Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kurşun Kalem TYT AYT Türk Dili ve Edebiyatı YouTube kanalında yayınlanan bir eğitim içeriğidir. Eğitmen, nazım şekilleri serisinin bir parçası olarak gazel nazım şeklini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, gazelin temel özelliklerini açıklayarak başlıyor: beyit halinde yazılması, en az beş, en fazla onbeş beyitten oluşması ve a, b, c, d, e, a kafiye şeması. Ardından gazelin matla (başlangıç beyti), mata (bitiş beyti), hüsn-i matla (güzel başlangıç), hüsn-i mata (güzel bitiş) gibi önemli bölümleri ve bunların özellikleri anlatılıyor. Ayrıca gazelin farklı türleri (natamam gazel, gazeli mutavvel, müselsel gazel, müzeyyel gazel), konuları ve tarihi gelişimi hakkında bilgiler veriliyor. Video, gazelin halk şiirindeki koşma ile benzerlikleri ve önemli gazel şairleri hakkında bilgilerle sonlanıyor.
- 00:28Gazel Nazım Şekli Tanıtımı
- Gazel, divan şiiri dediğimizde akla ilk gelen nazım şeklidir.
- Gazeller beyitler halinde yazılan şiirlerdir ve genellikle en az beş beyit, en fazla onbeş beyitten oluşmaktadır.
- Gazellerin kafiye şeması a, b, c, d, e, a şeklinde devam etmekte olup, ilk beyit kendi arasında kafiyeli, diğer beyitler ilk beyitle kafiyeli olmaktadır.
- 03:12Gazelin Bölümleri ve Özellikleri
- Gazelin ilk beytine "matla" (doğmak, doğuş yeri anlamında) adı verilir, bitiş beytine ise "mata" (kesme, kesme ile manasında) adı verilir.
- Matla beytinden sonraki ilk beyitte "hüsn-i matla" (güzel başlangıç), matta beytinden önceki beyitte ise "hüsn-i mata" (güzel bitiş) adı verilir.
- Gazellerin konusu aşk, şarap ve kadın güzelliği gibi konularda olabilir, ayrıca felsefi, tasavvufi, dünya ile ilgili eğlenceler ve sevgilinin güzelliği konularında da yazılabilen gazeller mevcuttur.
- 05:04Gazelin Farklı Türleri
- Beş beyitten az gazellere "natamam gazel", onbeş beyitten fazla gazellere ise "gazeli mutavvel" adı verilir.
- Bütün beyitleri kafiyeli olan gazellere "müselsel gazel", mahlas beytinden sonra yazılmış beyitlere ise "gazeli müzeyyel" adı verilir.
- Gazelin en güzel beytine "beytü'l-gazel" veya "şah beyit" adı verilir.
- 08:18Gazelin Konularına Göre İsimleri
- Aşkın verdiği acı ve mutluluğu anlatan "aşikane gazel", tasavvuf düşüncesinin işlendiği "arifan gazel" (sufiyane gazel) vardır.
- Felsefi konulardan bahseden "hikemi gazel" (hakimane gazel), sevgilinin güzelliğinden bahseden "şuhane gazel" ve dünya zevklerini konu edinen "rindane gazel" vardır.
- Beyitler arasında konu bütünlüğü olan gazellere "yek ahenk gazel", her beyti kendinden önceki beyitten daha ustalıklı gazellere "yek avaz gazel", dizi ortasından aynı dizi içerisinde kafiyeli gazellere ise "musammat gazel" adı verilir.
- 09:35Gazelin Tarihi Gelişimi
- Gazel Arap edebiyatından İran edebiyatına, İran edebiyatından da Türk edebiyatına geçmiş ve 13. yüzyılda Hoca Dehhan, Şeyyad, Hamza gibi şairler elinde ilk örnekleriyle karşımıza çıkmıştır.
- 14. yüzyılda Kadı Burhanettin, Nesimi, Ahmed gibi başlıca gazel şairleri, 15. yüzyıldan itibaren gazel asıl kimliğini bulmuştur.
- 16. yüzyılda Fuzuli ve Baki gibi usta şairlerin yanında Zati Hayali, Kanuni Sultan Süleyman'ın mahlası olan Muhibbi ve Taşlıcalı Yahya, Bağdatlı Ruhi gibi gazel şairleri, 17. yüzyılda Naili Kadim, Şeyhülislam Yahya Nabi, Nef'i, Fehmi Kadim, Neşati, İsmet-i Tanınmış gazel şairleri, 18. yüzyılda Nedim ve Şeyh Galip gazeldeki son usta ünlü şairler, 19. yüzyılda Yenişehirli Avni, Enderunlu Vasıf, Leskof Çalı Galip, Hersekli Arif Hikmet, Enderunlu Fazıl ve Cumhuriyet döneminde Yahya Kemal, Beyat Dide divan şiirinin son temsilcisi olarak gazel örnekleri ile karşımıza çıkmıştır.