Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan genetik kalıtım konusunu açıklayan kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, kalıtım, homozigot ve heterozigot döl, dominant ve çekinik aleller, genotip ve fenotip gibi temel kavramları açıklayarak başlamakta ve ardından çeşitli genetik çaprazlama sorularının çözümünü adım adım göstermektedir. Eğitmen, bezelye, saç şekli, göz rengi, kulak memesi, tohum rengi, çiçek şekli ve gövde uzunluğu gibi farklı karakterler üzerinden çaprazlama tabloları ve Punnet karesi kullanarak gelecek nesillere aktarılan genotip ve fenotip oranlarını hesaplamaktadır.
- Videoda ayrıca akraba evlilikleri konusu ele alınmakta ve Türkiye'deki akraba evliliklerinin oranları hakkında bir grafik üzerinden yorumlar yapılmaktadır. Sirke sineklerinin göz rengi genotipleri ve beyaz çiçekli bezelyelerin elde edilmesi için gerekli çaprazlama türleri gibi özel durumlar da incelenmektedir.
- 00:10Kalıtım Kavramları
- Homozigot döl, dişi ve erkek atadan gelen alellerin aynı olma durumudur; heterozigot döl ise farklı olma durumudur.
- Kalıtım birimlerine gen denir, nükleotit değildir.
- Melez düz tohumlu iki bezelyenin çaprazlanması sonucu oluşan bezelyelerin tamamı düz tohumlu olabilir.
- Bir karakterin oluşumunda etkisini her zaman gösteren alellere dominant alel denir.
- 01:38Çaprazlama Örnekleri
- Uzun ve kısa bezelyeleri kullanan bir araştırmacı, uzun boy karakterinin baskın olduğunu belirlemek için çaprazlamalar yapar.
- Birinci çaprazlamada uzun uzun iki beze ile çaprazlanmış ve kısa bezelye elde edilmiş, bu durumda uzun boyun kısa boya baskın olduğu sonucuna ulaşılabilir.
- İkinci ve üçüncü çaprazlamalarda uzun boylu bezelyenin dominant olup olmadığı kesin olarak belirlenebilir.
- 03:35Genotip ve Fenotip İlişkisi
- Kalıtsal özellikleri belirleyen alel genlerden baskın olanlar büyük harfle, çekinik olanlar küçük harfle gösterilir.
- Kıvırcık saçın düz saça, kahverengi gözün yeşil göze baskın olduğu bilindiğine göre, anne ve babanın genotipleri içerisinde çekinik olan aleller yer almalıdır.
- Anne ve babanın ikisi de homozigot baskın karakterlere sahip olamazlar.
- 05:41Çaprazlama Analizi
- Canlılarda görülen karakterler, dişi ve erkek bireylerden aktarılan alellerin bir araya gelmesiyle oluşur.
- Yuvarlak ve üçgen sembolleri ile gösterilen alellere sahip erkek bireyin dişi birey ile çaprazlanması sonucu oluşabilecek yavru bireylerin fenotipleri tabloda gösterilmiştir.
- Yuvarlak çekinik özelliğe ait aleldir ve erkek birey homozigot genotipe sahiptir.
- Dişi bireyde her iki alel de çekinik özelliğe ait değildir, hem ayrı kulak memesi aleli hem de yapışık kulak memesi aleli vardır.
- 08:58Bezelyelerde Genotip ve Fenotip
- Heterozigot genotipe sahip bezelyeler iki farklı fenotipe sahip olamazlar.
- Ata bireylerden aktarılan aleller aynı ise sadece çekinik özelliğe ait fenotip görülmez, baskın aleller de kendilerini gösterebilir.
- Yapısında sadece baskın alel bulunan genotip sonucu baskın özelliğe ait fenotip görülür.
- 10:44Punnet Karesi
- Punnet karesi, gelecek nesillerde oluşabilecek her türlü genotipi gösteren basit bir grafik modelleme yöntemidir.
- Bu yöntem ile çaprazlama sonucu belli bir özelliğin sonraki nesillere aktarma olasılığı hesaplanabilir.
- Bezelyelerde bir özelliğe ait çaprazlamada genotip oranları %25 AA, %50 Aa ve %25 aa; fenotip oranları ise %75 mor renkli ve %25 beyaz renkli çiçeklerdir.
- 12:26Genotip ve Fenotip Çeşitleri
- Genotip çeşitleri Aa, AA ve aa olmak üzere üç çeşittir.
- Fenotip çeşitleri mor ve beyaz olmak üzere iki çeşittir.
- Genotip oranı %25 AA, %50 Aa ve %25 aa olarak hesaplanırken, fenotip oranı %75 mor ve %25 beyaz olarak ifade edilir.
- 14:19Kalıtım Kavramları
- Gen, DNA molekülü üzerinde yer alan ve belirli bir özelliğin üretimi için şifre veren DNA bölümüdür.
- Resesif gen (çekinik gen), genotipte etkisini her zaman gösteremeyen alel gendir.
- Fenotip, genetik etkenlerle oluşan özelliklerin canlının dış görünümüne yansımasıdır.
- 15:18Kromozomlar ve Cinsiyet Belirleme
- Hem kadınlarda hem erkeklerde ortak kromozomlar bulunur.
- Kadınlarda eşey kromozomu olarak sadece X kromozomu bulunur.
- Sperm hücresinin yapısında iki çeşit eşey kromozomundan sadece birisi bulunabilir.
- Çocukların cinsiyetini sadece yumurta hücresinden aktarılacak kromozomlar değil, sperm hücresinden gelen eşey kromozomları belirler.
- 17:01Genetik Çaprazlamalar
- Bezelyelerde olduğu gibi diğer canlılardaki karakterler de dişi ve erkek bireylerden aktarılan alellerin bir araya gelmesi sonucu oluşur.
- Anne saç şekli bakımından melez genotipe sahiptir çünkü çocukta düz saçlı olmasına rağmen anne kıvırcık saçlı.
- Çocuk baskın özelliğine sahip olan göz rengi alellerini babasından almıştır çünkü anne çekinik bir göz rengine sahiptir.
- 19:11Çaprazlama Sonuçları
- Mor çiçekli iki bezelyenin çaprazlanması sonucu mor ve beyaz çiçekli bezelyeler elde edilebilir hipotezi test edilmiştir.
- İlk çaprazlamada tüm bezelyeler mor çiçekli olduğu için hipotez ispatlanamamıştır.
- İkinci çaprazlamada heterozigot yapıdaki mor çiçekli bezelyeler (Aa) kullanılarak hem mor hem de beyaz çiçekli bezelyeler elde edilmiştir.
- 21:29Tohum Şekli Çaprazlamaları
- Bezelyelerde düz tohum şekli aleli, buruşuk tohum şekli aleline baskındır.
- K ve L bezelyeleri arasında yapılan üç çaprazlama sonucunda düz, düz ve buruşuk tohumlu bezelyeler elde edilmiştir.
- K ve L bezelyelerinin genotipleri Aa olmalıdır ki çaprazlamalarda farklı tohum şekilleri elde edilebilsin.
- 23:21Tohum Rengi Çaprazlamaları
- Tohum rengi bilinmeyen iki bezelye bitkisinin çaprazlanması sonucunda oluşabilecek bezelyelerin genotip ve fenotip çeşitleri grafiklerde gösterilmiştir.
- Genotip oranı %50 K, %25 L ve %25 M genotiplerinden oluşmaktadır.
- Bu oranların oluşabilmesi için sarı renkli heterozigot bezelyelerin (Aa) çaprazlandığı söylenebilir.
- 24:40Bezelye Çaprazlaması ve Genotipler
- Büyük S ve küçük s alellerinden oluşan genotipler, sarı tohum rengini (P) oluştururken, küçük s aleli yeşil tohum rengini (R) simgeler.
- P fenotipine sahip iki bezelyenin çaprazlanması sonucu yeşil tohum renkli bezelyeler oluşabilir.
- R fenotipine sahip iki bezelyenin çaprazlanması sonucu sarı tohum renkli bezelyeler oluşamaz.
- 27:39Bezelye Çaprazlaması Problemi
- Sarı tohum rengi aleli, yeşil tohum rengi aleline baskındır.
- Sarı bezelye ile çaprazlandığında hepsinin sarı renkli olduğu görülen bezelyenin genotipi büyük S ve küçük s olabilir.
- Sarı bezelye ile çaprazlandığında hem sarı hem de yeşil renkli bezelyeler elde edilen bezelyenin genotipi büyük S ve küçük s olabilir.
- 31:17Bezelye Özellikleri ve Genotipleri
- A numaralı özelliğe ait genotip, aynı tohum rengi fenotipine sahip iki bezelyenin çaprazlanması sonucu elde edilebilir.
- İki numaralı özelliğe ait genotip sadece aynı tohum şekli fenotipine sahip iki bezelyenin çaprazlanması sonucu elde edilebilir ifadesi yanlıştır.
- Dört numaralı özelliğe ait genotip, farklı gövde uzunluğu fenotipine sahip iki bezelyenin çaprazlanması sonucu elde edilebilir.
- 34:02Akraba Evlilikleri
- Aralarında kan bağı bulunan bireylerin yaptığı evliliğe akraba evliliği denir.
- 2010 yılından itibaren akraba evliliği oranı düşüş göstermiştir.
- Akraba evliliklerinin olumsuz yönleri hakkında bilinçlenme artmış olabilir.
- 35:14Bezelye Çaprazlaması ve Çekinik Genler
- Bezelyelerde çiçeğin yanda olma durumu uçta olma durumuna baskındır.
- Çaprazlanan bezelyelerde oluşacak her bezelyede çekinik gen bulunur.
- Çaprazlanan bezelyelerde her bezelyede baskın gen bulunur ifadesi kesinlikle doğrudur denilemez.
- 37:18Karakterler ve Genotipler
- Canlının sahip olduğu her bir özelliğe karakter denir.
- Canlının sahip olduğu her bir karakter bir anneden diğer babadan gelen ve harflerle gösterilen algenlerden oluşur.
- Farklı alelgenler farklı harflerle gösterilir.
- 38:20Genetik Çaprazlama Sorusu
- Büyük E ve küçük e genotipleri elde edildiğinde, saf genotipli bitkilerin oluşabileceği durum sadece ikinci karakterde (D) mevcuttur.
- Her üç karakter için yapılan çaprazlamalar sonucu melez genotipli bitkiler oluşabilir, baskın fenotipli bitkiler oluşabilir ve çekinik fenotipli bitkiler oluşabilir.
- Yanlış olan şık, "her üç karakter için yapılan çaprazlamalar sonucu saf genotipli bitkiler oluşabilir" ifadesidir.
- 40:35Sirke Sinekleri Çaprazlaması
- Kırmızı göz rengine sahip sirke sineklerinin çaprazlanması sonucu elde edilen ilk kuşaktaki sineklerin fenotiplerinin %25 beyaz gözlü, %75 kırmızı gözlü olduğu gözlemlenmiştir.
- Bu fenotip oranları, çaprazlanan sineklerin genotiplerinin heterozigot kırmızı (Kk) olduğunu göstermektedir.
- Yanlış olan yorum, "ilk kuşakta elde edilen sirke sinekleri arasında yapılacak çaprazlama sonucu beyaz göz renkli sirke sineği oluşmaz" ifadesidir.
- 43:11Bezelyelerde Çaprazlama
- Yeşil bezelye için büyük A, sarı bezelye için küçük a; şişkin tohum zarf şekli için büyük B, boğumlu tohum zarf şekli için küçük b sembolleri kullanılmıştır.
- Çaprazlama sonucunda her iki bezelye karakterinde de dört tane alel oluşması için ata bezelyelerin genotipleri Aa ve aa olmalıdır.
- Tohum zarf şekli için büyük B'den iki tane ve küçük b'den altı tane oluşması için ata bezelyelerin genotipleri Bb ve bb olmalıdır.
- 45:29Beyaz Çiçekli Bezelye Elde Etme
- Çiçeklerde mor çiçek rengi aleli, beyaz çiçek rengi aleline baskındır.
- Beyaz çiçekli bezelye elde etmek için melez mor çiçekli bezelye ile beyaz çiçekli bezelye veya melez mor çiçekli bezelye ile tekrar melez mor çiçekli bezelye çaprazlanabilir.
- Saf döl mor çiçekli bezelye ile melez döl mor çiçekli bezelye çaprazlanarak beyaz çiçekli bezelye elde edilemez.