Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve öğrenciler arasında geçen interaktif bir psikoloji dersidir. Ders, gelişim psikolojisi konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır.
- Video, gelişim psikolojisinin temel kavramlarından başlayarak, Freud'un psikoseksüel gelişim aşamaları, Erikson'un psikososyal gelişim evreleri, kişilik gelişimi, duygusal gelişim, bağlanma ilişkisi ve Piaget'in bilişsel gelişim kuramı gibi konuları sırasıyla incelemektedir. Ders, doğumdan itibaren insan davranışlarının gelişimini, farklı gelişim dönemlerini ve bu süreçteki önemli teorileri detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Videoda ayrıca mizaç, karakter ve kişilik arasındaki farklar, gelişim psikolojisinin metodolojisi, çevresel faktörlerin davranışlara etkisi, aile içindeki sosyalleşme süreci ve çocukların arkadaşlık örüntülerinin gelişimi gibi konular da ele alınmaktadır. Piaget'in duyusal-motor evresi ve nesne sürekliliğinin gelişimi gibi bilişsel gelişim konuları da dersin içeriğinde yer almaktadır.
- 00:13Psikolojinin Çalışma Alanları ve Gelişim Psikolojisi
- Psikolojinin çalışma alanları ve tarihi ilk derslerde ele alınmış, bu derste ise davranışların gelişim süreci incelenecek.
- Gelişim psikolojisi, psikolojinin alt dallarından biri olup yaşam boyu değişen ve farklılaşan davranışlar üzerine odaklanmaktadır.
- Davranışlarımız ilk çıkış noktasından itibaren, küçük yaşlardan itibaren nasıl gelişiyor, nasıl değişiyor ve hangi açılardan farklılıklara uğruyor bu konulara bakılacaktır.
- 01:48Davranışlardaki Değişimler
- Arkadaş seçimimiz yaşla birlikte değişmektedir; çocukluktaki ve ergenlikteki arkadaş seçimimiz şimdiki seçimimizden çok farklıdır.
- Yaşımız ilerledikçe daha olgunlaştığımızı düşünürüz, geçmişte birçok şeye kızarken şu anda farklı bir bakış açısıyla yaşıyoruz.
- Yetişkinlikte özellikle kişiliğin daha esnekleştiğini ve insanların daha hoşgörü sahibi olduğuna dair bulgular vardır.
- 03:46Gelişimin Önemi ve Dönemleri
- Gelişim çok yönlü bir süreçtir ve doğumdan itibaren başlatılır, döllenmeden itibaren başlar çünkü anne rahminde geçen dokuz ay on günlük süre de çok önemlidir.
- Gebeliğin ilk üç ayına kritik dönem denir; anne aldığı ilaçlar, alkol, uyuşturucu, X-ray ışınları veya virüsik hastalıklar çocuğun gelişimini sekteye uğratabilir.
- Gelişim psikologları bebeklerin hiç de o kadar pasif, çaresiz varlıklar olmadığını, hayata belli bir donanımla geldiğini söylüyorlar.
- 05:04Mizaç ve Gelişim Psikolojisinin Metodolojisi
- Mizaç, doğuştan getirdiğimiz davranış özellikleri olup, her bebek için farklılaşan ve yıllar içerisinde çevresel unsurlar tarafından güçlendirilip zayıflatılan unsurlardır.
- Gelişim psikolojisinin metodolojisi diğer dallardan farklıdır; boylamsal çalışma adı verilen bir yöntem vardır.
- Boylamsal çalışmalarda aynı grupla farklı zamanlarda izleme çalışmaları yapılır, kesitsel çalışmalarda ise aynı zaman zarfında farklı gruplardan veriler toplanır.
- 08:56Kişilik Gelişimi Yaklaşımları
- Gelişim psikologları çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerini ayırır, ancak bu derste sınırlı zaman nedeniyle çocukluğa odaklanılacak.
- Kişilik gelişimi yaklaşımlarından en ünlülerinden biri psikanalitik yaklaşımdır ve Freud'un aşamalı gelişim kuramı bu yaklaşımın temelidir.
- Freud'un psikanalist teorisinin temelinde bilinçdışı süreçler, ölüm ve yaşam içgüdüleri (eros ve tanatos) ve libido adı verilen yaşam enerjisi yatmaktadır.
- 11:24Psikoseksüel Gelişim Aşamaları
- İlk aşama oral evredir; burada libidinal enerji ağız bölgesinde toplanır ve sağlıklı insanlarda doyumun dengede olması gerekir.
- Oral evrede aşırı doyum veya az doyum, ilerleyen süreçlerde aşırı yeme, sigara içme gibi ağızla ilgili davranışlara yol açabilir.
- Freud'a göre, ilk bir yıl içinde anne ile kurulan dünya ile ilişki niteliği, ömür boyu kişiliğimizdeki belli şeyleri etkiler ve kişilik özelliklerini hayat boyu neredeyse değiştiremeyiz.
- 14:08Anal Evre
- İkinci evre anal evredir ve tuvalet eğitimi ile başlar; çocuk artık dış dünyayı kontrol edebilme imkanı bulur.
- Tuvalet eğitimi sürecinde ailenin baskıcı tutumu, çocukta anal tepkici (otoriteye baş kaldıran, asi) veya anal obsesif (cimri, titiz) karakterlere yol açabilir.
- Anal evresinde çocuk, tuvalet disiplini verme biçimine iki uçta tepki oluşturur ve bu tepki kişiliğine yansır.
- 15:57Freud'un Fallik Dönemi
- Fallik dönem, çocukluktaki cinsel kimliğin oluşma evresidir ve bu evrede ikili ilişkiye baba da katılıyor, bir ilişki üçgeni yaşanıyor.
- Freud, erkek çocuk ve kız çocuklarda farklı bir gelişim olduğunu söylüyor; erkek çocuk libidinal enerjisini anneye, kız çocuk ise anneden çekerek babaya yöneltiyor.
- Bu dönemde çocuk kendi bedenini tanımaya başlıyor, kendi vücudunda olan bir organın diğerinde olmadığını görüyor ve anneyi çıplak görmek gibi meraklar ortaya çıkıyor.
- 17:43Ödipal Karmaşası
- Freud'a göre erkek çocuk libidinal enerjisini annesine yöneltir ve babasını istemez çünkü babası rakiptir ve ona tehdit yaratmaktadır.
- Erkek çocuk, anneden libidinal enerjisini geri çekecek, babayla özdeşleşmeye başlayacak ve ileride libidinal enerjisini başka bir kadına yöneltmek üzere geri çekecek.
- Kız çocukta durum farklıdır; kız çocuk başlangıçta bir eksiklikle karşı karşıya olduğunu fark ediyor ve bu eksikliği tamamlamak ümidiyle libidinal enerjisini babaya yönlendiriyor.
- 20:32Psikoseksüel Gelişim Dönemleri
- Beş-altı yaşlarına kadar süren fallik dönemden sonra latent dönem (gizli dönem) gelir; libidinal enerji yok olmaz, haz odaklı değil örtük bir şekilde oyuna yansır.
- Genital dönem, ergenliğe girilen dönemdir ve burada cinsel haz gerçek nesnesine yönelir, karşı cinse bildiğimiz anlamında cinsellikten söz edilebilir.
- Freud'un üçlü yapısal kuramında kişilik id, ego ve süper egodan oluşur; bebek doğduğunda sadece id'den müteşekkil bir varlıktır, büyüdükçe ego ortaya çıkar ve en son süper ego gelişir.
- 25:10Erikson'un Psikososyal Evreleri
- Erikson, psikodinamik gelenekten geliyor ancak Freud'taki cinsellik vurgusu yoktur ve kişilik gelişiminin ilk beş-altı yılla sınırlandırılması na karşı çıkıyor.
- Erikson, kişilik gelişiminin yaşam boyu devam ettiğini ve ölüme kadar gittiğini savunuyor.
- Erikson'ın teorisinde sosyal çevrenin daha fazla etkileştiği aktif bir insan kurgusu vardır ve her aşamada gelişim dönemine uygun bir takım karmaşalar yaşanır.
- 26:42Kişilik Gelişiminde Yaşların Önemi
- Bir dönemdeki karmaşaları çözemezsek, sonraki dönemdeki gelişim becerilerini göstermekte zorlanabiliriz.
- Bebeklikten başlayarak anneyle kurulan güven ilişkisi, ilkokulda başarısızlığın algılanışı gibi deneyimler ömür boyu yeter yetersizlik duygularını şekillendirir.
- Her yaşta karşılaşılan karmaşaları nasıl atlattığı, hangi yolu tercih ettiği, ilerideki kişiliğini belirler.
- 27:51İçgüdü ve Bağlanma
- İçgüdü, öğrenilmemiş ve türe ait bir davranıştır; tüm türün üyelerinin evrensel olarak gösterdiği ve öğrenilmemiş olduğu kanıtlanan davranışlardır.
- Hayvanlarda içgüdüsel davranışlar (basımlama) vardır; örneğin civcivler ve kaz yavruları yumurtadan çıktıktan sonra ilk hareketli nesneye yönelirler.
- İnsanlar için bağlanma süreci daha karmaşık ve zaman alan bir süreçtir.
- 30:16Bağlanma İlişkisi
- Yaşamın ilk bir yılı bebeklerin duygusal gelişimi için çok önemli bir zaman dilimidir.
- Çocuk, anne ya da anne yerine geçen kişiyle özel bir bağlanma ilişkisi kurar.
- Güvenli bağlanma, anne ile bebek arasında güvenli bir ilişki oluştuğunda, daha sonraki gelişim dönemlerinde diğer insanlarla olan ilişkileri de etkiler.
- 31:35Yabancı Oda Deneyleri
- Yabancı oda deneyleri, güvenli ve güvensiz bağlanma ilişkilerini belirlemek için yapılan bir seri deneydir.
- Deneyde çocuk annesiyle bir odaya girer, anne dışarı çıkar ve yabancı girer, sonra anne geri döner.
- Güvenli bağlanma, anne geri döndüğünde çocuğun sevinçle kucağına atlayıp sarılmasıyla; güvensiz bağlanma ise ambivalent (çift değerli duygulanım) tepkiyle görülür.
- 32:45Sosyal Gelişim
- Güvensiz bağlanma, kreş ve anaokulunda sosyal ilişkilerde yetersizlik ve iletişim sorunlarına yol açabilir.
- Anne-baba çocuğun yaşamının merkezinde olup, toplumsallaşma sürecinde otorite çatışması yaşanabilir.
- Anne-baba sorunlarını nasıl çözdükleri, güç kullanarak mı yoksa kavga yoluyla mı, bu davranışlar çocuğun ileriki dönemlerde sorunları nasıl çözeceği doğrultusunda bir model olarak karşısına çıkar.
- 34:14Arkadaşlık ve Bilişsel Gelişim
- Çocuğun sosyalleşme ağı gelişirken arkadaşlar ve öğretmenler hayatına girer.
- Küçük çocuklar bir yaşından önce beraber oynamaz, işbirliğine dayalı oyunlar daha sonra ortaya çıkar.
- Arkadaşlık kriterleri ilkokulun sonlarına doğru karşılıklı duygu alışverişine dönüşür ve ergenliğe doğru yetişkinlikte anlaşılan arkadaşlık moduna girer.
- 35:44Duyusal-Motor Evre ve Nesne Sürekliliği
- Bir ile iki yaş arasındaki aşama duyusal-motor evredir ve bu dönemde çocuk kendisiyle dış dünyayı ayırt edemez, dış dünyanın zihinsel bir temsiline sahip değildir.
- Bu dönemde çocuk nesne sürekliliği yoktur; örneğin bir oyuncak ayı gözünün önünden alındığında, çocuk onu hiç olmamış gibi davranır.
- Nesne sürekliliği, bir nesnenin orada devam ettiğine dair zihinsel temsili geliştirmektir ve bu dönemin sonunda çocuk nesnenin orada olduğunu biliyor ve alabiliyor.
- 38:03Zihinsel Gelişimin Gelişimi
- Çocuğun zihinsel gelişimi gittikçe somuttan soyuta doğru bir gelişim gösterir ve en son dönemde soyut kavramları kullanmaya başlar.
- Piyajin yaklaşımında, çocukların bilişsel temsilleri veya oluşturduğu şema kavramı gelişim sürecinde şekillenip yetişkin halini almaktadır.
- Giriş dersi kapsamında belli gelişim süreçlerinden kısa da olsa bahsedilmiştir, daha detaylı bilgilere Freud veya bilişsel gelişimle ilgili kaynaklardan ulaşılabilir.