Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan gelir vergisi hukuku konulu kapsamlı bir eğitim dersidir.
- Video, vergi hukukunun genel prensiplerinden başlayarak gelir vergisi kanununu detaylı şekilde ele almaktadır. İçerikte gelir kavramı, gelir türleri, gelir vergisinin temel özellikleri (yıllık olma, elde edilmiş olma, safi olma ve gerçek olma) ve gelir vergisi mükellefiyeti (tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet) gibi konular sistematik olarak açıklanmaktadır.
- Ders, gelir teorileri (kaynak teorisi ve net artış teorisi) ile başlayıp, vergilendirilecek kazanç türlerinin sınıflandırılması, gelirin özellikleri ve mükellefiyet kavramı üzerine yoğunlaşmaktadır. Ayrıca Türkiye'de yerleşmiş kişiler ve yurtdışında çalışan vatandaşlar için vergi yükümlülükleri, çifte vergilendirmenin önlenmesi için yapılmış uluslararası anlaşmalar gibi konular da ele alınmaktadır. Dersin sonunda, gelecek derslerde özel kazanç türlerinin tek tek inceleneceği belirtilmektedir.
- Vergi Hukukunun Genel Kısımları
- Vergi hukukunun anayasal ilkeleri, vergide kıyas yasağı ve tipe sıkı sıkıya bağlı ilke anayasanın 73. maddesi uyarınca ele alınmıştır.
- Vergi yükümlüsü, vergi borcunun asıl borçlusu olup kendi şahsında vergi yükümlülüğünün bulunduğu ve kendi mal varlığından ödeme yükümlülüğü ile mükellef olan kişidir.
- Vergi sorumlusu ise üçüncü bir kişinin vergi borcunun şekli ve usulü ödevlerini vergi idaresi nezdinde yürütmekle sorumlu olan kişidir.
- 01:55Vergi Hukukunun Özel Kısmına Giriş
- Vergi hukukunun genel kısımları tamamlandıktan sonra özel vergi hukuku, yani tek tek vergi türlerini inceleyen bölümlere başlanacaktır.
- Vergiler gelirden alınan, harcamalardan alınan ve servetlerden alınan üç kategoride incelenebilir.
- Gelir vergisi, dönemsel olarak elde edilen kazançların vergilendirmesidir; gerçek kişilerde gelir vergisi, tüzel kişilerde ise kurumlar vergisidir.
- 03:35Gelir Vergisinin Tanımı
- Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılında elde ettiği kazanç ve iratların safi tutaridir.
- Gelir vergisi kanunun 1. maddesinde tanımlanan gelir, bir takvim yılının 1 Ocak'ta başlayıp 31 Aralık'ta sona eren dönemini ifade eder.
- Kazanç, elde edilen gelir; irat ise belirli bir malın, isim hakkının veya bir bilginin başkalarına kullanımda kullanılması karşılığında alınan kazançtır.
- 05:15Gelir Vergisinin Özellikleri
- Gelir vergisi kanunun 2. maddesinde yeni tür kazanç ve irat türü sayılmıştır, bu sayma usulüyle belirlendiği için bunların dışındaki kazanç ve gelirler vergilendirilecektir.
- Gelir vergisi, vergi doğuran olay gelir elde edilmesidir ve matrah bir takvim yılı boyunca gerçek kişinin elde etmiş olduğu toplam kazanç ve iratların net tutarıdır.
- Gelir vergisi yükümlüsü, gelir elde eden gerçek kişidir.
- 06:52Vergi Tarifesi ve Gelir Teorileri
- Gelir vergisinde müterakki vergi tarifesi, yani artan oranlı vergilendirme uygulanır; az kazanandan az oranlı, çok kazanandan artan oranlarda daha fazla vergi alınır.
- Gelir teorileri arasında kaynak teorisi ve net artış teorisi bulunmaktadır.
- Kaynak teorisine göre gelir, kişilerin sahip oldukları üretim faktörlerini (emek, sermaye) üretim sürecine sokmaları karşılığında elde ettikleri değer akımıdır.
- 07:53Kaynak Teorisi
- Kaynak teorisine göre arizi olarak elde edilen gelirler (miras, piyango, ikramiyeler, bağışlar) ve transfer niteliğindeki değer akımları gelir olarak nitelendirilmemektedir.
- Kaynak teorisine göre servet unsurlarında meydana gelen değer artışları, realize edilmiş olsalar dahi vergiye tabi gelir kapsamına girmemektedir.
- Kaynak teorisine göre bir yıl içerisinde elde edilmiş olan servet artışlarının gelir olarak kabul edilebilmesi için artışın kaynağının üretim faktörüne dayalı olması gerekir.
- 09:43Safi Artış Kuramı ve Gelir Vergisi Kanunu
- Safi artış kuramı (net artış teorisi) bir kişinin bir takvim yılının başındaki alım gücü ile sonundaki alım gücünün farkını ifade eder ve bu fark kişinin gelirini oluşturur.
- Gelir vergisi kanununda gelir kavramı ayrıntılı olarak düzenlenmiştir ve kaynak teorisi veya safi artış teorisi dikkate alınmamıştır.
- Gelir vergisi kanununun ikinci maddesinde vergilendirilecek kazanç türleri tahdidi olarak belirtilmiştir ve bunlar ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları ve diğer kazançlardır.
- 13:10Gelir Türleri ve Kategorileri
- Gelir türleri niteliklerine göre teşebbüs gelirleri, emek gelirleri, servet gelirleri ve sujenez kategori olmak üzere dört başlık altında incelenebilir.
- Teşebbüs gelirleri sermaye ve emek kombinasyonu sonucu elde edilen gelirlerdir (ticari kazançlar, zirai kazançlar).
- Emek gelirleri ücret gelirleri ve serbest meslek kazançlarıdır, servet gelirleri ise gayrimenkul ve menkul sermaye iratlarıdır.
- 16:50Gelirin Özellikleri
- Gelir şahsidir ve gelir vergisi bakımından gerçek kişi medeni kanun hükümleri çerçevesinde şahsiyet sahibi olan insandır.
- Gelir vergisi en başta gerçek bir kişinin yükümlü olduğu vergi türüdür, kurumlar vergisi ise gelir vergisi tüzel kişiler açısından muadili olarak ifade edilebilir.
- Gelir vergisi yıllık olma özelliğine sahiptir, bir yıllık dönem takvim yılı olarak anlaşılır ve beyanname ertesi yılın mart ayının başından 25. günü akşamına kadar verilmelidir.
- 19:36Gelir Vergisi Kanununun Özellikleri
- Gerçekçi memleketi terk eden bir kişi, memleketi terk etmeden önce onbeş gün içerisinde memleketi terk etme beyannamesi ve gelir vergisine dair beyannamesini sunmalıdır.
- Gelirin elde edilmiş olması özelliği, elde etme gelir vergisinde vergiyi doğuran olayın meydana gelmesi anlamına gelir.
- Ticari ve zirai kazançlarda elde etme tahakkuk esasına göre düzenlenirken, diğer gelir türlerinde elde etme tahsil esasına bağlanmıştır.
- 21:54Gelirin Safi Olma Özelliği
- Gelirin safi olması, net gelirden net anlamına gelir ve gelirin elde edilmesi ve kaynağının idamesi için yapılan giderlerin indirilmesinden sonra kalan tutarın vergilemede esas tutulması gerekir.
- Giderler düşmeden vergilendirmeye kalkılırsa, brüt bedel üzerinden vergilendirme yapılırsa, zararlı olan bir kişi bile vergilendirilmesi söz konusu olabilir.
- Vergi hukukunun ceza hukukuna benzediği ve tipe sıkı sıkıya bağlı olduğundan, kıyas yoluyla hükümlerin genişletilmesi mümkün değildir.
- 23:33Gelirin Gerçek Olma Özelliği
- Tüm hasılat ve giderler belgelere dayanmalı ve kayda ve defterlere geçirilmelidir, götürürü usulü istisnalar dışında yer verilemez.
- Defter ve kayıt tutma yükümlülüğü olan kişilerin gelir vergisi sorununda hem deftere hem faturaya hem kayıtlara bağlanmıştır.
- Götürü usulü bazı özel durumlarda (taksiciler gibi) tüm gelir açısından veya giderlerin bir kısmında (yıpranma payı, hammadedeki ziyan oranı gibi) yer verilmektedir.
- 25:55Gelir Vergisi Beyannamesi ve Vergi Yükümlülüğü
- Gelir vergisi beyannamesi, vergi mükellefinin bir vergi kimlik numarası olduğu için, o yıl elde etmiş olduğu bütün gelir türlerini tek bir beyannamede toplayıp beyan etmesi gerekir.
- Vergi mükellefi her şeyden önce gerçek kişidir ve vergi yükümlülüğü iki kapsamlı olup, maddi vergi yükümlülüğü ve biçimsel vergi yükümlülüklerini içerir.
- Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tabidir ve gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.
- 29:50Gelir Vergisi Mükellefiyeti Türleri
- Gelir vergisi mükellefiyeti iki tür olarak incelenmektedir: tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet.
- Her devlet kendi gelirlerini artırmak için mükellefiyeti geniş bir şekilde tanımlamaya çalışmaktadır.
- Gelir vergisi kanununda mükellefi hem şahsilik ilkesine hem de mülkiyet ilkesine göre düzenlenmiştir.
- 30:24Şahsilik ve Mülkiyet İlkesi
- Şahsilik ilkesi, bir gerçek kişi tam mükellef ise o yıl içerisinde nerede ve nasıl elde ettiğine bakılmaksızın tüm gelirlerinin vergilendirilebilir olduğunu belirtir.
- Dar mükellefiyet ise mülkiyet ilkesi olarak ifade edilir ve Türkiye'de elde edilmiş olan kazanç ve iratların Türkiye'de vergilendirileceği kuralları içerir.
- Dar mükellefiyet, kişinin bazı kazançlarının Türkiye'de elde edildiği veya doğduğu için Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı gelir vergisi açısından borçlu olması durumunu kapsar.
- 31:37Tam Mükellefiyet
- Tam mükellefiyet gelir vergisi kanununun üçüncü maddesinde düzenlenmiştir ve bu maddeye göre, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler.
- Tam mükellefler, Türkiye'de yerleşmiş olanlar, resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşlarıdır.
- Yurtdışında çalışan ve orada vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.
- 33:02Türkiye'de Yerleşme Kavramı
- Türkiye'de yerleşme kavramı gelir vergisi kanununun dördüncü maddesinde düzenlenmiştir.
- Türkiye'de yerleşmiş sayılanlar: ikametgahı Türkiye'de bulunanlar ve bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlardır.
- Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez.
- 35:13Tam Mükellefiyet kapsamındaki özel durumlar
- Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup, adı geçen daire, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları tam mükelleftir.
- Yurtdışında çalışırken elde etmiş oldukları gelirler nedeniyle yabancı memleket tarafından vergiye tabi tutulursa, Türkiye'de ayrıca vergilendirilmezler.
- Çifte vergilendirmenin önlenmesi maksadıyla Türkiye Cumhuriyeti ile birçok ülke arasında ikili uluslararası anlaşmalar bulunmaktadır.
- 36:46Yerleşme Sayılmayan Durumlar
- Belirli ve geçici görev için, iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimseler Türkiye'de altı aydan fazla kalsalar dahi yerleşmiş sayılmazlar.
- Tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler ve tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar yerleşmiş sayılmazlar.
- Üniversitelerde okuyan uluslararası öğrenciler, tedavi maksadıyla gelen hastalar ve düzensiz göçmen olarak gelen kişiler de yerleşmiş sayılmazlar.
- 39:16Dar Mükellefiyet
- Dar mükellefiyet gelir vergisi kanununun altıncı maddesinde düzenlenmiştir.
- Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.
- Dar mükellefiyet kapsamında kalan kişilerin tüm gelirleri değil, yalnızca Türkiye'de elde etmiş oldukları kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.
- 41:05Dar Mükellefiyetin Tanımı ve Şartları
- Dar mükellefiyet, Türkiye'de elde edilen kazanç ve ira türlerine göre tayin olur.
- Ticari kazançlarda, kazanç sahibinin Türkiye'de işyeri olması veya daimi temsilci bulundurması şarttır.
- Zirai kazançlarda zirai faaliyetlerin Türkiye'de icra edilmesi, ücretlerde ise hizmetin Türkiye'de ifa edilmiş olması gerekir.
- 42:46Ücretler ve Serbest Meslek Kazançları
- Maaşlı çalışanlar için dar mükellefiyet kapsamında olması için hizmetin Türkiye'de ifade edilmiş olması ve kişinin Türkiye'de altı aydan az süre ikamet etmiş olması gerekir.
- Serbest meslek kazançlarında, faaliyetin Türkiye'de icra edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi şarttır.
- Türkiye'de değerlendirilmesi, ücretlendirmenin fiyat belirlenmesinin Türkiye'de ikamet eden kişiler tarafından yapılması ve ödenmesini ifade eder.
- 45:15Gayrimenkul ve Menkul Sermaye İra
- Gayrimenkul sermaye iratlarında gayrimenkulün Türkiye'de bulunması, kullanılması veya değerlendirilmesi şarttır.
- Menkul sermaye iratlarında sermayenin Türkiye'de yatırılmış olması gerekir.
- Diğer kazanç ve iratlar için, kazanç ve iraları doğuran işin veya muamelenin Türkiye'de ifa edilmesi veya değerlendirilmesi şarttır.
- 47:56Daimi Temsilci Tanımı
- Daimi temsilci, bir hizmet veya vekalet akdi ile temsil edilene bağlı olup, onun hesabına belirli veya belirsiz bir süreyle ticari muamele yapma yetkisi bulunan kimsedir.
- Ticari mümessiller, tüccar vekilleri, memurlar ve acente durumunda bulunanlar başkaca şartlar aranmaksızın temsil edilenin daimi temsilcisi sayılırlar.
- Bir kişinin birkaç kişi aynı anda temsil etmesi daimi temsilcilik basın değiştirmez.
- 50:11Dersin Özeti
- Ders kapsamında yeni gelirler, kalem kalem yedi bent olarak düzenlenmiş olan gelirden, kaynak teorisi ve safi artış teorisinden bahsedildi.
- Gelir vergisi kanunu düzenlenmiş olduğu haliyle gelirler, tam mükellef ve dar mükellefiyetten bahsedildi.
- İlerleyen derslerde gelir vergisine tabi özel kazanç türleri tek tek incelenecektir.