17İktidar ve Liderlik
- Kaynaklar kısıtlıysa, bu kaynaklar şehirde boldur ve bedeviler şehirdeki refaha erişmek isterler.
- Bedeviler birleşirler, tek bir hedefe yürürler ve mülkü, iktidarı ele geçirirler.
- Bedevilikte kurumsallık yoktur, insanlar arasındaki ilişki yatay olduğundan, insanları birleştirecek ve bütünleştirecek bir davaya ve o davanın taşıyıcısı olan bir lider gereklidir.
- 22:55Türkiye Örneği
- Türkiye'de dışarıda bırakılmış olduğuna inanan insanlar köylüler, işçiler ve daha muhafazakar hayat yaşayan insanlardı.
- Bu insanlar kendilerine bir lider aramış, bu kimi zaman Menderes, Özel, Demirel olmuş, en güçlü lider figürü Recep Tayyip Erdoğan olarak çıkmıştır.
- Bu insanlar lider etrafında o kadar kenetlendiler ki hala o kenetlenmişliği kırmak zor.
- 23:28İktidar Sonrası Döngü
- Bedeviler şehre geldi, mülke kondular, iktidarı ele geçirdiler ve artık devletin sahibi oldular.
- Zaman içerisinde mülkün sahibi olarak o koşula alışmaya başlarlar, adapte olurlar ve şartlar kolaylaştıkça gevşemeye başlarlar.
- Zor zamanlar güçlü insanlar yaratır, güçlü insanlar refah ve kolay zamanları yaratır, kolay zamanlar zayıf insanları, zayıf insanlar da zor zamanları yaratır.
- 24:13İbn-i Haldun'un Etkisi
- İbn-i Haldun'un hikayesini medeniyetlerin hikayesi olarak okuyanlar, büyüme, gelişme, duraklama ve çöküş evresini görürler.
- İbn-i Haldun'un Mukaddimesi Abdülhamid döneminde yasaklanmıştır.
- Osmanlı'nın tarihsel seyrini bazı Osmanlı tarihçileri İbn-i Haldun'un teorisine göre okumaya başlamış, Kanuni dönemi pik dönemdi, ondan sonra duraklama yaşadık ve şimdi geriliyoruz diyerek çöküşün kaçınılmaz olduğu dillendirilmeye başlanmıştır.
- 25:26Coğrafya ve Kader
- "Coğrafya kaderdir" sözü İbn-i Haldun'a ait olmasa da, İbn-i Haldun'un tezlerinin dışladığı bir sözde değildir.
- İbn-i Haldun'a göre toplumsal olaylar belli bir bağlamın üzerinde gerçekleşir ve bu bağlam en temelde iktisattır.
- İktisadi koşulları coğrafya ve iklim belirler, bir yerin ne kadar verimli topraklara sahip olduğu oranın iktisadi yapısını ve koşullarını belirler.
- 26:46Kurumsallaşma ve Batı'nın Gelişimi
- İbn-i Haldun kurumsallaşma tezini kapsayan bir teorisyen değildir çünkü onda kurumsallık halktan kopuş getirir.
- Bir yapı kurumsallaştıkça ezber içine düşmeye başlar, ezberden dolayı da çıkacak krizleri göremez ve çözemez hale gelir.
- Batı'nın gelişmesi o stabiliteyi sağlamasıyla olurken, İbn-i Haldun zaten stabil durumlarda kendi tezinin geçerli olmadığını söyleyen bir isimdir.
- 27:20Akışkanlık ve İstikrarsızlık
- Huri Cihan İslamoglu'nun "fludity is the name of the game" (akışkanlık oyunun adı) sözü, 2008 sonrası dünyanın iktisadi ve siyasi yapısını tanımlamak için kullanılmıştır.
- İstikrar zaman zaman oyunun kuralı iken, istikrarsızlık oyunun kuralı olduğu senaryoda İbn Haldun'un tezleri geçerli olmaktadır.
- İstikrar oyunun kuralı olduğunda kurumsallaşma daha kolay hale gelir ve İbn Haldun'un teorisi modern devletin doğuşunu açıklamak için uygun değildir.
- 28:11İbn Haldun'un Türkiye'deki Önemi
- Türkiye'de İbn Haldun, AK Parti'nin iktidara gelişini ve sonrasında nasıl bir hale dönüştüğünü anlamak için kullanışlı bir araçtır.
- İbn Haldun'un en iyi Türkçe çevirisi Süleyman Uludağ'ın Dergah Yayınları'ndan çıkan çevirisi olup, girişinde İbn Haldun'un hayatını anlatan ve kitaplarının özeti bulunan 150 sayfalık bir tahlil bulunmaktadır.
- Konuşmacı, İbn Haldun'a ilgi duyanlar için Ümit Hasan'ın "İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi" kitabını ve yabancı kaynaklar olarak Muhsin Mehdi ile Azize Azmi'nin kitaplarını önermektedir.
- 29:26Video Serisi Hakkında
- Konuşmacı, üniversitede sosyolojiye giriş dersinde İbn Haldun'un sosyolojinin kurucusu olup olmadığı sorusuna "ben İbn Haldun'u tanımıyorum" cevabını veren bir hocadan etkilenmiştir.
- Kırkdokuz W'de portreler serisinde Batı siyasi düşüncesinden önemli isimlere yer verildiği için, İslam düşünce tarihi gibi bir seriye başlanabilir ve en önemli isim İbn Haldun'dur.
- Batı siyasi düşünce tarihinin dışında kalan bir düşünce tarihi serisine ilgi varsa yorumlarda belirtilmesi istenmektedir.