Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, hava trafik kontrol (ETC/ATC) sistemleri hakkında teknik bir eğitim sunumudur. Konuşmacı, radar teknolojileri ve transponder sistemleri hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, hava trafik kontrol sisteminde kullanılan radar teknolojilerini (PİYASA ve SSR) ve transponder sistemlerini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte Mode A, Mode C ve Mode S gibi farklı sorgulama modları, transponderların çalışma prensipleri, tanımlama kodlarının oluşturulması ve irtifa bilgilerinin aktarılması gibi konular görsel animasyonlarla desteklenerek anlatılmaktadır.
- Ayrıca, video da transponder antenleri, ATC kontrol paneli, ETS ekranı ve dijital veri transferi teknikleri gibi teknik detayları da içermektedir. Hava trafik kontrol sisteminde kullanılan TİKA (trafik çarpışma önleme sistemi) gibi diğer parçalar da kısaca ele alınmaktadır.
- Hava Trafik Kontrol Sistemi ve Radar Teknolojisi
- Hava trafik kontrol sisteminde kullanılan radarlar, uçakları tespit etmek için kullanılmaktadır.
- Radar teknolojisi ilk olarak 20. yüzyılın ortalarında yaşanan savaşlar sırasında, özellikle II. Dünya Savaşı'nın son kısımlarında popüler olmuştur.
- Savaş sonrası radar teknolojisi, anten yapımı için geliştirilmiş elektronik malzemeler ve malzemelerle birlikte ilerlemiştir, bu da daha verimli ve yüksek çözüme sahip sistemlerin gelişmesine olanak tanımıştır.
- 00:49Hava Trafik Kontrol Sistemlerinin Yapısı
- Hava trafik kontrol sistemi, birincil gözlem radarı (PSR), ikincil gözlem radarı (SSR), havadaki trafik için yüzey hareket radarları (SMR) ve transponderlardan oluşmaktadır.
- Transponderlar yer istasyonundan alınan radar sinyalleri ile sorgulanır ve seri darbeler şeklinde otomatik olarak yanıtlanırlar.
- Transponderlar, radar kontrol alanındaki uçağa ait tanımlama bilgileri ve otomatik yükseklik bilgilerini kodlar ve bu bilgiler kontrolör tarafından alınarak hava trafiğinin efektif bir şekilde idame ettirilmesi için kullanılır.
- 02:04Piyasa Radarının Çalışma Mantığı
- Piyasa radarı, gökyüzüne belli bir azim mutta belli bir yönde radyo dalgaları gönderir ve bu dalgalar uçağa çarparak tekrar geri yansır.
- Piyasa radarları dakikada 5 ila 12 devir arasında 360 derece çevresinde dönerek azim bilgisi sağlar.
- Bu sistem karşıdaki uçaktan bağımsız, tek başına çalışan bir sistemdir ve hedefte bulunan cismin dost ya da düşman olup olmamasına bakmadan sadece varlığını algılar.
- 04:49SSR ve TİKA Sistemleri
- SSR (ikincil izleme radarı) kesik çizgilerle gösterilmiş bir sorgulama yürütür; uçağın içerisindeki sistemler ve yerdeki sistemler ayrık işaretler şeklinde haberleşir.
- TİKA (trafik kolon avcı) sistemi, uçaklar arasında sorgulama işlemi yaparak çarpışma ve kazayı önleme amacıyla ETS sisteminin altyapısını kullanır.
- Hava trafik kontrol radar (ATC-RBS) sistemi, hava sahasında bulunan hava araçları pozisyon ve tanıma bilgilerini paylaşmak için hava aracı ve yer tabanlı sistemlerden oluşur.
- 06:03Sistemlerin Teknik Özellikleri
- Hava aracı ekipmanları transponder (alıcı-verici birim) olarak adlandırılır ve sinyal göndermek ve almak için farklı bantlar kullanırlar.
- Yer tabanlı ekipmanlar birincil gözlem radarı (PSR) ve ikincil gözlem radarı (SSR) dan oluşur.
- PSR yaklaşık olarak dakikada 5 ila 12 devir arasında sürekli olarak dönerek sinyal gönderen bir sistemdir.
- 06:42SSR Radar ve Sorgulama Modları
- SSR (İkincil Gözlem Radarı) uçaklar için karşılıklı sorgulama amacıyla kullanılan radarlar olup, hava sahasındaki uçağı tanımlama ve irtifa konusunda iki darbe seti göndererek sorgulama işlemi yapar.
- Sorgulama için kullanılan iki temel mod vardır: Mode A temel ATC sorgulaması için ve Mode C irtifa bilgisi için dijital veri transferi talebi için kullanılır.
- Mode A darbeleri sekiz mikro saniyelik parçalar halindedir ve uçağı tanımlamak için, Mode C darbeleri yirmi bir mikro saniyelik darbeler halindedir ve irtifa konusunda sorgulama yapar.
- 08:39Transponder Sistemi ve Sorgulama İşlemi
- Transponder sisteminde belli bir frekansta sinyal gönderirken başka bir frekansta cevap alınır ve bu sistem uydularda da kullanılır.
- İki sistem birbirinden tamamen bağımsız olarak çalışır, ancak bir gösterge üzerinde bu iki bilgi senkronize olarak birleştirilir.
- Sorgulama sırasında kerteriz durumu kullanılır; piyasa radar hangi kerterize sinyal gönderiyorsa, sadece o bölgedeki sorgular aktif edilir ve bilginin güvenliği sağlanır.
- 10:55Sorgulama Darbeleri ve Özellikleri
- Sorgulama bir darbe paketidir ve üç tip darbe vardır: P1 başlangıcı, P3 bitişi gösterir, P2 darbesi ana lob veya yardımcı lob olarak karşımıza çıkar.
- Mode A sorgulama kodlarında darbe genişliği standartta sıfır virgül seksen mikro saniye olup, P1 ile P2 arasındaki süre iki mikro saniye, P1 ile P3 arasındaki süre sekiz mikro saniye olur.
- Mode C sorgulamasında P1 ile P3 arasındaki süre yirmi bir mikro saniye olur ve P1 ile P2 arasındaki güçler on sekiz desibel daha altadır.
- 13:01Sorgulama Geçerliliği ve Cevap Verme
- Uçağın transponder, P1 darbesinin P2 darbesinden daha büyük olması durumunda geçerli bir sorgulama olduğunu algılar ve cevap verir.
- Eğer P2 genliği P1 genliğinden altı desibel daha büyükse, transponder otuz beş mikro saniye boyunca sorgulama yanıt vermeyecektir.
- P1 ve P2 olmak üzere iki adet çerçeve darbe vardır ve aralarında yirmi bir virgül otuz mikro saniye boşluk bulunur.
- 15:18Tanımlama Kodları ve İrtifa Bilgisi
- Mode C için geçerli olan durumlar, pilotlar tarafından seçilen dört bin doksan altı farklı durum yani iki yüz elli on iki tanımlama bilgisini oluşturmak için kullanılacak kod ataması sıfırdan yedi diş kadar yapılacaktır.
- Tanımlama kodları A, B, C ve D darbe grupları olarak ifade edilir ve her bir dijit için belirli darbeler kullanılır.
- İrtifa bilgisi de kodlayarak gönderilir ve hassasiyet yüz feetlik aralıklarla gerçekleştirilir, bu bilgiler özel bir tablo üzerinden kodlanır.
- 19:23Mode S Sorgulama ve Cevaplama
- Mode S sorgulama tipine bağlı olarak uçaklar yanıtlamalarında irtifalarını ve ATC-RBS dört bin doksan altı kodunu raporlarlar.
- Her bir taramada uçağın ATC-RBS sorgulaması Mode A ve Mode C'nin her ikisinde de yapılabilir.
- Mode S yanıtlama ön işaret ve veri bloğundan oluşmaktadır ve veri bloğu darbe pozisyon modülasyonu (PPM) tekniğine göre oluşturulur.
- 20:23ATC RBS Modları ve Çalışma Prensibi
- ATC RBS modlarında tüm çağrı sorgulamalarında P4 darbesinin 128 mikrosaniye sonra ön işaret bloğu görülmektedir.
- Her sensöre bir IC veya sorgulayıcı kod olarak bilinen ayrı bir tanımlama kodu tahsis edilir ve bu kod tüm sorgulamalara ve yanıtlara dahil edilir.
- Hedefler MOPS döneminde gözetim bilgileri için seçici olarak sorgulanır ve sorgulama içindeki kontrol bilgileri, yer sensörünün kilitleme ve uygulamasına izin verir.
- 21:32Kilitleme Süreci
- Kilitleme, hedefin 18 saniyelik bir süre boyunca IC ile tüm aramaya cevap veremeyeceği anlamına gelir ve bu tüm alanlarda elde edilen Mode S modu hedeflerine uygulanır.
- Uçak sensör kapsamına girer ve tüm çağrılar alır, ancak kontrol alanında eşittir X içerir fakat yanıtları radar tarafından alınmaz.
- Transponder, 24-bit ICAO uçak adresi ve orijinal alınan sorgulamadaki C ile alt alanları içeren tüm aramaların yanıtlarını üretmeye başlar.
- 23:05Seçici Sorgulamalar ve Kilitleme
- Seçici sorgulamalar, alıcı-vericiye ve IC yi kullanan tüm sensörlerden gelen diğer tüm aramaları dikkate almama talimatı veren kontrol bilgilerini içerir.
- Transponder 18 saniyelik bir süre boyunca kullanılan tüm sensörlerden gelen tüm aramaları yok sayar.
- Sensör normalde tüm seçmeli gözetim sorgulama ile birlikte kilitleme zamanlayıcısını sıfırlar, böylece hedef sensör kapsama alanı boyunca ilerlerken tüm aramaların kilitlenmesinin garantilenmesi sağlanmış olmaktadır.
- 23:41RF Ortamı ve Mod Geçiş Modeli
- Tüm hedeflerin güvenilir bir şekilde elde edilebilmesi ile RF ortamında edinim sorgulamalar için istenmeyen yanıtlarla doldurma potansiyeli arasında dikkatli bir denge kurulmalıdır.
- Minimum parazit sağlamak ve edinim etkilerini yönetmek için uygun bir mod geçiş modeli veya MP oluşturulması gerekmektedir.
- Mode A ve C ile Mode S donanım uçağı minimum karşılıklı girişimde gözetimini sağlamak için yer uçak RF 1090 MHz kanalı tüm çağrı aktiviteleri ve yoklama aktiviteleri arasında zaman paylaşımı olarak çalışır.
- 24:43Sorgulama İşlemi
- 1090 MHz sorgulama işaretleri antenler tarafından alınır ve kublaj devresinden alıcıya iletilir.
- Sonrasında çözücü devreye gider ve pilot kontrol darbesinden sorgulama işaretine göre yanıt oluşturulur.
- Mode C için irtifa bilgisi dijitalleştirici cihaza gönderilir ve dijital veriler tanımlama kodu ile birlikte tekrar cevaplama kodu olarak gönderilir.
- 25:39Transponder ve Anten Yapılandırması
- Transponderların yerleşimi, anten yerleşimleri DMI ve TİKA sistemi ile Supre veri yolu üzerinden bağlanır ve yaklaşık 1 GHz frekansı L bandındaki haberleşme sinyalini içerir.
- Tek bir ATC kontrol birimi sistem seçimini mümkün kılar ve bu sayede transponder seçimi ile kod ve fonksiyon verisi seçimi yapılmış olur.
- Antenler, yer istasyondan gelen sorgulama işaretlerini alır ve cevaplamak üzere yönlendirir, transponder sinyal gücüne göre üst veya alt anteni seçer.
- 27:46Panel ve Kontroller
- ATC panelinde IDEN tuşu anlık olarak basıldığında ilave tanımlama bilgileri gönderir.
- Seçici anahtar beş farklı konuma sahiptir: Stand-by, Alt/Üst Repeat, Xponder, TA Only ve TA/RA.
- Üst tarafta TRAFFIC tuşu ile 2700 feet altındaki ve üstündeki uçaklar gösterilirken, ABV tuşu 2700 feet altı ile 9900 feet üst tarafı arasındaki trafik, BLW tuşu ise 2700 feet üstü ile -9900 feet altındaki bölgedeki uçakları gösterir.
- 30:47ETS Ekranı ve Bilgiler
- ETS ekranında çevresindeki trafikle alakalı uçaklar ve tanımlama bilgileri görüntülenir.
- Uçak üzerinde hangi sistemden haberleşme yapıldığına göre değişen tanımlama kodu ve irtifa bilgisi gösterilir.
- Eğer hedefteki uçakta TİKA sistemi varsa bu T harfi ile ifade edilir ve uçağın hız değeri de ekran üzerinde görüntülenir.