Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) hakkında kapsamlı bir eğitim sunumudur.
- Video, GDO'nun tanımı ve tarihsel gelişimiyle başlayıp, biyoteknolojinin gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır. Ardından GDO'ların oluşum süreci, gen aktarımı teknikleri, kullanım amaçları, faydaları ve zararları detaylı şekilde ele alınmaktadır. Sunum, GDO'ların saptanma yöntemleri ve insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında bilimsel değerlendirmelerle sonlanmaktadır.
- Videoda GDO'ların herbisit ve böceklere karşı dayanıklılık kazandırma, ürün miktarını artırma, besinsel özelliklerin geliştirilmesi gibi avantajları ile besin kalitesindeki değişiklikler, alerjik reaksiyonlar, biyolojik çeşitliliğin tehdidi ve çevre etkileri gibi zararları örneklerle açıklanmaktadır. Dolly koyunu örneği üzerinden genetik transfer süreci de anlatılmaktadır.
- 00:11GDO Nedir?
- GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar), biyoteknik yöntem ve metodlarla kendi türü dışında bir türden yer aktarılarak belirli özellikleri değiştirilmiş bitki, hayvan ya da organizmalardır.
- Bu teknolojiyle gerçekleştirilen işlemlere rekombinant DNA teknolojisi denir ve bu organizmalara aktarılan genlere transgen denir.
- Biyoteknoloji, canlı organizmaları ya da bunlardan elde edilen ürünleri kullanarak yeni ürün ve hizmetlerin üretilmesi olarak tanımlanabilir.
- 02:19GDO'ların Gerekliliği
- İnsanlık tarımla ilgilenmeye başladığı günden beri doğaya müdahale etmekte ve evcilleştirdiği hayvanların ve bitkilerin genetik yapılarını iyileştirme çabaları sarf etmektedir.
- Dünya üzerindeki nüfusun artmasıyla birlikte bu çabalar hızlanmış, yeni teknikler geliştirilmiş ve tarımla uğraşan yeni bilim dalları ortaya çıkmıştır.
- 20. yüzyılın başlarından itibaren genetik biriminde meydana gelen gelişmelerin bitki ve hayvansalda yaygın olarak kullanılması, yüksek verimli bitki, çeşit ve hayvan ırklarının geliştirilmesine olanak sağlamıştır.
- 03:59Biyoteknolojinin Gelişimi
- Biyoteknoloji, klasik biyoteknolojiden modern biyoteknolojiye doğru ilerlerken karmaşıklık düzeyi sürekli artmıştır.
- İlk başta fermantasyon ile başlayıp, biyolojik azot fiksasyonu, bitki doku kültürü, hayvanlarda embriyo transferi, monoklonal antikor üretimi, rekombinant DNA teknolojisi, mikroorganizma genetik mühendisliği, bitkilerde genetik mühendisliği ve hayvanlarda genetik mühendisliği şeklinde ilerlemiştir.
- GDO'nun doğuşu Mendel teorisi üzerine kurulmuş olan klasik bitki ve hayvan ıslahının uzun sürede gerçekleşmesinden dolayı bilim adamları bu süreçten tasarruf etmek adına canlıların genlerindeki değişmeyi hedeflemişlerdir.
- 05:50GDO'ların Oluşumu
- Genetiği değiştirilmiş organizmaların oluş şekli, DNA teknolojisi kullanarak insektisitlere karşı etkili olan bitkiler üretmek için insektisit genini destrüksiyon enzimleriyle kesip, plazmit vektöründe eş gelecek şekilde kesip ligaz enzimi ile yapıştırarak gerçekleşir.
- Bu yapı bitki hücresi içerisine yerleştirilir, üreme olduktan sonra insektisit özelliğine sahip olan genler seçilir ve yeni kültür içerisine aktarılır.
- Bu insektisit özelliğine sahip bitkileri yiyen hayvanlar ve böcekler ölmektedir.
- 07:38Bitkilerde Gen Aktarımı
- Bitkilerde gen aktarımı, herbisit ve böceklere karşı dayanıklılık kazandırılması, brüksel kungus, bakteri ve bitki parazitlerine karşı direnç kazanması, çevre koşullarına karşı tolerans, azot pikasyonu ve ürün miktarının geliştirilmesi gibi amaçlarla yapılır.
- Bitkilerdeki gen transfer aşamaları: DNA ekstresyon, tek bir genin klonlanması, gen dizayn edilmesi, transformasyon ve geri çaprazlama basamaklarından oluşur.
- DNA ekstraksiyonu için doku kültürü içinde kullanılan doku örneği alınabilir veya doku kültürü için kullanılan bireysel hücre alınıp hücre kültürü içerisine konulabilir.
- 10:42Hayvanlarda Gen Aktarımı
- Hayvanlarda gen aktarımı, insan telepatik proteinlerin üretimi, organ ve doku nakilleri, insan sütüne benzer inek sütü yapımı, insan hastalıkların hayvan modelleri, hücre terapisi ve hastalık direnci, et ve süt üretiminin artışı ve özelliklerinin iyileştirilmesi için kullanılır.
- Büyüme hormonu aktarılan transgenik fare, normal bir fareye göre ortalama 44 gram ağırlığında olabilir.
- Genetiği değiştirilmiş hayvanlar, genomlarında kendine ait olmayan bir geni taşıyan hayvanlardır.
- 11:53Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Üretimi
- Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) genetik şifrenin çözülmesi, fizyolojik sistemlerin genetik kodunun belirlenmesi, hastalık modellerinin geliştirilmesi ve yeni hayvansal ürünlerin üretilmesi amacıyla üretilmektedir.
- Dolly koyunu örneğinde, siyah gözlü koyunun yumurta hücresinin çekirdeği uzaklaştırılıp, beyaz yüzlü koyunun çekirdekli hücresi ile birleştirilerek yeni bir embriyo oluşturulur ve siyah yüzlü dişi koyuna nakledilir.
- Oluşan yavru, beyaz yüzlü koyunun çekirdeğinden dolayı beyaz yüzlü koyuna benzer.
- 13:37GDO'ların Biyolojik Çeşitliliğe Etkisi
- Gen transferi esnasında istemsiz gen kaçışları meydana gelebilir ve yeni aktarılan genler doğal bitki türünü atlayarak çevredeki doğal türlerde genetik çeşitliliğin kaybına neden olabilir.
- Yabani türlerin doğal yapılarında sapmalara neden olabilir ve tek yönlü kimyasal kullanılmasından kaynaklanan tek yönlü evrim ekosistemdeki tür dağılımını ve dengeleri bozabilir.
- 14:17GDO'ların Saptanması
- GDO'ların saptanmasında iki temel strateji vardır: modifiyegen tarafından üretilen protein veya genetik materyalin kendisinin saptanması.
- DNA bazlı metotlar arasında PCR, multiple PCR, antistatic competitive PCR ve retime PCR kullanılmaktadır.
- Protein bazlı metotlar arasında ELISA ve Western Blot yöntemleri yaygın olarak kullanılmaktadır.
- 15:53GDO'ların Faydaları
- GDO'lar besin kalitesinin ve sağlığa yönelik faydaların artırılması için kullanılır, meyve ve sebzelerin ömrünü ve kalitesini arttırmak için bitkisel ve hayvansal ürün verimlerinin artırılması sağlanır.
- Yenilenebilir aşı ve ilaç üretimi, insan hastalıklarının tedavisinde ve organ maddelerinde kullanılması gibi alanlarda kullanılmaktadır.
- Transmik ürünler daha az ilaçlama gerektirdiğinden çiftçiler arasında girdi masraflarını azaltır ve çevre açısından daha az tarımsal kimyasal kullanımının olumlu etkisi vardır.
- 17:11GDO'ların Çevresel Faydaları
- Tarla sürümleri sırasında kullanılan traktörlerin doğaya salmış olduğu karbondioksit miktarı (sera gazı salınımı) azalır.
- Hardisklere dayanıklı soya ya da mısır çeşitleri en az toprak işlemesi, hatta hiç toprak sürümü yapılmadan önceki yılın sap kalıntıları üzerine ekimin mümkün olduğu bölgelerde toprak erozyonu gözle görülür bir oranda azalmıştır.
- GDO'lu mısırların klasik mısırlara göre önemli ölçüde daha az fomosin içerdiği gösterilmiştir, bu madde kansere neden olmaktadır.
- 18:02GDO'ların Diğer Faydaları
- Zararlı böceklere karşı kendi teni üreten mısır çeşitleri, Asillus'ten alınan bir genle bu böcekler için zehirli olan ancak başka canlılara zarar vermeyen madde üretimi sağlar.
- Asya ülkelerinde görülen kronik beslenme yoksulluğuna yönelik demir ve vitaminlerden zenginleştirilmiş pirinç üretilmiştir.
- 18:31GDO'ların Zararları
- Besin kalitesindeki değişiklik ve gıda güvenliği açısından kafada soru işareti oluşturmuştur.
- Bazı insanlarda alerjik reaksiyonlar veya toksik etkiler göstermiştir, bu kişinin bağışıklığına ve yapısına göre değişim göstermektedir.
- Patentleri ve terminatör teknolojisinin etkisi, yeni değiştirilmiş gıdaların etkilenmesi ile ilgili kaygılar, çevresel kaygılar ve bilinmeyen korkular vardır.
- 19:13GDO'ların Biyolojik ve Genetik Çeşitliliğe Etkisi
- Tek bir çeşit verimli ürün sürekli üretilmesi durumunda diğer çeşitliliğe karşı bir tehdit oluşturabilir.
- Çeşitli grupların dini, kültürel ve etik kaygıları da GDO'ların zararları arasında yer almaktadır.
- Yapılan araştırmalar sonucunda antibiyotiklere karşı direnç şekillenmiş, alerjinin detoksite gibi etkiler tespit edilmiştir.
- 19:57GDO'ların İnsan Sağlığına Etkileri
- GDO'lu pirinçle vücudumuzun vitamin sentezi yeteneği azalabilir ya da yok olabilir.
- Genetiği değiştirilmiş ürünlerin sağlık üzerinde özellikle uzun dönemde yaratabilecekleri etkiler üzerinde henüz kesin bir bilgi bulunmamaktadır.
- 20:40GDO'ların Doğal Çevreye Etkisi
- Doğal çevreyi bozan en önemli faktörlerden birisi insanın kendisidir ve organik tarım dahil her türlü tarımsal üretimin çevre üzerinde olumsuz bir etkisi vardır.
- Önemli olan doğanın zararı onarabilip onaramayacağıdır, eğer doğa bunu onarabiliyorsa herhangi bir problem söz konusu değildir.
- Piyasaya sürülmüş olan tüm ürünlerde ekolojik denge üzerindeki olası olumsuz etkiler bilimsel veriler ışığında değerlendirilmiş ve risk analizlerin ardından üretim izinleri verilmiştir.
- 22:29GDO'ların Dağılımı ve Geleceği
- Dünyada genetik yapısı değiştirilmiş canlıların ve bunlardan elde edilen gıdaların dağılımı hızla artmaktadır.
- Mısır, soya, yağ, un, nişasta, glikoz şurubu, sakkaroz, bisküvi, kraker, şekerlemeler, çikolata, hazır çorba gibi ürünlerde ve özellikle mısır ve soya yem olarak tüketen tavuk ve benzeri hayvanlardan elde edilen gıdalarda GDO'lar bulunmaktadır.
- Bu ürünlerin özellikle insan sağlığı üzerinde kısa ve uzun dönemde oluşturacağı etkiler yeterince bilinmemektedir ve genetiği değiştirilmiş organizmalarla ilgili alanda daha ileri çalışmaların yapılması ve kontrol önlemlerinin alınması gerekmektedir.